Kleptomania – co to? Przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest kleptomania?

Kleptomania należy do zaburzeń kontroli impulsów. Jest to zaburzenie psychiczne, którego charakterystycznym objawem są patologiczne kradzieże. Chory nie jest w stanie powstrzymać się przed dokonaniem kradzieży przedmiotów.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 (której autorem jest Światowa Organizacja Zdrowia) kleptomania jest wyróżniona w kategorii „Nieprawidłowe nawyki i zaburzenia kontroli popędów”. Najnowsza, jedenasta edycja klasyfikacji podkreśla powtarzalność kradzieży przedmiotów.

Kleptomania – dlaczego należy do zaburzeń psychicznych?

Co sprawia, że kleptomania nie jest rozpoznawana jako przestępstwo, a jako zaburzenie psychiczne? Wyraźnym wyznacznikiem jest intencja kradzieży. W przypadku osoby cierpiącej na kleptomanię, wartość przedmiotów nie jest istotna, a chory nie popełnia kradzieży w celach zarobkowych, czy by posiadać daną rzecz. Ważny jest sam akt kradzieży.

Przyczyny kleptomanii – problemy

Przyczyny rozwoju kleptomanii i uzależnienia od kradzieży nie są do końca znane. Jak wspomniano wyżej, wiadomo że jest ona zaburzeniem kontroli impulsów. Skąd jednak biorą się takie zachowania? Historia badań tego zaburzenia jest długa: już w XIX wieku znane były przypadki kradzieży na tym tle. Mimo to ekspertom trudno je badać z jednego powodu – osoba chora tak bardzo wstydzi się i obawia konsekwencji swojego zachowania, że rzadko przyznaje się do kleptomanii i problemów, z którymi się zmaga.

Wiadomo, że około dwie trzecie zdiagnozowanych pacjentów, którzy cierpią na patologiczne kradzieże, to kobiety – u mężczyzn kleptomania jest diagnozowana rzadziej. Niektórzy eksperci zwracają jednak uwagę na fakt, że mężczyźni cierpiący z powodu kleptomanii rzadziej przyznają się do tego zaburzenia – w obawie przed poniesieniem konsekwencji w postaci pójścia do więzienia z powodu dokonania kradzieży. Wiadomo też, że początki kleptomanii najczęściej objawiają się w późnym okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości.

Psychologowie wskazują różne, potencjalne przyczyny zaburzenia prowadzącego do nagminnych kradzieży. Jednak niejasna geneza tego zachowania również powoduje niekiedy trudności diagnostyczno-orzecznicze. Zazwyczaj wątpliwości dotyczące motywacji kradzieży wyjaśniane są przez biegłych psychiatrów.

Kleptomania – kradzież a inne zaburzenia psychiczne

Kleptomania to zaburzenie, które nierzadko występuje w towarzystwie innych zaburzeń psychicznych. Często są to inne zaburzenia kontroli impulsów, ale także zaburzenia lękowe, czy zaburzenia osobowości (najczęściej współwystępującymi są osobowość paranoidalna oraz osobowość borderline). Kleptomania często występuje również wspólnie z zaburzeniami nastroju (w tym depresją i zaburzeniami lękowymi) czy zaburzeniami odżywiania.

Jej objawy najczęściej występują jednak w towarzystwie uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Badacze zwracają uwagę na fakt, że wśród bliskich krewnych osób cierpiących na kleptomanię często występuje uzależnienie od alkoholu. Warto zaznaczyć, że walka z zaburzeniem staje się wówczas jeszcze cięższa. Zarówno uzależnienie od używek, jak i zaburzenie, jakim jest kleptomania, powodują u chorego wstyd i wyrzuty sumienia. Jednak bez względu na przyczyny, kleptomania przynosi pacjentowi wiele cierpienia. Znane są przypadki chorych, którzy podejmowali próby samobójcze, by uniknąć nawracającego wewnętrznego przymusu kradzieży.

Objawy kleptomanii – kiedy kleptomania staje się problemem?

Najistotniejszy objaw kleptomanii to impuls kradzieży. Jest to narastające uczucie napięcia u chorego. To uczucie napięcia jest tak silne, że pacjent nie potrafi z nim walczyć – występuje niemożność oparcia się tym impulsom. W czasie dokonywania kradzieży pojawia się uczucie zadowolenia i satysfakcji. Towarzyszy ono danej osobie również krótko po tym wydarzeniu. Jednak jakiś czas po kradzieży pojawiają się takie objawy, jak lęk, wstyd i wyrzuty sumienia oraz poczucie winy. Chory obwinia się za to, co się stało. Niemniej jednak po pewnym czasie znowu pojawia się narastające napięcie i historia się powtarza.

Warto pamiętać, że osoba cierpiąca z powodu kleptomanii zawsze działa sama. Innym wyznacznikiem jest wspomniany już fakt, że przedmioty, które kradnie pacjent, zazwyczaj są losowe i nie są mu w ogóle potrzebne – często to kradzież drobiazgów osobistego użytku czy niewielkich słodyczy. Chorego nie do końca interesuje też to, czy da się złapać – i tak będzie popełniać kradzieże ze względu na silny impuls i pomimo pojawiającego się lęku. To pokazuje, że kleptomania jest zaburzeniem, które potrafi uczynić z życia pacjent koszmar.

Leczenie kleptomanii – jak uchronić pacjenta przed kolejną kradzieżą?

Kleptomania jest zaburzeniem, które wymaga udzielenia pacjentowi profesjonalnej pomocy. W tym celu należy udać się do psychologa. Psycholog z całą pewnością nie będzie oceniał ani potępiał z powodu kradzieży – zamiast tego sprawdzi stan pacjenta, określi jego trudności, na jakim poziomie zaawansowania jest kleptomania oraz jakie mogą być jej przyczyny. To kwestie służące dalszemu leczeniu kleptomanii.

W jaki sposób leczy się uzależnienie od kradzieży? Zazwyczaj jest to psychoterapia, a w przypadku dodatkowych chorób czy zaburzeń psychicznych – również farmakoterapia zalecona przez psychiatrę (w tym przypadku zazwyczaj stosuje się leki antydepresyjne z grupy SSRI, czyli selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny — na przykład fluoksetynę czy paroksetynę).

Poddany leczeniu i terapii pacjent uczy się, jak kontrolować swoje impulsy i powstrzymać kradzież. Zazwyczaj wybierana jest terapia poznawczo-behawioralna. Chory przenosi wyuczone techniki kontroli impulsów do swojego życia. Często w trakcie leczenia na jaw wychodzą głębsze problemy, które udaje się rozwiązać w trakcie terapii kleptomanii. Nieraz patologiczna kradzież jedynie przykrywa głębokie mechanizmy, nad którymi pacjent i terapeuta wspólnie pracują.

Choć kradzież dla wielu osób z kleptomanią jest czymś wstydliwym, warto nie bać się pomocy i skorzystać z profesjonalnego leczenia. Leczenie kleptomanii jest efektywne i przynosi ogromną ulgę osobie, która na nią cierpi.