Zakażenie grzybem Candida – objawy i leczenie

Zakażenie Candida – przyczyny

Kandydoza jest ostrym lub przewlekłym zakażeniem wywołanym niektórymi gatunkami oportunistycznych (u zdrowych osób niechorobotwórczych) grzybów z rodzaju Candida. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest Candida albicans (bielnik biały), ponadto gatunkami mogącymi powodować zakażenia u ludzi (określanymi zbiorczo jako NAC – „non-albicans Candida”) są głównie:

• Candida guilliermondii,
• Candida krusei,
• Candida parapsilosis,
• Candida kefyr,
• Candida glabrata,
• Candida lusitaniae,
• Candida dubliniensis,
• Candida tropicalis.

Przeczytaj też: Flucofast – wskazania, zastosowanie, dawkowanie, skutki uboczne

Kandydoza jamy ustnej – zakażenie Candida – objawy

Grzyby rodzaju Candida są częścią prawidłowej flory jamy ustnej u około 30–50% populacji ogólnej. Klinicznie objawowej infekcji sprzyjają następujące czynniki:

• status immunologiczny pacjenta(zwłaszcza obniżenie liczby limfocytów pomocniczych CD4+ poniżej 200/μl u pacjentów HIV dodatnich),
• lokalne środowisko błony śluzowej jamy ustnej (zmniejszone wydzielanie śliny, zmiany miejscowe i choroby błony śluzowej jamy ustnej, nieprawidłowa flora mikrobiologiczna, dieta bogata w węglowodany oraz noszenie protezy zębowej),
• niektóre szczepy Candida albicans mające zdolność przezwyciężenia klirensu (tj. mechanizmów oczyszczających) jamy ustnej i kolonizacji powierzchni błony śluzowej.

Pod względem obserwowanych zmian morfologicznych drożdżycę jamy ustnej można podzielić na następujące postacie:

• ostrą rzekomobłoniastą (pseudobłoniastą) – z obecnością tzw. pleśniawek, czyli kożuchowatych wykwitów białego koloru na powierzchni języka i wewnętrznej stronie policzków,
• ostrą atroficzną (zanikową, rumieniową) – z intensywnie czerwonym zabarwieniem błon śluzowych spowodowanym ich ścieńczeniem,
• przewlekłą hiperplastyczną (przerostową, leukoplakię grzybiczą)– ze zmianami w postaci płytek lub grudek koloru białego,
• przewlekłą atroficzną,
• środkowe romboidalne zapalenie języka – występujące jako plama koloru czerwonego lub białego w kształcie rombu zlokalizowana w tylno-grzbietowej części języka,
• zapalenie jamy ustnej spowodowane protezą,
• kątowe zapalenie warg – z widocznymi pęknięciami (nierzadko krwawiącymi) lub nadżerkami zlokalizowanymi w kącikach ust.

Pacjenci typowo skarżą się na uczucie pieczenia lub dolegliwości bólowe w miejscach zmienionych chorobowo oraz trudności w przyjmowaniu pokarmów stałych związane z żuciem i połykaniem.

Kandydoza pochwy – zakażenie Candida – objawy

Kandydoza pochwy i warg sromowych jest jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji ginekologicznej u pacjentów zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Zachorowalność na tę postać kandydozy jest znaczna, aczkolwiek jedynie w sporadycznych przypadkach zagraża ona życiu pacjentek. Większość z nich skarży się na świąd, niecharakterystyczne dolegliwości bólowe w spoczynku, uczucie pieczenia i swędzenia w obrębie skóry sromu i błony śluzowej pochwy oraz dyspareunię (bolesność podczas stosunku płciowego). Dość specyficznym objawem są białe, serowate upławy (patologiczna wydzielina z pochwy). W obrębie sromu czasem można dostrzec lokalny obrzęk i rumień, rzadziej wypryskowe zmiany zapalne skóry z obecnością biało-szarych błon rzekomych. Do czynników sprzyjających rozwojowi grzybicy pochwy należy zaliczyć:

• cukrzycę i inne zaburzenia gospodarki węglowodanowej,
• przewlekłą antybiotykoterapię,
• ciążę i hormonalną terapię zastępczą (wpływ wysokiego stężenia estrogenów),
• nieprawidłowe nawyki higieniczne miejsc intymnych,
• stosowanie niektórych leków o działaniu immunosupresyjnym (np. glikokortykosteroidów).

Kandydoza skóry – zakażenie Candida – objawy

Kandydoza skórna jest zwykle wtórną infekcją skóry (typowo w okolicach fałdów ciała) i jej przydatków (najczęściej paznokci), która może przebiegać zarówno podostro, jak i przewlekle. Spektrum skórnych postaci kandydozy obejmuje:

• wysypkę pieluszkową,
• kandydozę wyprzeniową,
• zapalenie mieszków włosowych o etiologii Candida,
• grzybicę ucha zewnętrznego,
• zanokcicę – zapalenie wału paznokciowego,
• zapalenie łożyska paznokcia.

Kandydoza skóry zwykle prowadzi do maceracji i uszkodzenia zajętych okolic skóry – typowo zmiany zlokalizowane są w dołach pachowych, okolicy pachwinowej lub szparze międzypośladkowej. Występuje częściej u osób otyłych, chorych na cukrzycę, stosujących doustne środki antykoncepcyjne oraz antybiotyki.

Kandydemia i kandydoza rozsiana

Ciężkie inwazyjne postacie kandydozy (tj. narządowa oraz rozsiana/układowa) cechują się hematogennym (tj. za pośrednictwem krwi) rozsiewem drożdżaków do niemal całego ciała z tendencją do tworzenia ropni grzybiczych w obrębie życiowo ważnych narządów, prowadząc ostetecznie do ich niewydolności. Kandydoza rozsiana jest przede wszystkim konsekwencją niektórych inwazyjnych procedur medycznych, terapii immunosupresyjnej i procesu starzenia się. Do objawów zakażenia systemowego należy zaliczyć:

• hipertermię i hipotermię,
• tachykardię (zbyt szybką akcję serca),
• hipotensję (niedociśnienie tętnicze) z koniecznością stosowania leków wazopresyjnych,
• znaczną leukocytozę.

Spośród czynników wybitnie predysponujących do rozwoju tego stanu na szczególne podkreślenie zasługuje głęboka neutropenia (znaczne obniżenie poziomu neutrofili we krwi – białych komórek krwi chroniących organizm przed drobnoustrojami)

Kandydemia (czyli obecność drożdżaków we krwi) związana jest z wysoką śmiertelnością rzędu 30–40%. Częstość występowania tego kandydemii zwiększa się wraz z długością hospitalizacji pacjenta. Stanowi ona poważny problem na oddziałach intensywnej terapii.

Zakażenie Candida – leczenie

Postać kandydozy zwykle determinuje wybór leku przeciwgrzybiczego. Z uwagi na fakt, że jest to zagadnienie dość szczegółowe (aktualne zalecenia można odnaleźć w publikowanych okresowo rekomendacjach) zostanie ono przybliżone jedynie w zarysie:

• nystatyna jest lekiem stosowanym w postaciach powierzchownych,
• echinokandyny (kaspofungina, mykafungina, anidulafungina) są lekami z wyboru w przypadku ciężkich postaci kandydemii, natomiast flukonazol powinien być stosowany w jej lżejszych postaciach,
• echinokandyny powinny być stosowane w profilaktyce kandydemii u noworodków,
• w leczeniu zakażenia szczepami C. krusei szczególną rolę odgrywa worykonazol,
• lekami preferowanymi w zakażeniach szczepami C. glabrata są echinokandyny,
• rekomendowanym lekiem w infekcjach C. parapsilosis jest flukonazol,
• amfoterycyna B jest większości przypadków terapią alternatywną lub możliwą do zastosowania w przypadku nietolerancji bądź braku dostępności leków preferowanych.