Chrzęstniak – objawy, rozpoznanie, leczenie

Czym jest chrzęstniak?

Chrzęstniak (chondroma) to nowotwór łagodny – guz kości. Jego nazwa ma związek z tym, że w skład tej zmiany wchodzą komórki różnicujące się w kierunku chrząstki szklistej (chrzestniak to tak naprawdę łagodny nowotwór tkanki chrzęstnej). Wystąpić on może u osoby będącej w dowolnym wieku, typowo jednak nowotwór ten rozpoznawany jest u młodych dorosłych – będących w 2.–4. dekadzie życia. Nie zaobserwowano dotychczas tego, by chrzęstniak pojawiał się częściej u którejś z płci – rozpowszechnienie chrzęstniaków wśród kobiet i mężczyzn jest bardzo podobne.

Trudno jest jednoznacznie określić częstość występowania chrzęstniaków. Powodem są bardzo odmienne dane poszczególnych autorów badań na ten temat, jak i fakt, że znaczna liczba przypadków chrzęstniaka w ogóle nie zostaje stwierdzona. Przykładowo statystyki amerykańskie podają, że chrzęstniaki stanowią do 10 proc. wszystkich nowotworów kości.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Nie do końca jasne są przyczyny rozwoju chrzęstniaków. W większości przypadków zmiany te mają charakter sporadyczny, co oznacza, że nie są spowodowane mutacjami genetycznymi. Zdarza się, iż występowanie chrzęstniaków stanowi przejaw jakiegoś zespołu wad, np. zespołu Maffucciego (gdzie poza łagodnymi guzami kości u pacjenta występują m.in. naczyniaki tkanek miękkich) czy choroby Olliera (w jej przypadku u pacjenta pojawiają się mnogie chrzęstniaki).

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Chrzęstniak – gdzie się rozwija?

Chrzęstniak kości pojawiać się może w różnych kościach, rozwija się wewnątrz lub na zewnątrz kości. Najczęściej spotkać się można z chrzęstniakiem kości dłoni czy kości stóp, ale – choć zdecydowanie rzadziej – występuje także chrzęstniak kolana, żebra czy chrzęstniak kości udowej.

Typowo guzek o charakterze chrzęstniaka umiejscawia się w drobnych kościach (np. kościach palca) oraz w obrębie przynasad kości. Ale w innych kościach, takich jak np. kość piszczelowa, mostek czy kość udowa i kość ramienia ten łagodny nowotwór również może się rozwinąć. Dość rzadką, ale również spotykaną postacią omawianego guza jest chrzęstniak krtani.

Warto też wspomnieć o innym łagodnym nowotworze jakim jest wyrośl chrzęstno-kostna. Ta występuje najczęściej w obrębie kości udowej i przynasadach innych kości długich.

Przeczytaj również: Dlaczego bolą żebra?

Chrzęstniak śródkostny

Chrzęstniaki można więc dzielić ze względu na lokalizację – na guzy obecne na żebrach, na obojczyku, na stopach czy znajdujące się w jeszcze innych lokalizacjach. Biorąc jednak pod uwagę to, gdzie dokładnie rozwija się ten niekiedy miękki guz, wyróżnia się różne rodzaje guza. Najczęściej spotykany jest chrzęstniak śródkostny (enchondroma), rozwijający się niejako w środku kości i doprowadzający ostatecznie do jej rozpierania. Taką zmianą może być chrzęstniak śródkostny kości udowej czy chrzęstniak śródkostny dłoni. Wyróżnia się także i taką zmianę, jak chrzęstniak przykostny (chondroma periostale), gdzie guz powstaje pod okostną. Zmianą pokrewną chrzęstniakom jest kostniakochrzęstniak (osteochondroma), który jest zbudowany z nieco innego niż chrzęstniak typu komórek.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Chrzęstniak – objawy jakie daje guz w kości

Najczęściej w przebiegu chrzęstniaka nie pojawiają się żadne objawy – to, że pacjent ma chrzęstniaka palca czy uda, stwierdzane jest zwykle przypadkowo. Zdarza się jednak, że guz prowadzi do pewnych dolegliwości. Choć rzadko, możliwe jest pojawienie się nieprzyjemnych dolegliwości u osób, które zmagają się z problemem, którym jest chrzęstniak śródkostny. Objawy w przypadku tego łagodnego nowotworu mogą obejmować:

• wystąpienie charakterystycznych zmian w obrębie kości – są one najczęstszymi objawami chrzęstniaka i mogą przybierać postać zgrubienia czy kulistej narośli,
• ból – objaw dość rzadki, spotykany jednak czasami u pacjentów z chrzęstniakiem,
• złamania – kość w miejscu, w którym rozwinie się chrzęstniak, bywa osłabiona, w związku z czym jest bardziej podatna na złamania.

Chrzęstniak to zwykle niewielka narośl – miewa do 10 cm średnicy, zwykle jednak osiąga do około 2–3 cm. Przez pewien czas od pojawienia się zmiana może się powiększać, aż w końcu przestaje rosnąć. Sytuacja, gdy guz narasta, zazwyczaj jest dość niepokojąca i wymaga przeprowadzenia pilnej diagnostyki.

Czytaj również: Naczyniak kręgosłupa: rodzaje i leczenie

Chrzęstniak – badania, diagnostyka – jak go wykryć?

Kiedy pacjent wyczuwa u siebie zgrubienie na kości stopy czy pod ręką, nierzadko ma pewne obawy, czy nie jest to rak. Chory udaje się wtedy zwykle do lekarza – medyk jest w stanie stwierdzić palpacyjnie obecność dodatkowych tworów w obrębie kości, jednakże bez dodatkowych badań nie będzie w stanie określić, czy jest to zmiana łagodna, czy złośliwa.

Pewne informacje można uzyskać dzięki przeprowadzeniu badań obrazowych – RTG zajętych kości czy tomografii komputerowej – one jednak również nie umożliwiają jednoznacznego stwierdzenia charakteru istniejącej u chorego zmiany. Rozpoznanie ostateczne uzyskać można wyłącznie po przeprowadzeniu badania histopatologicznego, w którym to może zostać stwierdzone, że utkanie histologiczne istniejącej u chorego zmiany odpowiada właśnie chrzęstniakowi. Dokładna diagnostyka przy podejrzeniu chrzęstniaka jest bardzo ważna – zmianę tę należy bowiem różnicować przede wszystkim z różnymi złośliwymi nowotworami kości.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Jak wygląda chrzęstniak na RTG?

Chrzęstniak – leczenie łagodnego nowotworu kości

Chrzęstniak jest łagodnym nowotworem, którego leczenie zasadniczo jest nieskomplikowane – opiera się ono na chirurgicznej resekcji zmiany. Nie wszystkim jednak pacjentom proponowana jest operacja – w przypadku większości zmian zalecana jest jedynie ich regularna obserwacja. Wtedy jednak, gdy chrzęstniak stanowi znaczny defekt estetyczny lub ze względu na lokalizację utrudnia pacjentowi funkcjonowanie (jak to ma miejsce u niektórych osób z chrzęstniakiem w obrębie palców ręki), zabieg operacyjny może być wskazany. Po prawidłowym jego przeprowadzeniu zmiana typowo nie nawraca.

Czytaj również: Kostniakomięsak (osteosarcoma) – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, rokowanie

Pacjenci, którym zalecono wyłącznie obserwację chrzęstniaka, mogą obawiać się tego, że istniejący u nich guz zezłośliwieje. Owszem, w przypadku chrzęstniaka rzeczywiście istnieje taka możliwość, aczkolwiek twór ten staje się złośliwy rzadko. Największe zagrożenie transformacją do postaci złośliwej jest u osób, u których chrzęstniaki pojawiły się w związku z chorobą Olliera czy zespołem Maffucciego. Przykładowo transformację złośliwą do chrzęstniakomięsaka można spotkać u nawet 30 proc. osób z rozpoznaną chorobą Olliera.

Czytaj również: Kostniak zatok – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie kostniaka zatokowego