Drżenie mięśni – jakie są przyczyny i jak je diagnozować?

Drżenie mięśni – czy zawsze jest groźne?

Drżenie mięśni to stosunkowo często spotykany problem, który może mieć wiele różnych przyczyn – począwszy od przemęczenia, intensywnego wysiłku fizycznego, przez niedobory elektrolitowe, po poważne schorzenia neurologiczne.

Jeżeli drżenia mięśniowe pojawiają się sporadycznie, nie towarzyszy im przewlekłe osłabienie siły mięśniowej, zaniki mięśniowe ani inne niepokojące objawy, najprawdopodobniej mają one charakter fizjologiczny lub spowodowane są niegroźną, łatwą do wyeliminowania przyczyną.

Jeżeli jednak drżenia mięśni powtarzają się często, chory odczuwa wyraźne osłabienie mięśni, obserwuje ubytki masy mięśniowej, asymetrię kończyn itp., wówczas konieczna jest konsultacja lekarska (neurologiczna) i wykluczenie (bądź rozpoznanie) poważnych chorób układu nerwowego.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Tiki i fascykulacje – najczęstsze przyczyny drżenia mięśni

Często spotykaną postacią drżeń mięśniowych są tiki nerwowe. Są to powtarzające się drżenia mięśni lub ich grup, wywołujące określone ruchy (np. mruganie, ruchy kończynami). Stosunkowo często są one spotykane u dzieci, zwłaszcza u chłopców i mają tendencję do przemijania z wiekiem. Często tiki pojawiają się na tle emocjonalnym, ich częstość narasta pod wpływem stresu. Mogą być one także elementem choroby, np. zespołu Tourette'a.

Czym są fascykulacje? Są to inaczej drżenia pęczkowe, czyli szybkie, mimowolne skurcze grup włókien mięśniowych (pacjent odczuwa je jako drżenia wyczuwalne pod skórą, uczucie „chodzenia robaczków pod skórą”). Objaw ten bardzo często występuje u osób zdrowych (tzw. fascykulacje łagodne, idiopatyczne). Najczęściej fascykulacje łagodne odczuwalne są w obrębie łydek, mięśni kończyn górnych, pleców. Jest to często drżenie mięśni po wysiłku.

W większości przypadków fascykulacje występują sporadycznie i nie są objawem poważnej choroby. Ich występowaniu sprzyjają zmęczenie, intensywny wysiłek fizyczny (np. długotrwałe ćwiczenia na siłowni), przetrenowanie oraz stres i inne emocje. Mogą także świadczyć o niedoborach elektrolitów (np. magnezu), glukozy lub płynów.

Przeczytaj też: Ból pod lewą łopatką – przyczyny, jak leczyć?

Na jakie choroby może wskazywać drżenie mięśni?

Zdarza się jednak, że fascykulacje są objawem poważnej choroby neurologicznej, takiej jak:

• stwardnienie zanikowe boczne,
• stwardnienie rozsiane,
• opuszkowo-rdzeniowy zanik mięśni, inaczej choroba Kennedy'ego,
• neuropatie nerwów obwodowych, np. neuropatia cukrzycowa.

Są to postępujące jednostki chorobowe, prowadzące do nieodwracalnych zaników mięśniowych. Obejmując także mięśnie oddechowe, prowadzą do przedwczesnej śmierci. Za obecnością choroby neurologicznej przemawiają: postępujące osłabienie siły mięśniowej oraz zaniki mięśniowe, a także zajmowanie dużej ilości mięśni.

Fascykulacje bywają także objawem zatruć, np. środkami owadobójczymi, środkami ochrony roślin, toluenem, metalami ciężkimi (np. ołowiem, rtęcią, manganem), narkotykami (np. drżenie mięśni po amfetaminie), stosowania lub odstawienia niektórych leków (np. benzodiazepin), odstawienia alkoholu, a także chorób zakaźnych (np. boreliozy, półpaśca).

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Niedobory elektrolitowe i witaminowe a drżenia mięśniowe

Skurcze mięśni i drżenia mięśniowe często są efektem zaburzeń przewodnictwa nerwowo-mięśniowego związanego z niedoborem elektrolitów. Za proces przekazywania impulsów do mięśni i ich odpowiednią kurczliwość odpowiedzialne są przede wszystkim:

• niedobór magnezu,
• niedobór potasu,
• niedobór wapnia.

Ich brak może skutkować bolesnymi skurczami mięśni oraz drżeniem mięśni. Należy pamiętać, że za niedobór wyżej wymienionych jonów zwykle odpowiada źle skomponowana dieta oraz wypijanie zbyt dużej ilości płynów bogatych w kofeinę (kawa, cola, napoje energetyczne itd.). Niedobory elektrolitowe mogą być też efektem zaburzeń wchłaniania lub częstych biegunek i/lub wymiotów.

Podobne objawy wywołują niedobory witamin, głównie witamin z grupy B (witamina B₁, witamina B₆). Niedoborom witaminowym sprzyja m.in. nadużywanie alkoholu.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

W przypadku nawracających drżeń i skurczów mięśniowych warto skontrolować jonogram. Po uzupełnieniu niedoborów elektrolitowych i witaminowych objawy drżenia mięśni ustępują.

Drżenia mięśniowe mogą być także objawem chorób układu wewnątrzwydzielniczego, takich jak:

• nadczynność tarczycy,
• nadczynność przytarczyc,
• pheochromocytoma (guz chromochłonny nadnerczy).

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Drżenia pojedynczych mięśni, partii mięśniowych lub drżenia uogólnione

Uogólnione drżenia partii mięśniowych lub całego ciała mogą być zjawiskiem fizjologicznym (np. drżenie pozycyjne przy długotrwałym przebywaniu z wyciągniętymi do przodu kończynami górnymi), ale mogą świadczyć też o chorobie neurologicznej, takiej jak np.:

• choroba Parkinsona;
• zespoły parkinsonowskie;
• drżenia samoistne – zaburzenie związane z dysfunkcją układu pozapiramidowego; występują u osób predysponowanych genetycznie, objawiają się drżeniami kończyn górnych i głowy bez innych objawów neurologicznych; utrzymują się dłużej niż 3 lata, ich objawy ustępują po spożyciu alkoholu, a w leczeniu najczęściej stosuje się propranolol;
• choroba Wilsona;
• guzy mózgu;
• poudarowe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego;
• pourazowe uszkodzenia układu nerwowego;
• choroby móżdżku;
• drżenie ortostatyczne – rzadka choroba spotykana przede wszystkim u kobiet, w której drżenia ciała odczuwane są wyłącznie w pozycji stojącej i prowadzą do trudności z utrzymaniem równowagi; charakterystyczne jest to, że nad mięśniami kończyn dolnych można wówczas wysłuchać charakterystyczny dźwięk świadczący o drżeniu mięśni; dźwięk ten i drżenie zanikają po przybraniu innej pozycji niż stojąca;
• drżenie pisarskie – drżenia mięśni kończyn górnych występujące wyłącznie w czasie pisania.

Czytaj również: Pulsowanie w głowie – jakie są przyczyny uczucia pulsowania w głowie?

Nawracające drżenia mięśni – jak diagnozować?

W przypadku częstego drżenia mięśni i nawracających drżeń mięśniowych warto zwrócić się z problemem do lekarza, który na podstawie objawów podmiotowych i przedmiotowych określi rodzaj drżeń występujących u chorego.

W przypadku podejrzenia drżeń mięśni na tle niedoborów elektrolitowych lekarz zleca badania laboratoryjne (jonogram).

W przypadku podejrzenia choroby układu wewnątrzwydzielniczego – badania stężeń hormonów (np. hormonów tarczycy).

W przypadku podejrzenia drżeń na tle choroby neurologicznej konieczna jest konsultacja u neurologa i poszerzenie diagnostyki o specjalistyczne badania (EMG, badania obrazowe układu nerwowego, np. rezonans magnetyczny układu nerwowego).