Choroba jelit, która wpływa na cały organizm
Jelita w organizmie ludzkim pełnią funkcję odżywczą – to właśnie w ich obrębie następuje wchłanianie składników odżywczych do organizmu. Organ ten dzieli się na jelito cienkie i jelito grube. Jelito cienkie u dorosłego człowieka osiąga długość około 5–6 m i średnicę, zwaną też światłem jelita, około 3 cm. Jelito grube natomiast dochodzi do mniej więcej 1,5 m długości, a jego średnica wynosi około 8 cm.
Na jelito cienkie składa się dodatkowo dwunastnica (około 25 cm długości), jelito czcze (mniej więcej 2–3 m) oraz jelito kręte (mające długość około 3 m). W jelicie cienkim znajdują się dodatkowo kosmki jelitowe – maleńkie wypustki mające za zadanie zwiększenie powierzchni chłonnej jelita. W jelicie grubym z kolei znajduje się jelito ślepe (kątnica), okrężnica (dzieląca się na wstępnicę, poprzecznicę, zstępnicę i esicę) oraz odbytnica (odbyt) – zakończenie układu pokarmowego.
W jelitach panuje specyficzne środowisko – odpowiada za nie flora bakteryjna jelit, czyli zbiór mikroorganizmów i drobnoustrojów, które pozytywnie wpływają na odporność i wspomagają proces trawienia. W tym procesie ważna jest również perystaltyka, czyli skurcze mięśni gładkich, które „przesuwają” pokarm wzdłuż przewodu pokarmowego.
Chore jelita dają wiele charakterystycznych objawów. Mogą to być gazy jelitowe, biegunki, wymioty, uczucie ciężkości, zaparcia, a także kłucie w jelitach czy innego rodzaju ból.
Jedną z najpowszechniejszych dolegliwości jest kolka jelitowa – występuje ona dość często u dzieci. Objawia się ostrym, nagłym bólem jelit, który samoistnie ustępuje po kilku godzinach. Skurcze jelit podczas kolki można złagodzić domowymi sposobami, np. masażem brzucha.
Inną, powszechną dolegliwością jest grypa jelitowa („jelitówka”, nieżyt żołądkowo-jelitowy), pojawiająca się w wyniku działania wirusów. Jej przebieg przypomina grypę, ale schorzeniu towarzyszy biegunka i wymioty. Jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci, z uwagi na możliwość szybkiego, poważnego odwodnienia organizmu.
Problemem wielu osób są również wzdęcia, objawiające się bólem brzucha po jedzeniu, skurczami, uczuciem bulgotania i przelewania się. Najbardziej dokuczliwym objawem są jednak cuchnące, uporczywe gazy, które znacząco wpływają na samopoczucie. Powstają na skutek połykania dużej ilości powietrza podczas jedzenia i niewłaściwej, bogatej w tłuszcze diety. Ponadto gaz w jelitach może pojawiać się na skutek zaburzenia perystaltyki jelit i równowagi bakteryjnej.
Zaburzona równowaga mikroflory bakteryjnej może być przyczyną dysbiozy jelitowej. To choroba objawiająca się bólami brzucha, utrudnionym oddawaniem stolca bądź biegunkami. Dysbioza pojawia się najczęściej po antybiotykoterapii, czyli okresie, w którym flora bakteryjna w jelitach zostaje wyjałowiona. Jeśli do tego dochodzi stres i nerwica, choroba może przekształcić się w nieswoiste zapalenie jelit – dotyka ono coraz więcej osób na całym świecie. To przewlekłe schorzenie ma różne odmiany: choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelit (prowadzą do zespołu krótkiego jelita). Zazwyczaj leczenie przebiega wraz ze zmianą diety oraz z wprowadzeniem farmakoterapii, jednak cięższe przypadki wymagają podjęcia leczenia operacyjnego.
Rozróżnia się również bakteryjne zapalenie jelit oraz jego odmianę wirusową. Bakteryjne lub wirusowe zapalenie jelit może prowadzić do odwodnienia, ale jego leczenie nie jest długotrwałe i może odbywać się w domu. Po antybiotykoterapii może pojawić się z kolei rzekomobłoniaste zapalenie jelit (dlatego tak ważne jest zażywanie probiotyków). Jego objawem, pojawiającym się w gastroskopii, jest obraz szaro-żółtych błon na błonie śluzowej jelita. W medycynie występuje również pojęcie eozynofilowego zapalenia jelit oraz martwicze zapalenie jelit (występuje najczęściej u noworodków z niedostatecznie rozwiniętym systemem odpornościowym).
Inną chorobą związaną z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego jest metaplazja jelitowa. Polega ona na zrzucaniu treści pokarmowej z żołądka do przełyku i jest objawem stanu przedrakowego – może rozwinąć się w nowotwór (rak żołądka). Guz jelita powstaje natomiast w jelicie grubym – lekarze podejrzewają, że powstawanie raka jelita grubego ma związek z niewłaściwą (tłustą) dietą oraz z predyspozycjami genetycznymi. Zazwyczaj leczy się go operacyjnie, po wykonaniu biopsji.
Do rozwoju chorób jelita mogą przyczyniać się również jego deformacje – wgłobienie (część jednego jelita wsuwa się do drugiego) bądź uchyłki (uwypuklenie ściany jelita). Z tymi chorobami wiąże się również zespół nieszczelnego jelita (choć nieszczelne jelita to w medycynie pojęcie dyskusyjne – ze względu na małą precyzyjność).
Jelito cienkie atakuje z kolei SIBO – zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Jego objawami są: niestrawność, bóle brzucha, wymioty, biegunki. Podobne objawy daje również jelito drażliwe. Jeśli jednak oprócz tych dolegliwości w stolcu pojawia się krew w kale, można podejrzewać angiodysplazję jelita grubego, powodowaną wadą w budowie naczyń krwionośnych. Leczenie odbywa się za pomocą koagulacji (wypalania naczyń) bądź farmakoterapii.
Poważnymi chorobami są również węgorzyca (choroba pasożytnicza) oraz grzybica jelit – obie wynikają z niedostatecznej higieny spożywanych pokarmów (choć w przypadku grzybicy większe znaczenie ma niewłaściwa dieta – zbyt bogata w cukry) i w obu przypadkach lekarz przepisuje odpowiednie farmaceutyki.
Za choroby układu pokarmowego często obwiniane są złogi w jelitach – aby się ich pozbyć, należy stosować dietę oczyszczającą jelita oraz oczyszczanie jelit w gabinecie, pod kontrolą lekarza. Na ścianach jelita mogą powstawać również polipy, które trzeba usuwać, gdyż zwężają światło jelita i zaburzają jego pracę, a także mogą przerodzić się w nowotwór. W niektórych przypadkach powstawanie polipów uwarunkowane jest genetycznie (odpowiada za nie gen APC). Choroba określana jest wówczas jako polipowatość rodzinna.
66
