Barbiturany – w jakich lekach występują? Działanie, wskazania i zagrożenia

Paulina Znajdek-Awiżeń dr nauk farmaceutycznych 20 września 2021

Barbiturany to klasa leków, które były szeroko stosowane w latach 60. i 70. XX wieku w leczeniu lęku, bezsenności i zaburzeń napadowych. Oprócz kilku konkretnych wskazań, obecnie nie są one powszechnie przepisywane, ponieważ ich przyjmowanie obarczone jest ryzykiem rozwoju uzależnienia. Ich miejsce w dużej mierze zajęły benzodiazepiny, które choć także potencjalnie uzależniające, nie są tak niebezpieczne, jak barbiturany.

Spis treści

Czym są barbiturany?
Barbiturany – zastosowanie
Barbiturany – skutki uboczne
Barbiturany – zagrożenia
Barbiturany – przedawkowanie

Czym są barbiturany?

Barbiturany to grupa leków o działaniu nasennym. Stanowią pochodne kwasu barbiturowego, od którego pochodzi ich nazwa. Mechanizm działania barbituranów polega na wzmacnianiu aktywności GABA – neuroprzekaźnika odpowiadającego za zmniejszanie pobudliwości komórek nerwowych w mózgu. Najpopularniejszym związkiem z tej grupy jest fenobartbital, znany powszechnie jako Luminal, który do dzisiaj wykorzystywany jest na szeroką skalę, m.in. w weterynarii.

Ze względu na czas działania barbiturany podzielić można na cztery grupy:

1) działające długo (8–12 godzin) – fenobarbital (Luminal), barbital, metylofenobarbital;

2) działające umiarkowanie długo (2–8 godzin) – allobarbital, cyklobarbital (Phanodorm);

3) działające krótko (1–4 godziny) – pentobarbital (Nembutal);

4) działające bardzo krótko (5–30 minut) – heksobarbital, pochodne kwasu tiobarbiturowego (Tiopental).

Przeczytaj też: Opioidy – wskazania, przeciwwskazania, zagrożenia, uzależnienie

Barbiturany – zastosowanie

Historycznie barbiturany stosowano w leczeniu stanów lękowych, epilepsji, w celu indukowania snu oraz jako środki znieczulające. Obecnie ich zastosowanie jest ograniczone. W niskich dawkach wykorzystywane są m.in. w anestezjologii podczas wprowadzenia do znieczulenia, bezpośrednio po podaniu leków przeciwbólowych lub w skrajnych przypadkach bezsenności. Z uwagi na działanie przeciwdrgawkowe znalazły także zastosowanie w chorobach przebiegających z występowaniem drgawek, np. w padaczce oraz przy obrzęku mózgu.

Fenobarbital wykorzystywany jest w leczeniu idiopatycznej padaczki u zwierząt. Poza tym niektóre spośród barbituranów (np. pentobarbital) stosowane są w weterynarii w celu przeprowadzenia farmakologicznej eutanazji.

Barbiturany – skutki uboczne

Stosowanie barbituranów obarczone jest ryzykiem występowania wielu działań niepożądanych, dlatego też ich wykorzystanie w medycynie jest obecnie bardzo ograniczone. Do najczęstszych skutków ubocznych należą:

dezorientacja,
biegunka,
zawroty głowy,
senność,
ból głowy,
drażliwość,
niskie ciśnienie krwi,
nudności i wymioty,
zawroty głowy.

Podczas stosowania barbituranów należy bezwzględnie unikać picia alkoholu, ponieważ istotnie nasila ich działanie. Jednoczesne stosowanie alkoholu i barbituranów może prowadzić do nagłej zapaści, a nawet śmierci.

Przeczytaj również: Benzodiazepiny – co to jest, jak działają?

Barbiturany – zagrożenia

Zażywanie barbituranów może skutkować rozwojem uzależnienia psychicznego oraz fizycznego i to stosunkowo szybko. Podczas ich stosowania w krótkim czasie pojawia się tolerancja, czyli konieczność przyjmowania coraz wyższych dawek pozwalających na uzyskanie efektu terapeutycznego. Poza tym, przyjmowaniu barbituranów towarzyszy uczucie rozluźnienia i przyjemnej euforii, co jest nie bez znaczenia, jeśli chodzi o ponowne, świadome sięganie po leki z tej grupy poza wskazaniami medycznymi.

Wiąże się to z realnym zagrożeniem zatrucia oraz przedawkowania. W latach 70. XX wieku, kiedy barbiturany były powszechnie w użyciu, śmierć poniosło wiele osób od nich uzależnionych. Substancje z tej grupy wywierają toksyczny wpływ na wątrobę. Mogą powodować zatrucia ostre oraz przewlekłe. Wyższe dawki barbituranów powodują niewyraźną mowę oraz dezorientację.

To też może Cię zainteresować: Fluoksetyna – w jakich chorobach się ją stosuje?

Barbiturany – przedawkowanie

Barbiturany są niezwykle niebezpieczne w przypadku przedawkowania. Objawy mogą obejmować:

trudności z koncentracją,
lęk,
brak koordynacji,
ospałość,
zaburzenia mowy,
oszołomienie,
spowolniony, płytki oddech,
śpiączkę, a nawet śmierć.

U osób, które przeżyją przedawkowanie barbituranami, może dojść do trwałego uszkodzenia nerek.

Nagłe odstawienie barbituranów u osób, które przyjmują je dłużej niż jeden miesiąc, może powodować poważne objawy odstawienia, takie jak halucynacje, wysoką gorączkę i drgawki. Dziecko kobiety, które przyjmowała barbiturany w czasie ciąży, może urodzić się uzależnione od barbituranów i cierpieć na objawy odstawienia.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Krzyżanowski K i wsp. Zatrucia barbituranami. Higher School’s Pulse 10(2):3-8. DOI:10.5604/20812021.1208699
Taraszkiewicz M. Eutanazja farmakologiczna – metody iniekcyjne w praktyce weterynaryjnej w Polsce. Życie Weterynaryjne; 2017; 92(3):181-184.
López-Muñoz F, Ucha-Udabe R, and Alamo C. The history of barbiturates a century after their clinical introduction. Neuropsychiatr Dis Treat. 2005 Dec; 1(4): 329–343.

Opublikowano: 20.09.2021;

Oceń:

4.6

Paulina Znajdek-Awiżeń

dr nauk farmaceutycznych

Absolwentka Wydziału Farmacji Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Tytuł doktora nauk farmaceutycznych uzyskała na podstawie badań prowadzonych w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji UMP. Członek Sekcji Fitoterapii Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Pracownik apteki, a także wykładowca w technikum farmaceutycznym. Prowadzi kursy, szkolenia oraz warsztaty z zakresu towaroznawstwa zielarskiego oraz wykorzystania roślin w profilaktyce i leczeniu różnych dolegliwości. Autorka i współautorka artykułów o charakterze naukowym i popularnonaukowym publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych. Współautorka książki „Żyj naturalnie czyli dekalog zdrowego życia”.