Niedoczynność tarczycy (łac. hypothyreosis, hypothyroidismus) może być wrodzona lub nabyta. Wrodzoną niedoczynnością tarczycy nazywa się stan niedostatecznego wytwarzania jej hormonów już w okresie płodowym, a pierwszym tego objawem może być przedłużająca się żółtaczka. Najczęstszą przyczyną nabytej niedoczynności tarczycy jest jej uszkodzenie wywołane procesem autoimmunizacyjnym. Jak postępować w przypadku niedoczynności tarczycy u dziecka?
Niedoczynność tarczycy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, dieta
Spis treści
- Choroby tarczycy u dziecka
- Czym jest niedoczynność tarczycy u dziecka?
- Przyczyny niedoczynności tarczycy u dzieci
- Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci
- Leczenie niedoczynności tarczycy u dzieci
- Dieta przy niedoczynności tarczycy u dzieci
- Wypowiedź endokrynologa na temat wrodzonej niedoczynności tarczycy
Choroby tarczycy u dziecka
Choroby tarczycy wynikają z niekorzystnych zmian stężeń hormonów przez nią produkowanych, których nawet niewielkie zmiany mogą w sposób niekorzystny wpływać na funkcjonowanie organizmu dziecka. W przypadku niedoczynności najczęściej mówi się o wrodzonej niedoczynności tarczycy (u niemowląt). Nabyta niedoczynność tarczycy u dzieci zdarza się znacznie rzadziej.
U dzieci hormony tarczycy odpowiedzialne są za procesy wzrostu i dojrzewania, a także bardzo silnie wpływają na rozwój układu nerwowego.
Choroby tarczycy u dzieci bywają dziedziczone, dlatego cierpiący z powodu chorób tarczycy powinni w sposób szczególny być przygotowani na konieczność wdrożenia odpowiedniej diagnostyki u swoich dzieci.
Dzieci mogą urodzić się z nieprawidłowo funkcjonującą tarczycą albo problemy te mogą się u nich rozwinąć później z powodu, np. zbyt małej ilości jodu w diecie, przebiegu chorób autoimmunologicznych lub w wyniku uszkodzenia gruczołu tarczowego.
Czym jest niedoczynność tarczycy u dziecka?
Niedoczynność tarczycy u dzieci to zespół objawów wynikających z niedoboru hormonów tyroksyny i trijodotyroniny w organizmie. Niedoczynność tarczycy u dzieci może być wrodzona lub nabyta.
Do głównych objawów niedoczynności tarczycy u dzieci zalicza się:
- przedłużającą się żółtaczkę,
- chłodną, łuszczącą się, bladą skórę,
- suche, łamliwe włosy,
- opóźnione zarastanie szwów czaszkowych,
- opóźnienie rozwoju psychoruchowego,
- opóźnione dojrzewanie płciowe,
- trudne jest też utrzymanie odpowiedniej ciepłoty ciała.
Jako leczenie niedoczynności tarczycy stosuje się lewotyroksynę, konieczne jest także monitorowanie poziomu hormonów tarczycy oraz odpowiednia dieta.
Przyczyny niedoczynności tarczycy u dzieci
Przyczyny niedoczynności tarczycy są różne – w krajach rozwijających się przyczyną niedoczynności tarczycy jest niedobór jodu. W Polsce z kolei przyczyną wrodzonej niedoczynności tarczycy u dzieci są choroby tarczycy – najczęściej występuje dysgenezja tarczycy (zaburzenia rozwojowe tarczycy) – czyli jej niedorozwój. Rzadziej przyczyną są niedobory hormonogenezy (brak produkcji hormonów tarczycy).
Ryzyko wrodzonej niedoczynności tarczycy jest większe u dzieci urodzonych przedwcześnie i z niską masą urodzeniową ciała (1). W Polsce od 1994 roku wszystkie noworodki objęte są badaniami przesiewowymi w kierunku wykrywania niedoczynności tarczycy. Badaniu poddaje się krew z nakłucia pięty noworodka na specjalną bibułę (2).
Nie zawsze jednak niedoczynność tarczycy jest wykrywana zaraz po urodzenia (tzw. wrodzona niedoczynność tarczycy). Czasem pojawia się ona dopiero w późniejszym wieku dziecka i jest to albo niedoczynność pierwotna, albo niedoczynność wtórna.
Przyczyną niedoczynności pierwotnej – zmniejszone stężenie FT4 w surowicy i zwiększone stężenie TSH – jest najczęściej uszkodzenie tarczycy. Może być ono wynikiem autoimmunologicznego zapalenia tarczycy czy usunięcia tarczycy. Także stosowanie niektórych leków (amiodaron, jodowe środki kontrastowe) może być przyczyną niedoczynności tarczycy u dzieci. Rzadko przyczyną są zaburzenia genetyczne i zapalenia tarczycy wirusowe.
Z kolei przyczyną wtórnej niedoczynności tarczycy jest zmniejszone stężenie FT4 w surowicy krwi przy prawidłowym lub zmniejszonym stężeniu TSH. Przyczyną jest najczęściej niedoczynność przysadki i niedorozwój przysadki (w wyniku nowotworu okolicy siodła tureckiego, chorób zapalnych, uszkodzenia po urazie).
Wyróżnia się także trzeciorzędową niedoczynność tarczycy (jest zdecydowanie najrzadsza) – występuje wtedy zmniejszone stężenie TSH i FT4 w surowicy. Przyczyną jest uszkodzenie podwzgórza np. w wyniku nowotworu.
Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci
Objawy niedoczynności tarczycy są zróżnicowane, dużo zależy od tego, w jakim wieku stwierdzono niedoczynność i jak bardzo jest ona nasilona.
W okresie noworodkowym najczęściej objawy niedoczynności tarczycy to:
- przedłużająca się żółtaczka fizjologiczna u dziecka,
- przerost języka, chrypka,
- skóra marmurkowata,
- zmniejszona aktywność, obniżone napięcie mięśniowe,
- zaparcia,
- trudności w karmieniu,
- zmniejszenie akcji serca.
W okresie niemowlęcym i późniejszym typowe objawy niedoczynności tarczycy to:
- obniżona ciepłota ciała, chłodna, łuszcząca się i blada skóra, nietolerancja zimna,
- wypadanie włosów, które są kruche i matowe,
- obrzęk powiek,
- obniżone napięcie mięśniowe, osłabienie siły mięśniowej,
- opóźnienie rozwoju psychoruchowego,
- zwolnione tempo wzrastania,
- opóźnione ząbkowanie,
- opóźnione procesy dojrzewania płciowego, zaburzenie procesu dojrzewania płciowego,
- zmniejszenie akcji serca,
- spowolnienie procesu wzrastania, upośledzone wydzielanie hormonu wzrostu.
W badaniach krwi oprócz wspomnianych już odchyleń w zakresie TSH i FT4 mogą występować:
- niedokrwistość (anemia),
- nieprawidłowy lipidogram (zwiększone stężenie LDL i cholesterolu całkowitego),
- zwiększone stężenie aminotransferaz alaninowej i asparaginianowej,
- zwiększenie stężenia kinazy kreatynowej (CK) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH).
Leczenie niedoczynności tarczycy u dzieci
Niedoczynność tarczycy u dzieci to choroba przewlekła i może być wymagane długotrwałe leczenie hormonami tarczycy. W okresie noworodkowym leczenie trzeba wdrożyć jak najszybciej, żeby zapobiec ciężkim powikłaniom, głównie żeby uzyskać prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego, w którym hormony tarczycy biorą udział.
Lekiem z wyboru jest lewotyroksyna, a jej zalecana dawka początkowa u noworodków i niemowląt wynosi 10–15 µg/kg mc./dobę, natomiast u dzieci w wieku 6-12 lat jest to 4-5 µg/kg mc./dobę (3). Lewotyroksyna jest lekiem stosunkowo bezpiecznym, używanym do leczenia niedoczynności tarczycy także u kobiet ciężarnych. Docelową dawkę lewotyroksyny ustala się na podstawie monitorowania TSH i FT4 – zaleca się oznaczyć te parametry 4–6 tygodni od zmiany dawki, a jeśli już uzyskano prawidłowy poziom hormonów tarczycy, to powtarza się je co 6–12 miesięcy.
Do badań pomocniczych zalicza się USG tarczycy (może wystąpić powiększenie tarczycy, czasem stwierdza się obecność guzków) i FT3 oraz ocenę wieku kostnego i zębowego (opóźniony w niedoczynności tarczycy). Monitorowanie stężenia hormonów tarczycy jest ważne, bo zbyt duże dawki leku mogą wywołać nadczynność tarczycy. Na skuteczność lewotyroksyny wpływa także przyjmowanie innych leków: głównie inhibitorów pompy protonowej, karbamazepiny i preparatów żelaza – w przypadku ich stosowania należy dodatkowo skonsultować się z lekarzem.
W przypadku nieznacznie zwiększonego TSH u starszych dzieci bez objawów klinicznych (subkliniczna niedoczynność tarczycy) można odstąpić od leczenia przy regularnym monitorowaniu parametrów tarczycowych.
Rokowanie co do uzyskania prawidłowego rozwoju dziecka podczas wdrożenia w odpowiednim czasie prawidłowego leczenia jest dobre.
Dieta przy niedoczynności tarczycy u dzieci
W przypadku rozpoznania niedoczynności tarczycy u dzieci zalecana jest odpowiednia dieta, która zapewni właściwą podaż jodu, żelaza, selenu, witaminy D, białka oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, celem umożliwienia prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Należy spożywać 4-5 posiłków, a lewotyroksynę przyjąć na co najmniej 30 minut przed pierwszym posiłkiem. Ważne jest spożycie dużej ilości warzyw i owoców, ryb, a także białka (np. w chudych mięsach, jajach). Należy także zadbać o spożycie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego, gdyż niedoczynność tarczycy u dzieci może prowadzić do zaparć. Należy zwrócić uwagę na częstość spożywania szkodliwych produktów będących źródłem goitrogenów – działają poprzez zmniejszenie dostępności jodu dla tarczycy – są to przede wszystkim warzywa kapustne, soja oraz orzeszki ziemne
Wypowiedź endokrynologa na temat wrodzonej niedoczynności tarczycy
Zdaniem eksperta
Wole noworodka, tak jak wole u dorosłych, powstaje najczęściej na skutek niedoboru jodu, co obecnie jest rzadką sprawą. O wiele poważniejszą chorobą u noworodka jest wrodzona niedoczynność tarczycy. Powstaje ona we wczesnym okresie życia wewnątrzłonowego – dziecko rodzi się z niedoczynnością tarczycy.
Istnieją dwie podstawowe przyczyny wrodzonej niedoczynności tarczycy. Pierwsza to zaburzenia rozwoju gruczołu tarczowego – hipoplazja, czyli niedorozwój tarczycy, brak jednego płata tarczycy, ektopia (nieprawidłowe położenie gruczołu tarczowego, np. w obrębie języka czy nawet jajnika), bądź też brak rozwoju zawiązka gruczołu tarczowego, co w praktyce prowadzi do braku tarczycy, zwanej agenezją lub aplazją.
Zaburzenia rozwoje stanowią najczęstszą przyczynę wrodzonej niedoczynności tarczycy. Druga przyczyna to wrodzone błędy syntezy hormonów tarczycy. Tarczyca się rozwinęła, ale nie potrafi syntetyzować hormonów. Trzecia przyczyna to choroby tarczycy matki oraz przenikanie przez łożysko niektórych leków oraz przeciwciał przeciwtarczycowych. Ta postać jest zwykle odwracalna.
Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu płodu, noworodka i małego dziecka, dlatego wrodzona niedoczynność tarczycy wymaga jak najszybszej diagnozy i włączenia terapii. W Polsce od lat 90. ubiegłego wieku u wszystkich noworodków przeprowadza się badania przesiewowe w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy, aby jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie i zapobiec upośledzeniu umysłowemu dzieci. Wrodzona niedoczynność tarczycy jest najczęstszą wrodzoną endokrynopatią i występuje w naszym kraju z częstością 1/4000 urodzeń.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Kucharska A.M., Beń-Skowronek I., Walczak M. i wsp.: Congenital hypothyroidism – Polish recommendations for therapy, treatment monitoring, and screening tests in special categories of neonates with increased risk of hypothyroidism. Endokrynol. Pol., 2016; 67 (5): 536–547
- Ołtarzewski M., Giżewska M., Sykut-Cegielska J.: Znaczenie i organizacja badań przesiewowych noworodków w Polsce. Pediatr. Dypl., 2014; 18 (4): 8–21
- Kucharska A.M., Beń-Skowronek I., Walczak M. i wsp.: Leczenie i monitorowanie terapii wrodzonej niedoczynności tarczycy – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej. Endokrynol. Ped., 2016; 15 (2) 55: 53–58
Opublikowano: 30.04.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
0
Komentarze i opinie (0)