Zespół SIBO – zespół rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół rozrostu bakteryjnego – co to jest

Co to jest zespół SIBO? Zespół rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego (ang. small intestinal bacterial overgrowth) znany jest też pod nazwą zespołu rozrostu bakteryjnego, dysbakteriozy górnego odcinka przewodu pokarmowego czy zespołu ślepej pętli.

Mimo skomplikowanej nazwy, istota choroby jest dość prosta. W warunkach prawidłowych w jelicie cienkim funkcjonuje szereg mechanizmów, które utrzymują liczbę bakterii na niskim poziomie, niewpływającym na pracę jelita.

Wśród tych czynników ochronnych wymienić można choćby:

• wydzielanie przez żołądek kwasu, który wędruje do jelita zmieszany z papką pokarmową;
• wydzielanie do dwunastnicy enzymów przez trzustkę;
• ciągły ruch robaczkowy jelita, który w nieustanny sposób przesuwa treść pokarmową;
• obecność zastawki między jelitem cienkim i grubym, która zapobiega migracji bakterii do jelita cienkiego;
• gromadzenie w błonie śluzowej jelita cienkiego przeciwciał wspierających zabijanie bakterii.

Kiedy dochodzi do rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego? Gdy z jakiegoś powodu mechanizmy te ulegają osłabieniu, może dojść do sytuacji, w której flora bakteryjna jelita grubego zaczyna kolonizować jelito cienkie, zaburzając znacznie jego pracę i prowadząc do rozwoju szeregu objawów, w tym wykraczających poza przewód pokarmowy.

Jakie są objawy SIBO?

SIBO – objawy

Do objawów SIBO zaliczamy: biegunkę tłuszczową, wzdęcia i zwiększoną ilość gazów. W wynikach badań laboratoryjnych można zauważyć niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A i D – wynikający ze wspomnianego już utrudnionego trawienia tłuszczów. Pojawiają się też objawy niedokrwistości z niedoboru witaminy B₁₂

Objawy w zespole rozrostu bakteryjnego są efektem działania nieprawidłowej flory bakteryjnej w jelicie cienkim. Przeszkadza ona pracy tego narządu na kilka różnych sposobów.

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego prowadzi między innymi do pojawienia się tzw. biegunki tłuszczowej, w której kał ma bardzo nieprzyjemny zapach, a w związku z wysoką zawartością w nim tłuszczu, jego powierzchnia jest błyszcząca i ma tendencję do pozostawania na powierzchni wody. Wynika ona z nieprawidłowych przemian kwasów żółciowych przez bakterie. W normalnych warunkach kwasy żółciowe ułatwiają trawienie tłuszczów, stąd w zespole rozrostu bakteryjnego zwiększona ilość tłuszczu dostaje się do kału, podrażnia ścianę jelita i wywołuje biegunkę.

Objawem zespołu SIBO są częste wzdęcia i zwiększona ilość gazów jelitowych.

Rozwijają się objawy niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A i D – wynikającego ze wspomnianego już utrudnionego trawienia tłuszczów. Najważniejsze z nich to tzw. kurza ślepota, zmiany skórne i osteoporoza.

Sprawdź również: Mrowienie i drętwienie ust – przyczyny, objawy, leczenie

Pojawiają się objawy niedokrwistości z niedoboru witaminy B₁₂, wynikające z nadmiernego pochłaniania witaminy B₁₂ przez nieprawidłową florę bakteryjną w jelicie cienkim.

Witamina B₁₂ jest niezbędna do syntezy DNA, dlatego objawy jej niedoboru ujawniają się przede wszystkim w tkankach o szybkich podziałach komórek:

• w szpiku (utrudniona produkcja czerwonych krwinek i rozwój anemii),
• w przewodzie pokarmowym (pieczenie języka i jego wygładzenie, osłabienie odczuwania smaku, chudnięcie, nudności, zmiana rytmu wypróżnień),
• w układzie nerwowym (charakterystyczne są m.in. drętwienie rąk i stóp i uczucie „mrówek” ).

Mogą również rozwinąć się pewne zaburzenia psychiczne.

Inne objawy powstających jako efekt zaburzeń układu odpornościowego i dotyczących wielu różnych narządów.

SIBO – badania na zespół rozrostu bakteryjnego

Wstępem do diagnostyki zespołu rozrostu bakteryjnego jest stwierdzenie współistnienia charakterystycznych objawów, w tym zwłaszcza biegunki tłuszczowej oraz czynników ryzyka choroby. Do tych ostatnich należą:

• różnego rodzaju wady anatomiczne jelita cienkiego;
• zaburzenia mechanizmów wywołujących i koordynujących skurcze ściany jelita, wywołane przez szereg różnych czynników (w tym uszkodzenie w przebiegu cukrzycy, twardziny układowej i innych chorób);
• stany znacznego obniżenia odporności;
• inne stany promujące nieprawidłową kolonizację jelita cienkiego, między innymi obniżenie kwaśności soku żołądkowego (np. w wyniku stosowania leków takich jak inhibitory pompy protonowej – IPP) i stan po niektórych operacjach na przewodzie pokarmowym.

W kolejnym etapie dysponujemy całą paletą badań, które mogą pomóc postawić rozpoznanie. Wśród nich wielu ekspertów wskazuje posiew treści jelitowej jako najważniejsze i najbardziej wiarygodne. Badanie polega na hodowli bakteriologicznej materiału z początkowej części jelita cienkiego bądź dwunastnicy, pobranego podczas badania endoskopowego (gastroduodenoskopii) lub przez sondę założoną przez nos. Wynikiem nieprawidłowym, nasuwającym podejrzenie zespołu rozrostu bakteryjnego, jest liczba powyżej 10⁶ kolonii/mlbakterii beztlenowych lub bakterii E. coli.

Wśród innych badań wymienić można: badania krwi, badania obrazowe przewodu pokarmowego (często zwykłe prześwietlenie jamy brzusznej), badania kału czy tzw. testy oddechowe. Badania te pozwalają wykryć zaburzenia i czynniki ryzyka towarzyszące chorobie, jednak należy zaznaczyć, że żadne z nich nie jest podstawą do postawienia pewnej diagnozy.

Jakie leki są skuteczne w leczeniu SIBO?

SIBO – leczenie zespołu rozrostu bakteryjnego

Podstawą leczenia zespołu rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego jest stosowanie antybiotyków działających na bakterie kolonizujące jelito cienkie. Lekiem stosowanym w pierwszym rzucie jest metronidazol, a w przypadku braku możliwości jego stosowania, inne antybiotyki. Leczenie powinno trwać 10 dni. Niestety zdarza się, że po pewnym czasie objawy nawracają – wtedy antybiotykoterapię należy wdrożyć ponownie i kontynuować ją przez kilka tygodni.

Jednocześnie prowadzi się leczenie objawowe, ukierunkowane na możliwie maksymalne ograniczenie dolegliwości. W zakresie biegunki pomocne okazują się tzw. MCT, czyli kwasy trójglicerydy o średniej długości łańcucha oraz ograniczenie spożycia laktozy. W przypadku objawów niedoboru witamin, stosuje się preparaty witamin A, D, E i B₁₂. Niektórzy eksperci zalecają również środki wspierające ruchomość i inne aspekty działania przewodu pokarmowego, jak cholestyramina, erytromycyna czy probiotyki. Zaleca się także stosowanie lekkostrawnej diety.