Czym jest ferrytyna?
Ferrytyna to białko wewnątrzkomórkowe, które należy do metaloprotein. Wysokie stężenie ferrytyny występuje w: komórkach wątroby, śledziony i szpiku kostnym
Mówi się, że ferrytyna to „magazyn żelaza”. Wynika to z faktu, że jest to białko magazynujące żelazo. Magazynując jego nadmiar, chroni organizm przed jego niekorzystnym wpływem, a także stanowi rezerwuar dla procesu powstawania i różnicowania krwinek czerwonych.
Badanie stężenia ferrytyny ma wysokie znaczenie diagnostyczne. Pozwala na ocenę gospodarki żelaza w organizmie i wykryciu jego niedoboru.
Badanie stężenia ferrytyny
Oznaczenie stężenia ferrytyny uznaje się za najlepszy parametr oceny niedoboru żelaza. Wskazaniem do jego wykonania jest diagnostyka nadmiaru żelaza i poszukiwanie przyczyn jego niedoboru, a także różnicowanie niedokrwistości. Ponadto poziom ferrytyny sprawdza się u osób, które są leczone preparatami z żelazem.
Prawidłowe wartości stężenia ferrytyny we krwi zależą od płci. Mieszczą się w szerokim zakresie i wynoszą 10–200 µg/l (śr. 35 µg/l) u kobiet oraz 15–400 µg/l (śr. 90 µg/l) w przypadku mężczyzn.
Niska ferrytyna a żelazo w normie
W niektórych przypadkach obserwuje się niski poziom ferrytyny i prawidłowy poziom żelaza we krwi. Dlaczego tak się dzieje? Badanie poziomu żelaza informuje o jego ilości we krwi w momencie wykonania badania. Z kolei poziom ferrytyny odzwierciedla ilość zmagazynowanego pierwiastka (tzw. zapasy żelaza).
Niski poziom ferrytyny przy jednoczesnym prawidłowym poziomie żelaza może wskazywać na początkowe stadium anemii.
Pokazuje, że zapasy żelaza są już zbyt małe do uzyskania prawidłowego procesu tworzenia krwinek czerwonych.
Niedobór ferrytyny – czym może być spowodowany?
Jakie mogą być przyczyny niskiego poziomu ferrytyny? Jego spadek jest spowodowany utajonym niedoborem żelaza w organizmie lub niedokrwistością z niedoboru żelaza.
Za niskim stężeniem ferrytyny stoją czynniki, takie jak m.in.:
źle zbilansowana dieta, która zawiera zbyt małą ilość żelaza (np. dieta wegetariańska);
zaburzone wchłanianie żelaza (np. w chorobie Leśniowskiego-Crohna);
przewlekła utrata krwi ze zmienionej zapalnie błony śluzowej jelita występująca w przebiegu niektórych chorób układu pokarmowego (jedną z nich jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (np. u kobiet w ciąży).
Problemem jest nie tylko niski, ale i za wysoki poziom ferrytyny. Jest on w mniejszym stopniu związany ze stężeniem żelaza w organizmie, ponieważ ferrytyna to także białko ostrej fazy.
W związku z tym jej poziom wzrasta nieswoiście w stanach zapalnych (m.in.: w przebiegu zaburzeń funkcji wątroby, chorób nowotworowych czy infekcji).
Objawy – niski poziom ferrytyny
Jakie objawy daje niski poziom ferrytyny?
Niska ferrytyna a nerwica
Niskie stężenie ferrytyny może dawać objawy, takie jak:
przewlekłe zmęczenie,
zaburzenia koncentracji,
senność.
Jednak należy pamiętać, że ich przyczyny mogą być różne. W związku z tym warto wykonać oznaczenie poziomu ferrytyny, aby się upewnić, że wyżej wymienione objawy nie wynikają np. z nerwicy czy niedoczynności tarczycy.
Niska ferrytyna a tycie
Czy niski poziom ferrytyny we krwi może się objawiać tyciem? Niedobór żelaza może wpływać na procesy zapalne m.in. poprzez zwiększanie stężenia cytokin prozapalnych. Tym samym może się przyczyniać się do gromadzenia tkanki tłuszczowej i wzrostu masy ciała.
Co więcej, niedobór żelaza wpływa na zwiększenie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie poprzez zaburzenia w syntezie leptyny i greliny (odpowiedzialnych za uczucie głodu i sytości), a także spowolnienie metabolizmu.
Niska ferrytyna a nowotwór
Niedokrwistość z niedoboru żelaza to jedno z najczęściej współistniejących schorzeń u osób, które chorują na nowotwór. W badaniu The European Cancer Anemia Survey (ECAS) odnotowano, że występuje ona u 39,3% chorych na nowotwory złośliwe – zazwyczaj jest to niedokrwistość łagodna. Co więcej, zaobserwowano, że najbardziej narażeni na nią są chorzy na nowotwory układu rozrodczego czy płuc [1].
Niska ferrytyna a jelita
Niski poziom ferrytyny obserwuje się u osób z chorobami przewodu pokarmowego (np. nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit). W tej grupie oprócz objawów wynikających z obniżenia stężenia ferrytyny we krwi pojawiają się, m.in.: biegunki, niezamierzona utrata masy ciała, ból brzucha czy gorączka.
Niska ferrytyna a samopoczucie
Jednym z objawów niskiego stężenia ferrytyny we krwi jest gorsze samopoczucie, które ma negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie. Mowa tu o: ciągłym zmęczeniu, senności, problemach z koncentracją, bólach i zawrotach głowy, a także zwiększonej podatności na infekcje.
Sposoby na podniesienie poziomu ferrytyny
Podniesienie poziomu ferrytyny wymaga przede wszystkim znalezienia przyczyny. Jeśli jest nią źle zbilansowana dieta, która prowadzi do obniżenia poziomu żelaza w organizmie, należy wprowadzić do codziennego jadłospisu produkty bogate w ten pierwiastek. Ważne jest również pamiętanie o tym, co może mieć pozytywny lub negatywny wpływ na wchłanianie żelaza. W niektórych przypadkach konieczna jest również suplementacja żelaza i innych składników.
Co jeść, aby zwiększyć poziom ferrytyny?
Aby przywrócić prawidłowy poziom ferrytyny, należy włączyć do diety produkty bogate w żelazo hemowe.
Jednym z jego najlepszych źródeł jest czerwone mięso, choć zaleca się umiar w jego spożyciu. Najlepiej jeść je w ilościach nie większych niż 300 g tygodniowo i postawić na mięso gotowane, duszone lub pieczone, zamiast produktów o wysokim stopniu przetworzenia (np. kiełbas, wędlin).
Mięso czerwone to niejedyne źródło żelaza hemowego. Innym są ryby – przede wszystkim: makrela, sardynki, łosoś czy sardynki. Jednocześnie są one bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 o działaniu przeciwzapalnym, dlatego warto jeść je w liczbie przynajmniej 2 porcji tygodniowo.
Żelazo występuje również w produktach roślinnych. Jednak przyswajanie żelaza z produktów zbożowych, nasion i pestek, roślin strączkowych czy jajek jest gorsze. W związku z tym zaleca się pewne sposoby na to, aby zwiększyć przyswajalność żelaza niehemowego:
wybieranie pieczywa na zakwasie,
moczenie pestek, nasion i roślin strączkowych przed spożyciem,
łączenie produktów będących źródłem żelaza z tymi, które są bogate w witaminę C.
Jakie produkty roślinne warto włączyć do diety, aby podnieść poziom ferrytyny w surowicy krwi? Zaleca się, aby uwzględnić w codziennym jadłospisie, m.in.: buraki, jarmuż, bób, groszek zielony, boćwinę, chleb żytni razowy, szpinak, kaszę gryczaną, suszone figi i morele, a także płatki owsiane.
Suplementacja żelaza i innych składników
W niektórych przypadkach konieczna jest również suplementacja żelaza. Oprócz tego u osób z niską ferrytyną pomóc może przyjmowanie laktoferyny, która pomaga podnieść jej stężenie.
