Test obciążenia glukozą (OGTT) – doustny test – interpretacja wyniku, normy

Czym jest test obciążenia glukozą?

Test obciążenia glukozą, określany często popularnym skrótem OGTT (od ang. Oral Glucose Tolerance Test) należy obok podstawowego pomiaru glikemii w osoczu, do kanonu najważniejszych metod diagnostycznych w schorzeniach dotyczących gospodarki węglowodanowej, w tym cukrzycy. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej stanowią w dzisiejszych czasach niewątpliwie jeden z najważniejszych problemów zdrowotnych, dotykających coraz większego odsetka społeczeństwa i – co gorsza – osób w coraz młodszym wieku.

Test obciążenia glukozą przeprowadza się u pacjenta będącego na czczo, któremu podaje się 75 g glukozy w postaci rozpuszczonej w wodzie (w 200-300 mililitrach wody). Przed wypiciem roztworu, oraz w dwie godziny później oznacza się stężenie glukozy we krwi włośniczkowej lub żylnej.

Kiedy i po co wykonuje się test obciążenia glukozą?

Wskazania do przeprowadzenia testu OGTT obejmują ogólnie rzecz ujmując wszelkie wykryte wcześniej nieprawidłowości w badaniach poziomu glikemii we krwi oraz stany, które predysponują do rozwoju cukrzycy:

• graniczne lub nieprawidłowe wartości glikemii na czczo, które jeszcze nie pozwalają na rozpoznanie cukrzycy;
• glukozuria, czyli obecność cukru w moczu, nawet przy prawidłowych wartościach glikemii;
• podejrzenie hipoglikemii poposiłkowej;
• przewlekłe stany zapalne skóry;
• powikłania ciąży takie jak poronienie, wielowodzie, wady anatomiczne płodu, urodzenie dziecka o masie >4,5 kg, bez innych oczywistych przyczyn;
• neuropatia lub retinopatia o nieustalonej etiologii;
• rodzinne obciążenie cukrzycą, otyłość lub nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia gospodarki lipidowej.

Testu obciążenia glukozą nie należy wykonywać w przypadku obecności zaburzeń jelitowych, zwłaszcza biegunki, zespołu złego wchłaniania, marskości wątroby, przy współistnieniu wrzodu żołądku lub dwunastnicy, a także przy zaburzeniach elektrolitowych oraz wszystkich stanach ostrych i poważnych infekcjach.

Przygotowanie i technika badania do badania OGTT

Test obciążenia glukozą ma za zadanie nie tylko wykryć podwyższony poziom glukozy we krwi u pacjenta na czczo, co stanowi podstawę rozpoznania cukrzycy, ale także o wiele bardziej istotny parametr, jakim jest odpowiedź organizmu na podanie cukrów. Dzięki temu można o wiele dokładniej przyjrzeć się gospodarce hormonalnej i ustalić, na którym poziomie występuje zaburzenie.

U wielu pacjentów obserwuje się stan, w którym organizm potrafi utrzymywać prawidłowe stężenie glukozy we krwi w warunkach podstawowych, ale występują zjawiska takie, jak na przykład hiperglikemia poposiłkowa, czyli nieadekwatnie wysoki poziom glikemii po dostarczeniu węglowodanów, lub też hipoglikemia poposiłkowa, czyli odpowiednio zbyt niski poziom glikemii.

Jak w przypadku większości badań dotyczących gospodarki wewnątrzustrojowej, również przy OGTT konieczne jest stosowanie typowej dla siebie diety przez co najmniej 3 dni przed badaniem. Jakiekolwiek ograniczenia dietetyczne spowodują zafałszowanie wyniku, dotyczy to przykładowo nagłego odstawienia słodyczy i fast-foodów przez osobę, która spożywa je często. Podobna zasada obowiązuje względem aktywności fizycznej, powinna ona otrzymywać się na stałym, typowym dla danego pacjenta poziomie.

W przypadku poważnej infekcji lub poważnej choroby, konieczny jest 2 tygodniowy odstęp od momentu wyleczenia.

Na 12 godzin przed badaniem glukozy należy:

• powstrzymać się od palenia papierosów, picia alkoholu, kawy i mocnej herbaty,
• 3 dni wcześniej odstawić leki, wpływające na gospodarkę węglowodanową: ß-blokery, kortykosteroidy, doustne środki antykoncepcyjne, leki moczopędne i przeczyszczające, benzodiazepiny i leki psychotropowe, pentamidynę, inhibitory monoaminooksydazy, salicylany, kwas nikotynowy, rezerpinę i izoniazyd.

Test obciążenia glukozą z reguły wykonuje się rano, po wyjściowym oznaczeniu poziomu glikemii na czczo, pacjent wypija 300 ml płynu zawierającego 75 g glukozy. Ważne, aby nie trwało to dłużej, niż 5 minut. Po 2 godzinach dokonuje się ponownego oznaczenia poziomu glikemii, a wyniki zawsze interpretuje łącznie z obu pomiarów.

Odmiany testu obciążenia glukozą

Jeśli lekarz podejrzewa złożone zaburzenia gospodarki węglowodanowej, najczęściej uwarunkowane genetycznie lub związane z nieprawidłowościami endokrynologicznymi, zleca bardziej szczegółowe odmiany badania OGTT, np. trwające 3 lub 5 godzin, w czasie których wielokrotnie oznacza się poziom glikemii, lub też tak zwane profile glikemii (pełny lub skrócony), pozwalające nawet na wykreślenie dobowej krzywej glikemii.

U kobiet w ciąży standardowo między 24 a 26 tygodniem ciąży wykonuje się w ramach profilaktyki cukrzycy ciążowej skróconą odmianę testu obciążenia glukozą, podczas której kobieta otrzymuje nie 75 a 50 g glukozy, zaś pomiar wartości glikemii wykonywany jest po godzinie. Wartości referencyjne są identyczne, jak w standardowym OGTT.

Wartości referencyjne testu obciążenia glukozą

Prawidłowy poziom glikemii na czczo wynosi <100 mg/dl, wartości w zakresie 100–125 mg/dl określa się jako „nieprawidlową glikemię na czczo” (z ang. impaired fasting glycaemia, IFG) i jako jeden z tak zwanych stanów przedcukrzycowych, stanowi podstawowe wskazanie do wykonania OGTT. Jeśli natomiast u pacjenta stwierdzi się dwukrotnie wartość glikemii powyżej 125 mg/dl na czczo lub 200 mg/dl w dowolnym czasie, można rozpoznać cukrzycę. Wyniki uzyskane w OGTT (pomiar po 2 godzinach testu) klasyfikuje się następująco:

• poniżej 140 mg/dl – wartość prawidłowa,
• 140–199 mg/dl – nieprawidłowa tolerancja glukozy (z ang. Impaired glucose tolerance, GT), również należy do stanów przedcukrzycowych,
• powyżej 200 mg/dl – cukrzyca.

Interpretacja wyników badania OGTT

Podstawowym kryterium podlegającym ocenie w doustnym teście tolerancji glukozy jest wzrost lub spadek poziomu glikemii we krwi, w zależności od przyjmowanych doustnie węglowodanów. Test obciążenia glukozą nie służy zatem ściśle rozpoznawaniu cukrzycy (choć na jego podstawie można postawić taką diagnozę), ale raczej wykryciu mniej nasilonych nieprawidłowości, powodujących zaburzenia w gospodarce węglowodanowej.

Badanie OGTT pozwala także ujawnić stany przedcukrzycowe, które wymagają regularnej kontroli parametrów glikemii z racji wysokiego ryzyka wystąpienia cukrzycy.