Stan przedcukrzycowy to poważny problem zdrowotny dotykający coraz większego odsetka populacji. Jego występowanie wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, a także chorób układu sercowo-naczyniowego. Leczenie hiperglikemii i zaburzeń tolerancji glukozy powinno w pierwszej kolejności obejmować odpowiednie postępowanie dietetyczne oraz zmianę stylu życia. Co jeść i jakie są zasady diety w stanie przedcukrzycowym?
Stan przedcukrzycowy – dieta – jakie są zasady diety w stanie przedcukrzycowym?
Spis treści
Czym jest stan przedcukrzycowy?
Stan przedcukrzycowy definiuje się jako wystąpienie dwóch sytuacji klinicznych, takich jak nieprawidłowy poziom cukru na czczo (zła glikemia na czczo) oraz zjawisko nietolerancji glukozy.
Należy wiedzieć, że stężenie glukozy we krwi po upływie 8–14 godzin po ostatnim posiłku nie powinno przekraczać 99 mg/dl. Wartości mieszczące się w granicach 100–126 mg/dl wskazują na obecność stanu przedcukrzycowego.
Podobnie sprawa ma się z oceną tolerancji glukozy – aby ją określić, należy wykonać badanie nazywane doustnym testem obciążenia glukozą. Polega ono na podaniu pacjentowi na czczo do wypicia roztworu zawierającego 75 g tego monocukru. Następnie, w określonych odstępach czasowych, mierzy się jego stężenie we krwi żylnej. Jeśli wynik w 120. minucie testu wynosi powyżej 140 mg/dl, można mówić o wystąpieniu zjawiska nieprawidłowej tolerancji glukozy.
Obecność wymienionych sytuacji klinicznych jest związana z bardzo dużym obciążeniem zdrowotnym organizmu. Roczne ryzyko rozwoju cukrzycy u pacjentów ze stanem przedcukrzycowym może być 12-krotnie wyższe niż w przypadku osób zdrowych.
Występujące w jego przebiegu stany hiperglikemii (wysokiego cukru we krwi) uszkadzają zarówno naczynia krwionośne, jak i nerwy obwodowe. Zjawiska te wiążą się z wyższym prawdopodobieństwem rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego oraz polineuropatii.
Dowiedz się więcej o leczeniu hiperglikemii.
Jednym z podstawowych elementów terapii stanu przedcukrzycowego jest modyfikacja sposobu odżywiania oraz codzienna aktywność fizyczna. Ze względu na często współistniejącą z nim otyłość typu brzusznego podkreśla się również konieczność normalizacji wagi ciała.
Indeks glikemiczny w diecie na stan przedcukrzycowy
Jednym z podstawowych celów diety na stan przedcukrzycowy jest ustabilizowanie poziomu cukru we krwi pacjenta. Wymaga to modyfikacji żywienia w zakresie spożywanych produktów węglowodanowych. Warto zaznaczyć, że nie zaleca się całkowitej rezygnacji z konsumpcji pokarmów dostarczających tego makroskładnika, takich jak: pieczywo, kasze, ryże czy makarony.
Minimalny udział węglowodanów w diecie w stanie przedcukrzycowym w dziennej porcji energii nie powinien w większości przypadków spadać poniżej 45 proc. Ważną kwestią jest jednak zwrócenie uwagi na jakość produktów, które pojawiają się w codziennym menu.
Główne źródło energii powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe – najlepiej takie, których indeks glikemiczny nie przekracza 55. Warto przypomnieć, że indeks to wskaźnik pokazujący, z jaką szybkością po spożyciu danego produktu rośnie poziom glukozy we krwi.
Na jego wartość ma wpływ wiele czynników, jak np. stopień obróbki dania, zawartość błonnika, cukrów prostych, białka czy tłuszczu. Produkty pełnoziarniste, dzięki wyższej ilości włókna pokarmowego, będą trawić się wolniej, a co za tym idzie – podnosić poziom cukru we krwi z mniejszą dynamiką.
Komponując dietę osoby ze stanem przedcukrzycowym należy kierować się tabelami indeksów glikemicznych, wybierając pokarmy o niskim lub średnim IG.
Innym wskaźnikiem przydatnym do oceny wpływu spożycia określonych produktów na stężenie glukozy w organizmie jest ładunek glikemiczny. Różni się on od indeksu tym, że odnosi się bezpośrednio do spożywanej porcji produktu. Planując jadłospis powinno się korzystać z porcji produktów o niskim i średnim ładunku glikemicznym.
Dieta w stanie przedcukrzycowym – tłuszcze i białka
Ze względu na podniesione ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, ważne jest, aby dieta osoby ze stanem przedcukrzycowym zawierała odpowiednie ilości produktów bogatych w tłuszcz. Makroskładnik ten powinien stanowić 30–35 proc. wartości energetycznej jadłospisu. W diecie na stan przedcukrzycowy równie ważna jest jakość spożywanych tłuszczów.
Restrykcyjnej kontroli powinny podlegać szczególnie źródła nasyconych kwasów tłuszczowych, takie jak tłuste mięsa, wędliny, pasztety, kiełbasy i inne przetwory mięsne, masło, smalec, olej kokosowy, tłusty nabiał.
Z diety należy także wykluczyć pokarmy zawierające kwasy tłuszczowe w konfiguracji trans, tj. chipsy, paluszki, krakersy, frytki, niskiej jakości masła orzechowe, kremy czekoladowe, ciasta, ciasteczka, batoniki, cukierki.
Jadłospis powinien natomiast we właściwych proporcjach dostarczać źródła nienasyconych kwasów tłuszczowych, takie jak orzechy, pestki, oleje roślinne, awokado.
Planując żywienie osoby ze stanem przedcukrzycowym należy pamiętać o zapewnieniu jej odpowiedniej ilości białka. Składnik ten powinien pokrywać 15–20 proc. zapotrzebowania na energię. Można dostarczyć go spożywając: chude gatunki mięs (takie jak np. indyk, cielęcina, królik), jaja – w kontrolowanych ilościach, zależnie od innych czynników ryzyka, nabiał o ograniczonej zawartości tłuszczów, ryby oraz nasiona roślin strączkowych.
Proporcje makroskładników w jadłospisie, podobnie jak jego kaloryka, powinny być planowane indywidualnie w odniesieniu do czynników takich jak płeć, wiek, waga ciała, aktywność fizyczna i stan zdrowia pacjenta.
Dieta przeciwcukrzycowa – jadłospis
Dieta w stanie przedcukrzycowym powinna dostarczać odpowiednią ilość energii, makroskładników oraz witamin i minerałów. Szczególne znaczenie mają tutaj związki o charakterze przeciwzapalnym. Do produktów, które warto w niej umieścić, zaliczamy:
- różnokolorowe, sezonowe warzywa i owoce, najlepiej spożywane na surowo,
- zieloną, białą i czerwoną herbatę,
- niegazowaną wodę średniozmineralizowaną,
- strączki,
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- chude mięsa i nabiał o ograniczonej zawartości tłuszczu,
- ryby – w tym tłuste gatunki,
- orzechy i pestki (kontrolowane ilości),
- oleje rzepakowy, lniany, z orzechów włoskich, oliwę z oliwek – spożywane na surowo, w określonych porcjach.
Leczenie stanu przedcukrzycowego dietą wymaga również ograniczenia spożycia pokarmów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, cukry proste, kwasy tłuszczowe typu trans oraz sól.
Tyczy się to szczególnie produktów typu fast food, przekąsek, słodyczy, słodkich napojów gazowanych oraz wszystkich przypraw zawierających chlorek sodu. Za niezbędne działanie uznaje się również zmniejszenie spożycia alkoholu lub jego całkowitą eliminację.
Stan przedcukrzycowy – dieta – jakie są zasady?
Ważnym celem diety zapobiegającej cukrzycy jest normalizacja wagi ciała w przypadku współistnienia nadwagi lub otyłości. Z tego względu ograniczeniu powinna podlegać ilość spożywanej energii. Poza kalorycznością jadłospisu znaczenie ma również jakość spożywanych produktów i sposób przygotowywania dań.
Zasady diety w stanie przedcukrzycowym obejmują:
- spożywanie regularnych posiłków w ciągu dnia w liczbie nie mniejszej niż 3–4,
- dodawanie do każdego posiłku warzyw lub owoców – z przewagą tych pierwszych, najlepiej w postaci surowej,
- konsumpcję przynajmniej 500 g warzyw i owoców w ciągu dnia,
- rozpoczynanie posiłku od spożycia dodatku warzywnego,
- wykorzystywanie produktów o niskim lub średnim indeksie i ładunku glikemicznym,
- spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych,
- wypijanie minimum 1,5 litra płynów dziennie z dużym udziałem niegazowanej wody mineralnej średniozmineralizowanej oraz niefermentowanych i półfermentowanych herbat, soków warzywnych,
- przygotowywanie posiłków poprzez: gotowanie w wodzie, na parze, pieczenie bez tłuszczu, grillowanie, duszenie bez obsmażania,
- unikanie potraw smażonych i pieczonych w tłuszczu,
- rezygnację z soli – można ją zastąpić ziołowymi przyprawami, takimi jak: bazylia, oregano, czosnek, czarnuszka, lubczyk.
Ponadto z jadłospisu należy wykluczyć słodycze, produkty z dużą zawartością cukru oraz dania typu fast food. Jeżeli chodzi o stan przedcukrzycowy, alkohol trzeba bezwzględnie ograniczyć lub zrezygnować z niego całkowicie.
Istotnym elementem leczenia stanu przedcukrzycowego powinna być także rozsądnie zaplanowana aktywności fizyczna. Musi być ona dostosowana do stanu zdrowia i wydolności pacjenta. Uznaje się, że minimalna zalecana jej ilość w tygodniu to 150 minut.
U osób otyłych preferowaną formą ruchu będzie np. intensywny spacer, pływanie, nordic walking czy aqua aerobic. Należy pamiętać, że aktywność fizyczna poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, ułatwia redukcję wagi ciała, a także wpływa korzystnie na profil lipidowy.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Czupryniak L., Stan przedcukrzycowy – czas na niefarmakologiczną i farmakologiczną prewencję cukrzycy. Diabetol. Klin., 2013, 4, 2: 144–149.
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Diabetol. Klin., 2017, 3, suplement A.
- Lange E., Kozłowska M., Włodarek D., Głębska D., Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
Opublikowano: 21.11.2017;
aktualizacja: 23.11.2017
Oceń:
4.4
324
Komentarze i opinie (0)