Czym jest emetofobia?
Emetofobia, czyli inaczej lęk przed wymiotowaniem, należy do rzadkich fobii specyficznych. Szacuje się, że problem dotyka 0,1% populacji ogólnej, choć znacznie częściej diagnozowana jest łagodniejsza postać emetofobii (mniej nasilony niepokój odczuwa nawet 8,8% populacji). Zaburzenie aż 4-krotnie częściej jest diagnozowane u kobiet niż mężczyzn.
Objawy emetofobii
Osoba cierpiąca na emetofobię odczuwa przytłaczający lęk nie tylko przed samym wymiotowaniem, ale również przed odczuwaniem mdłości. Wśród typowych objawów somatycznych charakterystycznych dla emetofobii należy wymienić: bóle brzucha o różnym nasileniu, odczuwalny dyskomfort, mdłości i pobudzenie pasażu jelitowego.
U chorych często pojawiają się zachowania, które potrafią znacząco utrudniać normalne funkcjonowanie, jak: głodzenie się, jedzenie w samotności, ograniczenie spożywania posiłków poza miejscem zamieszkania czy też decydowanie się na nie wyłącznie w miejscach „bezpiecznych”, czyli takich, w których w razie problemów zdrowotnych łatwo będzie się odizolować.
Silnemu lękowi często towarzyszą: zawroty głowy, uderzenia gorąca i ograniczenie jasności procesów myślowych. Odrębnym problemem może być strach przed podróżą np. samochodem lub samolotem i nadużywanie leków przeciwwymiotnych.
Dodatkowo badania naukowe dowodzą, że osoby dotknięte emetofobią mogą mieć problem z kontynuacją życia zawodowego lub nauki. W przypadku fobii dodatkowe trudności pojawiają się np. przy infekcjach układu pokarmowego lub u kobiet w okresie ciąży, kiedy wymioty zdarzają się relatywnie częściej.
Naukowcy nie są pewni, jakie są przyczyny specyficznej choroby lękowej.
Przypuszcza się, że najczęstszą przyczyną rozwoju emetofobii jest połączenie niekorzystnych czynników biologicznych (podatność genetyczna do zaburzeń lękowych) z traumatycznymi doświadczeniami (np. przykre doświadczenia z dzieciństwa jak torsje w miejscu publicznym czy ciężko przebyta choroba układu pokarmowego).
Z reguły zaburzenie pojawia się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania i występuje częściej u osób ze skłonnościami do odczuwania obrzydzenia. Z początku neutralny bodziec zaczyna być kojarzony z przykrymi doznaniami w sytuacji, której towarzyszyły wymioty.
Przeczytaj również:
Fobia przed lataniem – sposoby, by pokonać lęk przed lataniem samolotem
Kiedy emetofobia spełnia kryteria fobii?
Rozpoznanie emetofobii wymaga spełnienia kryteriów fobii swoistej określonych przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w klasyfikacji DSM-5. U pacjenta niezbędne jest stwierdzenie łącznego występowania następujących przesłanek:
strach lub lęk przed zwymiotowaniem;
natychmiastowa reakcja lękowa;
unikanie sytuacji powodujących nieprzyjemne doznania lub traktowanie takich sytuacji jak źródła niewyobrażalnego cierpienia;
ograniczenie życia, czyli modyfikacja dotychczasowych zachowań podyktowana objawami lękowymi;
minimum 6 miesięcy trwania objawów.
Z kolei Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że fobia swoista może być zdiagnozowana w sytuacji występowania lęku związanego z obecnością (fizyczną lub wyobrażoną) określonych obiektów lub bodźców. Objawy powodują subiektywne odczuwanie lęku, cierpienia i prowadzą do unikania niekomfortowych sytuacji.
Jak wygląda leczenie emetofobii?
Podstawą leczenia emetofobii jest odpowiednio dobrana psychoterapia. Szczególną skuteczność zwraca się na terapię poznawczo-behawioralną (ang. Cognitive-Behaviral Therapy, CBT) oraz terapię odwrażliwiania i ponownego przetwarzania informacji za pomocą ruchu gałek ocznych (ang. Eye Movement Desensitisation and Reprocessing, EMDR).
Terapia CBT skupia się na pracy z własnymi myślami i przekonaniami oraz na modyfikacji zachowań. Pacjent uczy się rozpoznawać u siebie myśli, które mogą wzbudzać silny lęk. Z drugiej natomiast strony dąży do zmiany „zaprogramowanego” schematu działań, które są podejmowane odruchowo. W efekcie odruch wymiotny przestaje być źródłem silnych emocji i zaczyna się kojarzyć z czymś całkowicie naturalnym.
Z kolei EMDR pozwala pacjentowi na „przeżycie do końca” doznawanego cierpienia, odtworzenia go na nowo i zaleczenia problemu. W tym przypadku lęk wywoływany widokiem wymiotów jest łagodzony przez rozmowę z terapeutą oraz szybkie ruchy gałek ocznych pacjenta, co pozwala wyciszyć układ nerwowy i zyskać poczucie bezpieczeństwa.
W leczeniu zaburzeń lękowych psychoterapię uzupełnia się o indywidualnie dobraną farmakoterapię.
Zazwyczaj lekarze przepisują: selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, inhibitory monoaminooksydazy lub trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Objawy lękowe redukuje się też poprzez przepisanie preparatów w postaci leków przeciwlękowych z grupy benzodiazepin. Wprowadzenie farmakoterapii pozwala uzyskać efekt szybko i ustabilizować zachowania pacjenta do czasu zakończenia psychoterapii.
Przeczytaj również:
Aichmofobia (strach przed igłami) – przyczyny, objawy, leczenie
Jak radzić sobie z emetofobią w ciąży?
Emetofobia szczególnie utrudnia funkcjownowanie w normalnych okolicznościach kobietom w ciąży. Szacuje się, że nawet 80% przyszłych mam doświadcza mdłości, nudności i wymiotów. Zwykle pojawiają się one między 4. a 7. tygodniem ciąży i mogą się nasilać nawet do 20. tygodnia, po czym stopniowo zanikają.
W okresie ciąży stosowanie farmakoterapii jest niedozwolone, zatem pozostaje skupić się na psychoterapii i szukaniu indywidualnych sposobów na relaks. To mogą być, np.: ćwiczenia oddechowe, spacery lub czas spędzony z ulubioną książką.
Emetofobia skutecznie utrudnia codzienne funkcjonowanie w wielu sytuacjach. Na szczęście można ją skutecznie leczyć, sięgając po metody znane z terapii innych zaburzeń lękowych.
