Torbiel pęcherzykowa jajnika to często występująca, zwykle niezłośliwa choroba jajników, która makroskopowo jest tkankowym zbiornikiem cieczy. Do najczęściej spotykanych odmian zaliczamy torbiele proste, wypełnione płynem surowiczym, endometrialne czy dermoidalne tzw. skórzaste. Rozpoznanie torbieli pęcherzykowej jajnika jest weryfikowane przy użyciu diagnostyki obrazowej, czyli USG przezpochwowego.
Torbiel pęcherzykowa jajnika
Spis treści
Dlaczego powstają torbiele na jajniku?
Torbiele jajnika z reguły są rozpoznawane u kobiet w wieku rozrodczym, aczkolwiek nie wyklucza się możliwości zachorowania w wieku późniejszym. W tym ostatnim przypadku, z uwagi na zaawansowany wiek pacjentki początkowo prosta, niezłośliwa zmiana może stać się punktem wyjścia do rozwoju nowotworu – raka jajnika.
Lokalizacja torbieli względem zajmowanego narządu jest bardzo różna. Najbardziej typowe jest zajęcie wnętrza jajnika. Czasami jest to zewnętrzna narośl (postać egzofityczna). Torbiele występują pojedynczo lub mnogo. Ostatnia sytuacja niesie za sobą konsekwencje pod postacią niepłodności, zwłaszcza, gdy patologiczne twory wypełniają oba jajniki, zaburzając tym samym ich prawidłowe funkcjonowanie.
Występowanie torbieli jajnika samo w sobie nie jest dziedziczne. Dziedziczymy jedynie predyspozycje np. do zaburzeń gospodarki hormonalnej, co sprzyja powstawaniu torbieli czynnościowych, do których zaliczamy torbiel pęcherzykową jajnika.
Nie udało się ustalić przyczyny powstawania torbieli jajnika. Większość ekspertów w dziedzinie ginekologii zwraca uwaga na zaburzenia hormonalne. Ponadto na liście czynników ryzyka znajduje się wczesny wiek pierwszej miesiączki (około 11 roku życia), nieregularne cykle menstruacyjne, stres, nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa.
Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?
Objawy torbieli pęcherzykowej jajnika
Torbiele pęcherzykowe jajnika u większości pacjentek w początkowym stadium choroby przebiegają bezobjawowo, zwłaszcza gdy są niewielkich rozmiarów. Wykrywane zupełnie przypadkowo podczas kontrolnej wizyty u specjalisty ginekologa. W miarę rozwoju choroby dochodzi do stałego zwiększania średnicy torbieli na jajniku, co powoduje ucisk na sąsiednie struktury anatomiczne. Objawy są zatem podyktowane faktem, który narząd zostaje uciśnięty, a tym samym dochodzi do zaburzenia jego funkcjonowania.
Do charakterystycznych objawów torbieli pęcherzykowej zaliczamy:
- ból podbrzusza (uczucie ciągnięcia w podbrzuszu);
- ból jajnika, który jest objęty procesem chorobowym;
- stałe uczucie parcia na pęcherz moczowy;
- uczucie wzdęcia;
- zaburzenia cyklu miesiączkowego (czasami mogą pojawiać się krwawienia międzymiesiączkowe);
- „ostry brzuch”– zapalenie otrzewnej na skutek ewakuacji zawartości torbieli.
Torbiel pęcherzykowa jajnika, tzw. torbiel czynnościowa
W przebiegu prawidłowego procesu dojrzewania komórki jajowej podczas każdego cyklu miesiączkowego wyróżniamy stadium pęcherzyka Graafa. W kolejnym etapie wspomniany pęcherzyk ulega pęknięciu, uwalnia się z niego dojrzała komórka jajowa, która trafia do jajowodu. Czasami zdarza się, iż pęcherzyk Graafa nie pęka. Wynika to z zaburzeń gospodarki hormonalnej. Wówczas pęcherzyk stale rośnie, we wnętrzu zalega ciecz, a całość tworzy torbiel.
Nazywanie opisanej torbieli jajnika czynnościową oznacza, iż bierze ona udział w funkcjonowaniu jajnika. Czasami na skutek znacznie zachwianej gospodarki hormonalnej już na etapie dojrzewania pęcherzyka Graafa dochodzi do przekształcenia w torbiel. W kolejnym cyklu miesiączkowym sytuacja się powtarza, co w konsekwencji prowadzi do kumulacji licznych torbieli na jajniku. Taki stan nazywamy wielotorbielowatością narządu, a dokładniej zespołem policystycznych jajników.
Inną odmianą torbieli czynnościowej jest torbiel krwotoczna, która powstaje na skutek wylewu krwi do uprzednio pękniętego pęcherzyka Graafa. Zwykle zanika samoistnie w kolejnych cyklach miesiączkowych.
Czasem mogą pojawić się powikłania:
- cysty o dużych rozmiarach mogą pęknąć, co wiąże się z ryzykiem masywnego krwawienia do jamy brzusznej i rozwoju zapalenia otrzewnej
- skręcenie torbieli, która ufiksowana jest w narządzie za pomocą cienkiej szypuły, co wywołuje silne dolegliwości bólowe
- ropień jajnika – co prawda rzadkie, ale możliwe powikłanie, które prowadzi do destrukcji zdrowej tkanki jajnikowej
Diagnostyka torbieli jajników – jak rozpoznać torbiel na jajniku?
Ostateczne rozpoznanie torbieli pęcherzykowej jajnika lekarz stawia na podstawie USG transwaginalnego, czyli USG przezpochwowego. Wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego każda kobieta powyżej 35 roku życia powinna co roku poddać się temu badaniu w ramach szeroko rozumianej profilaktyki. Zwłaszcza, że sama kuracja hormonalna, nawet w postaci antykoncepcji sprzyja powstawaniu zmian o tym charakterze.
Wskazane, aby jeszcze przed wdrożeniem terapii uwidocznić struktury jajników na obrazie ultrasonograficznym, w celu ich oceny. USG pełni także funkcję kontrolną do oceny skuteczności zastosowanej terapii hormonalnej w przypadku torbieli czynnościowej. W badaniu USG lekarz ocenia kształt, wielkość torbieli, lokalizację oraz zawartość. Cechy świadczące o niekorzystnym rokowaniu to: pogrubiała ściana, nieregularna budowa, zmiana lita, torbiel z licznymi przegrodami, tworzącymi komory, a także nadmierne unaczynienie zmiany.
Sugeruje się dodatkowo wykonanie testu ciążowego, aby wykluczyć ciążę. Dodatkowo sugeruje się oznaczenie poziomu hormonów tj. estrogen, progesteron, FSH, LH, których stężenie jest istotne do prawidłowego funkcjonowania jajnika. Zaleca się także kontrolne oznaczenie markera raka jajnika Ca-125, zwłaszcza gdy przypadkowo wykryta zmiana w obrazie USG jest zmianą litą.
Leczenie torbieli pęcherzykowej jajnika
Zmiany o charakterze czynnościowym, u których podstaw są zaburzenia gospodarki hormonalnej, a taką jest torbiel pęcherzykowa jajnika, należy leczyć poprzez wprowadzenie odpowiedniej terapii hormonalnej. Zalecana kuracja jest procesem długotrwałym i polega na zaordynowaniu preparatów mających na celu regulację cyklu miesiączkowego. Z aktualnych propozycji preparatów dostępnych na rynku, ginekolog wybiera antykoncepcję hormonalną.
Przeciwdziałają powstawaniu torbieli na jajnikach, a sam narząd sukcesywnie zmniejsza swój rozmiar. Czasem cysta jest na tyle dużych rozmiarów, że sama farmakoterapia nie przynosi oczekiwanego efektu, wówczas konieczna jest ingerencja chirurgiczna i laparoskopowe usunięcie jajników. Czasem w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych czy objawów wynikających z ucisku sąsiednich struktur wystarcza już samo opróżnienie torbieli z zalegającego płynu.
Opublikowano: 14.01.2015;
aktualizacja: 16.03.2015
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Agnieszka Żalińska
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Laureatka I nagrody na 51. Ogólnopolskiej i 9. Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Studenckich Towarzystw Naukowych i Młodych Lekarzy Juvenes Pro Medicina w Łodzi. Bierze udział w wielu różnych projektach badawczych prowadzonych przez wiodące placówki naukowo-badawcze w kraju. Obecnie lekarz rezydent w Klinice Perinatologii i Ginekologi ICZMP w Łodzi.
442
Komentarze i opinie (0)