Anemia u niemowląt – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest anemia?

Anemia, inaczej niedokrwistość, to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób hematologicznych. Jest to stan, w którym poziom hemoglobiny oraz ilości krwinek czerwonych są na tyle niskie, że organizm nie jest w stanie dostarczać wystarczającej ilości tlenu do tkanek. Niedotlenienie tkanek wpływa negatywnie na funkcjonowanie wszystkich narządów, a zwłaszcza tych, które są najbardziej wrażliwe na brak tlenu – mamy tu na myśli mózg i serce.

Niedokrwistość fizjologiczna a patologiczna anemia u niemowlaka

Podstawowym składnikiem hemoglobiny (białka zawartego w erytrocytach) jest żelazo, które umożliwia przyłączanie tlenu do krwinek czerwonych oraz jego transport po całym organizmie. Noworodek przychodzi na świat z zapasem żelaza, które w ostatnim trymestrze ciąży przekazała mu matka. Jednak zapas ten szybko się kurczy, co ma związek z szybkim tempem wzrostu dziecka.

U donoszonego noworodka poziom hemoglobiny zaraz po urodzeniu może wynosić 14,9-23,7 g/dl, by po 2 tygodniach spaść do 13,4-19,8 g/dl. Norma stężenia hemoglobiny dla niemowlaka w wieku trzech miesięcy wynosi 9,5-12,5 g/dl i jeśli spadnie poniżej dolnej granicy, możemy mówić o niedokrwistości jako o stanie chorobowym.

Możliwość wystąpienia anemii jest większa u wcześniaków, noworodków z niską masą urodzeniową, dzieci matek z niedokrwistością w czasie ciąży oraz dzieci, które straciły krew wyniku komplikacji okołoporodowych. Objawy niedokrwistości często widoczne są też u dzieci z ciąż mnogich.

Przyczyny anemii. Jakie mogą być przyczyny niedokrwistości u niemowląt?

Najczęstszą przyczyną anemii u niemowląt jest niedobór żelaza, które jest niezbędne do wytwarzania hemoglobiny. Hemoglobina łączy się z tlenem w płucach i transportuje go do wszystkich komórek organizmu.

Anemia z powodu niedoboru żelaza

Przyczyną niedoboru żelaza jest najczęściej zbyt niska podaż tego pierwiastka w diecie dziecka. Mleko matki – chociaż uważane jest za pokarm doskonały – nie zawiera zbyt dużo żelaza, dlatego też należy suplementować żelazo zgodnie z zaleceniami pediatry (profilaktyka niedoboru żelaza). Z kolei przy rozszerzaniu diety dziecka trzeba wziąć pod uwagę biodostępność żelaza. Żelazo pochodzące z produktów mięsnych jest znacznie lepiej przyswajane przez organizm niż to, które znajduje się w pokarmach roślinnych. Warto też zadbać o to, by produkty bogate w żelazo podawać w towarzystwie składników zawierających witaminę C, ponieważ ta zwiększa wchłanianie żelaza.

Niedobór żelaza u niemowląt może mieć również podłoże:

• prenatalne – anemia u matki, wcześniactwo,
• jelitowe – choroby dwunastnicy (to właśnie tam wchłania się żelazo), celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, infekcja Helicobacter pylori .

Anemia z niedoboru żelaza a sytuacja ekonomiczna rodziny

Niedokrwistość z niedoboru żelaza u niemowlaka bywa związana z niskim statusem społeczno-ekonomicznym rodziny. Zdrowe i bogate w żelazo produkty spożywcze (np. wołowina, cielęcina, jagnięcina, orzechy, jarmuż, szpinak, suszone owoce) są często poza zasięgiem osób, które mają niskie dochody. Ponadto rodziny o niskim statusie społeczno-ekonomicznym zwykle mają ograniczoną wiedzę na temat prawidłowego żywienia, co często rzutuje na ich codzienny jadłospis.

Anemia u niemowlaka – pozostałe przyczyny niskiego poziomu hemoglobiny

Przyczynami anemii u niemowlaka mogą być także: niedobór witamin (witaminy z grupy B, kwas foliowy), które biorą udział w procesie wytwarzania składników krwi, niedostateczne wchłanianie składników odżywczych z przewodu pokarmowego oraz strata krwi w wyniku urazów, operacji.

• Niedokrwistość pokrwotoczna – jest ona następstwem dużej utraty krwi. Do tego typu anemii u niemowląt dochodzi najczęściej poprzez występowanie krwotoków zewnętrznych i wewnętrznych po wszelkiego rodzaju mechanicznych urazach. Zdarzają się również krwawienia z przewodu pokarmowego, krwawienia na skutek skaz krwotocznych. Bywa i tak, że dziecko krwawi do jam ciała w sposób utajony. Polega to na tym, że w ciągu dłuższego okresu czasu następuje powolna utrata krwi, co w konsekwencji daje znaczną jej utratę. Jedynym badaniem pozwalającym na wykrycie tej formy krwawień jest badanie kału na krew utajoną.
• Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego – jeżeli w organizmie noworodka i niemowlęcia zabraknie kwasu foliowego, istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia tego typu anemii. Konsekwencją niedoboru kwasu jest upośledzenie rozwoju i wzrostu czerwonych krwinek. Za przyczynę tej anemii podaje się nieprawidłowe odżywianie u dzieci.
• Niedokrwistość plastyczna – jest ona wynikiem przebytego zakażenia, np. wirusem żółtaczki czy różyczki. Ujawnia się zazwyczaj już u noworodków bądź w późniejszych tygodniach życia. Ten rodzaj anemii u niemowląt często kończy się śmiercią.
• Niedokrwistość hemolityczna – dochodzi tutaj do skrócenia czasu przeżywalności czerwonych krwinek. Za przyczynę podaje się działanie zewnętrznych czynników szkodliwych oraz patologiczną budowę krwinek czerwonych.

Anemia u niemowląt. Objawy, które powinny zaniepokoić rodziców

Objawy anemii związanej z niedoborem żelaza mogą się różnić w zależności od: wieku dziecka, zdolności adaptacyjnych jego organizmu, chorób współistniejących oraz tempa narastania niedokrwistości. W przypadku niemowląt zazwyczaj obserwuje się:

• bladość skóry i powłok skórnych,
• blade śluzówki,
• słabszy przyrost masy ciała,
• utratę apetytu,
• zawroty głowy,
• przyspieszone bicie serca,
• zwiększoną drażliwość, apatię,
• osłabienie kondycji włosów i paznokci.

Wczesne rozpoznanie anemii u niemowląt jest bardzo ważne, zwłaszcza że choroba często rozwija powoli. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest w tym przypadku morfologia krwi. Zaleca się jej kontrolne wykonanie podczas bilansu zdrowia dziecka w 6. miesiącu życia. Oczywiście badanie należy wykonać wcześniej u dziecka z podejrzeniem anemii. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić również oznaczenie stężenia ferrytyny w surowicy krwi.

Anemia u niemowlaka. Na czym polega leczenie niedokrwistości u dzieci poniżej 1. roku życia?

Leczenie anemii u niemowląt opiera się głównie na podawaniu preparatów zawierających żelazo, takich jak syropy lub krople, które są dostępne wyłącznie na receptę. Bardzo ważna jest również odpowiednio zbilansowana dieta i podaż pokarmów uzupełniających – warzyw i owoców bogatych w witaminę C, kiszonek czy świeżo wyciskanych soków. Przy wprowadzaniu nowych produktów do jadłospisu dziecka trzeba kierować się jego wiekiem. W ustaleniu optymalnej diety może pomóc pediatra lub dietetyk dziecięcy. Podsumowując, u niemowlaka leczenie anemii skupia się przede wszystkim na farmako- i dietoterapii.

Czym grozi nieleczona niedokrwistość u niemowlaka?

Nieleczona anemia może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia niemowlaka. Do jej najczęstszych konsekwencji zaliczamy:

• opóźnienia w rozwoju motorycznym, poznawczym i społecznym,
• zaburzenia wzrostu,
• osłabienie układu odpornościowego, co wiąże się z większym ryzykiem infekcji,
• problemy kardiologiczne i metaboliczne.

W skrajnych przypadkach, kiedy stężenie hemoglobiny jest ekstremalnie niskie, istnieje ryzyko zgonu z powodu ciężkiego niedotlenienia lub powikłań związanych z niewydolnością organów wewnętrznych.