EMDR – czym jest?
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) to w najkrótszym ujęciu terapia polegająca na odwrażliwianiu za pomocą ruchu gałek ocznych. Metoda oparta jest na obserwacji i wynikach badań klinicznych. Powstała w latach 80. XX wieku, a popularność zdobyła na przełomie tysiąclecia. Jest autorką jest dr Francine Shapiro, która zauważyła znaczące korzyści z jej stosowania w przypadku leczenia zespołu stresu pourazowego, terapii zaburzeń lękowych doświadczanych przez jednostkę, która uprzednio przeżyła traumę (zespół PTSD).
Obecnie terapię EMDR stosuje się również w przypadku leczenia innych zaburzeń psychicznych (pograniczne zaburzenie osobowości czy zaburzenie dysocjacyjne). Metoda jest jednak ciągle uważana za kontrowersyjną, głównie ze względu na brak jednoznacznie skonstruowanych założeń teoretycznych.
Przeczytaj również:

Neuropsychiatria – czym się zajmuje?
Jak wygląda terapia EMDR?
Sesja terapeutyczna EMDR wykorzystuje technikę szybkiego wodzenia wzrokiem za palcem terapeuty. Może być również przeprowadzona przy pomocy innego rodzaju bodźców: naprzemiennie następujących dźwięków lub dotykania ramion (raz jednego, raz drugiego) przez terapeutę lub odpowiedni sprzęt.
W trakcie stymulacji pacjent przypomina sobie wydarzenie, które doprowadziło do traumy.
Celem terapii EMDR jest całkowite przetworzenie – a co za tym idzie, odwrażliwienie – danego wydarzenia oraz zastąpienie go nowym doświadczeniem, przystosowanym do zasobów jednostki. Na początku terapeuta i pacjent omawiają oraz planują kolejne etapy leczenia, po czym następuje przygotowanie pacjenta do podjęcia terapii i zmierzenia się z trudnym doświadczeniem.
Następnie dochodzi do oceny i przetworzenia wspomnienia, a kolejno – właściwej desyntetyzacji. Kolejne fazy terapii to zastępowanie pamiętania doświadczenia traumatycznego tak zwanym „nowym doświadczeniem” i przewartościowanie całego procesu. Długość terapii EMDR zależy od potrzeb pacjenta i wymogów sytuacji.
EMDR – podstawy teoretyczne
Działanie EMDR próbuje się wyjaśnić między innymi przy pomocy modelu Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji. Model zakłada, że trauma powstaje przez nieprzetworzone emocje, przekonania czy zachowania – czyli informacje.
Symptomy negatywne to efekt wspomnianego nieprzetworzenia, a terapia EMDR ma umożliwić przeprowadzenie tego procesu.
Wykorzystywanie w tym celu ruchów gałek ocznych nie jest przypadkowe – według specjalistów to w fazie snu REM (podczas której dochodzi do takich właśnie szybkich ruchów) następuje najskuteczniejsze przetwarzanie informacji emocjonalnych. Kontrolowane odwzorowanie tego procesu w gabinecie terapeutycznym ma pomóc skonsolidować wspomnienia i pozbawić je negatywnego, emocjonalnego charakteru.
EMDR a odruchy orientacyjne
Podobnie jak szybkie ruchy gałek ocznych, działa odruch orientacyjny (stąd wykorzystywanie w terapii EMDR naprzemiennych bodźców dotykowych czy dźwięków). Obustronna stymulacja ułatwia także komunikację międzypółkulową – co pozwala na redukcję powstałych w prawej półkuli emocjonalnych reakcji typu traumatycznego. Dzięki lepszej komunikacji informacja może zostać przetworzona przez lewą półkulę mózgu w taki sposób, aby pacjent potrafił zwerbalizować własne doświadczenie.
Niektórzy eksperci sądzą, że ruchy gałek ocznych mają charakter niepobudzający (a więc zdolny do całkowitego przetworzenia sytuacji traumatycznej), a hamujący. Dzięki temu, w kontrolowanej sytuacji znajdowania się w gabinecie terapeutycznym i pod opieką specjalisty, pacjent przestaje identyfikować sytuację jako lękową, a sam lęk – wygasa, znika bowiem poczucie zagrożenia.
EMDR – kontrowersje i dyskusja
Mimo zgromadzonego sporego materiału klinicznego, wskazującego na efekty prowadzenia terapii EMDR (u niektórych pacjentów efekty pojawiają się już po pierwszej sesji terapeutycznej), wielu naukowców i psychoterapeutów pozostaje sceptycznych wobec jej stosowania – ze względu na słabo udowodnioną stronę teoretyczną tej metody.
Choć istnieją już wnioski potwierdzające działanie metody pochodzące z badań przeprowadzonych technikami neuroobrazowania, niektórzy specjaliści zauważają, że niezbędne jest ustalenie dokładnego związku przyczynowo-skutkowego i jednoznaczne określenie mechanizmu działania EMDR. Póki co, mnogość neurobiologicznych i neurofizjologicznych korelatów uniemożliwia sformułowanie jednego, krótkiego wyjaśnienia dlaczego opisywana metoda terapeutyczna w ogóle działa.
EMDR jest intensywnie badaną formą psychoterapii, a najbliższe lata prawdopodobnie przyniosą nam odpowiedzi na te pytania. Bez względu na to, jaką metodę wybierzemy, warto jednak zwrócić szczególną uwagę na wybór odpowiedniego terapeuty – jedynie dobrze poprowadzona psychoterapia ma szansę realnie pomóc nam zmagać się z problemem.