Kleszcze afrykańskie (kleszcze wędrowne) są już w Polsce. Czym różnią się od rodzimych kleszczy i jakie choroby wywołują?

Kleszcze Hyalomma – co to za pajęczaki?

Kleszcze to niewielkie owady zaliczane do rodziny pajęczaków. Należą do tej samej grupy, co roztocza. W Polsce wyróżnia się kilka gatunków kleszczy. Podstawowy podział dzieli je na twarde (z pancerzem) oraz miękkie (bez pancerza). Do kleszczy twardych należy kleszcz łąkowy czy psi. Do tej grupy zalicza się też kleszcze pospolite. Jedynym kleszczem miękkim w Polsce jest obrzeżek gołębień.

Co do obecności kleszczy Hyalomma w Polsce, to została już potwierdzona przez Zakład Eko-Epidemiologii Chorób Pasożytniczych na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Kleszcze afrykańskie zlokalizowano w okolicach: Częstochowy, we Wronkach i w Barankowie.

Kleszcze afrykańskie a kleszcze pospolite – czym się różnią?

Kleszcze gatunku Hyalomma marginatum (kleszcz wędrowny, znany również jako afrykański) mają na nogach charakterystyczne prążkowanie. Budowa kleszcza afrykańskiego nie odbiega znacząco od budowy kleszcza pospolitego, szeroko spotykanego w Polsce. Dorosłe kleszcze Hyalomma są jednak sporo większe – osiągają nawet 2 cm długości i to zdecydowanie wyróżnia je na tle innych osobników tego gatunku (także kleszczy pospolitych).

Naturalnym środowiskiem dla kleszcza afrykańskiego jest północna Afryka, Azja oraz południowo-wschodnia Europa. Jest bardzo wytrzymałym i wyspecjalizowanym organizmem, który potrafi zaadaptować się do bardzo trudnych warunków. Najbardziej aktywny jest w miesiącach letnich – lipcu i sierpniu – jednak z zimowego letargu budzi się już wiosną, kiedy temperatura rośnie powyżej 10ºC. Najlepiej czuje się w temperaturze 22–27ºC, a gdy jest cieplej, chroni się poprzez zakopanie w ziemi.

Sprawdź też najnowsze informacje o pluskwach

Głównymi żywicielami dla kleszcza afrykańskiego są ptaki (larwy kleszczy) oraz zwierzęta kopytne (dla dorosłych osobników).

Kleszcze afrykańskie są zwierzętami, które aktywnie poszukują swojego żywiciela. Potrafią przejść kilkadziesiąt metrów za potencjalną ofiarą, kierując się wibracjami, ciepłem, dwutlenkiem węgla i amoniakiem, jakie ten wydziela.

Afrykański kleszcz wbija się w skórę za pomocą aparatu gębowego, na którym znajdują się kolce. Robią to bezboleśnie, gdyż ich ślina zawiera substancję znieczulającą. Dodatkowo wydzielają specjalny klej, którym przytwierdzają się do ofiary. W trakcie pobierania pokarmu od żywiciela mogą zwiększyć swój pierwotny kształt nawet 10-krotnie. Dlatego, jeśli widzimy podejrzanie dużego kleszcza, może być to właśnie afrykański kleszcz.

Kleszcz afrykański – czy jest groźny?

Co przenoszą kleszcze afrykańskie? Kleszcz afrykański jest głównym wektorem (nosicielem) krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej, czyli wirusa CCHF. U zwierząt zarażonych tym wirusem nie odnotowuje się żadnych objawów, jednak u ludzi gorączka ma przebieg piorunujący i wysoką śmiertelność, sięgającą od 15 do nawet 40%.

Krymsko-kongijska gorączka krwotoczna

W zależności od źródła zakażenia, proces wylęgania się wirusa trwa 1–9 dni (inne badania podają 4–12 dni) w przypadku ukąszenia lub do 14 dni (2–7 dni wg kolejnych danych) od kontaktu z zarażoną tkanką, czyli mięsem czy krwią zwierzęcia.

Kolejny etap choroby to faza przedkrwotoczna, charakteryzująca się objawami grypopodobnymi, tj.:

• gorączką i dreszczami,
• bólem i sztywnieniem mięśni,
• bólem i zawrotami głowy,
• światłowstrętem,

oraz objawami ze strony przewodu pokarmowego, np.:

• żółtaczką,
• odwodnieniem,
• nagłym spadkiem masy ciała,
• bólem brzucha,
• wymiotami.

Trzecia faza choroby to faza krwotoczna, w czasie której oprócz wybroczyn na ciele chorego pojawiają się zaburzenia koncentracji, orientacji, zachowania agresywne, zmiany nastroju. Jeśli choroba manifestuje zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego – rokowania się pogarszają.

Kleszcze afrykańskie mogą też przenosić niebezpieczne bakterie pochodzące ze strefy śródziemnomorskiej klimatu. Choroby od kleszczy charakteryzują się tym, że bardzo często atakują układ nerwowy człowieka, dlatego różnicuje się je nawet ze stwardnieniem rozsianym czy innymi chorobami neurodegeneracyjnymi.

Gdzie należy uważać na kleszcze?

Najczęściej kleszcze można spotkać na:

• otwartych terenach po pastwiskach,
• w zaroślach,
• w wysokich trawach,
• blisko stawów,
• blisko brodów rzecznych.

Borelioza jako choroba odkleszczowa

Borelioza to choroba zakaźna atakująca wiele układów. Najwięcej zakażeń odnotowuje się w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Do zakażenia dochodzi po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza, który razem ze swoją śliną wpuszcza do ustroju żywiciela krętki boreliozy.

Po 7–10 dniach od ugryzienia można zaobserwować okrągłą i mocno zaczerwienioną zmianę skórną, znaną jako rumień, która powiększa się przez kilka następnych tygodni. Rumień po ugryzieniu kleszcza to najbardziej znany objaw wczesnej boreliozy. Dodatkowymi objawami są: zmęczenie, ból głowy i ból mięśni, sztywność karku i gorączka. Leczenie polega na podaniu antybiotyku.

Jeśli początkowe objawy zostaną zbagatelizowane i nie zostanie przeprowadzone leczenie – może rozwinąć się faza późna boreliozy, która często przybiera postać zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu, zapalenia stawów czy arytmii.

Jak uchronić się przed kleszczami?

Nie ma złotego środka, który pozwoliłby na uniknięcie kleszczy.

Jakie zachowania profilaktyczne pomagają zminimalizować ryzyko ugryzienia przez kleszcze? Otóż są to:

• preparaty odstraszające w formie kremu lub sprayu, stosowane zgodnie z ulotką producenta;
• zakładanie do lasu długich spodni i koszul z długim rękawem;
• dokładne oglądanie ubrań i strzepywanie z nich ewentualnych pasożytów;
• bardzo staranne oglądanie skóry całego ciała – kleszcze wybierają takie miejsca, jak: pachwiny, pachy, doły podkolanowe.

W Polsce powszechnie występującym kleszczem jest kleszcz pospolity:

Kiedy po ugryzieniu kleszcza zgłosić się do lekarza? Najlepiej niezwłocznie. Lekarz fachowo oceni miejsce ugryzienia i zaordynuje odpowiednie leczenie, jeśli wystąpi taka potrzeba.

Co na ugryzienie kleszcza? Po wyciągnięciu pasożyta skórę należy zdezynfekować, nie trzeba jej niczym dodatkowo smarować. Ugryzienie kleszcza nie jest swędzące, ale konieczna jest obserwacja pod kątem pojawienia się rumienia.