Pleśniawki – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są pleśniawki w jamie ustnej?

Pleśniawki są powierzchownymi infekcjami błon śluzowych, spowodowanymi przez grzyby. Przyczyną infekcji najczęściej są drożdżaki z rodzaju Candida albicans, ale zakażenie mogą powodować też grzyby z rodziny Histoplasma, Blastomyces oraz inne grzyby oportunistyczne.

Pleśniawki pojawiają się na błonie śluzowej jamy ustnej, w szczególności na języku.

Pleśniawki u dzieci, pleśniawki u dorosłych

Pleśniawki w większości dotyczą niemowląt i małych dzieci. Jeśli obserwuje się pleśniawki u dorosłych, najczęściej ich przyczyna jest dużo poważniejsza. Wśród osób dorosłych infekcje grzybicze nie zdarzają się zbyt często, a jeśli już się pojawiają, to dotyczy to grzybicy paznokci lub pochwy.

Skąd się biorą zakażenia grzybicze?

Grzybicze zakażenia układu pokarmowego związane są najczęściej z obniżeniem odporności – lokalnej lub ogólnoustrojowej. Jej przyczyny mogą być poważne, takie jak np. zaburzenia odporności, błędy żywieniowe lub zupełnie banalne – czasem zwykła antybiotykoterapia może doprowadzić do rozwoju grzybicy.

Udowodniono, że różne grzyby, w tym drożdżaki, wchodzą w skład normalnej flory jelitowej. Wykazano ich obecność w jamie ustnej i przełyku zdrowych ludzi bez objawów klinicznych zakażenia. Grzyby Candida (drożdże) są saprofitami przewodu pokarmowego, tzn. żywią się resztkami zalegającymi w jelicie, a póki kolonizacja grzybicza jest bezobjawowa, nie wymaga leczenia.

Pleśniawki jamy ustnej – niegroźna infekcja czy objaw poważniejszego schorzenia?

Pleśniawki, a konkretnie infekcję drożdżakową, która ograniczona jest do jamy ustnej, leczy się stosunkowo łatwo i szybko. Jeżeli jednak są one tylko wierzchołkiem góry lodowej, a grzybica obejmuje też dalsze odcinki przewodu pokarmowego, terapia jest zdecydowanie dłuższa i trudniejsza.

Zawsze należy pamiętać, że nie wystarczy samo wyleczenie drożdżycy – należy zdiagnozować pacjenta w kierunku innych poważniejszych schorzeń, które mogły ją wywołać.

Pleśniawki – objawy. Jak wyglądają pleśniawki?

Jak wyglądają pleśniawki? Pleśniawki są powierzchownymi obszarami zakażenia drożdżakowego w jamie ustnej. Pleśniawki:

• to białe, bezkształtne plamki w jamie ustnej – głównie na języku i na podniebieniu,
• czasami to wyniosłe, biało-szare pola,
• mogą być liczne i występować w skupiskach,
• zlewają się ze sobą,
• powodują ból i dyskomfort.

Pleśniawki w jamie ustnej występują najczęściej na języku, rzadziej spotkać można pleśniawki na podniebieniu. Jak każda grzybica, są one zakaźne i każdy kontakt, np. pocałunek, może być przyczyną przeniesienia zakażenia na drugą osobę. Obecnie coraz częściej diagnozuje się zakażenia grzybicze. Przyczyny tego zjawiska są różnorodne i nie zawsze udaje się jednoznacznie określić źródła zakażenia.

Pleśniawki w jamie ustnej – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn pleśniawek można zaliczyć:

• antybiotykoterapię,
• nowotwory,
• stany obniżenia odporności (i związane z nimi zmiany w mikroflorze jamy ustnej), takie jak:
  • radio– lub chemioterapia,
  • zakażenie wirusem HIV,
  • wrodzone niedobory odporności,
  • niedożywienie,
  • niewyrównana cukrzyca,
  • leczenie immunosupresyjne oraz sterydoterapia, bardzo powszechna chociażby w reumatologii.

Nieprawidłowa higiena jamy ustnej to również przyczyna powstawania pleśniawek u dorosłych i dzieci.

Pleśniawki w jamie ustnej a antybiotykoterapia

Powszechna, agresywna antybiotykoterapia, szczególnie przewlekłe stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, może zaburzyć fizjologiczną florę bakteryjną. Antybiotyki niszczą nie tylko bakterie patogenne, ale wszystkie, które spotkają na swojej drodze. Także te, które pełnią korzystną rolę w organizmie, w tym dobroczynne bakterie kwasu mlekowego – Lactobacillus spp. Ich niedobór może skutkować podatnością na nadkażenia grzybicze, niejako zajmujące „wolne” miejsce na śluzówkach przewodu pokarmowego. Antybiotykoterapia jest jedną z najpowszechniejszych i najbanalniejszych przyczyn infekcji grzybiczej w jamie ustnej.

Do rzadszych, ale cięższych przyczyn infekcji grzybiczych należą rozwijające się nowotwory, które obniżając odporność chorego, zwiększają ryzyko zakażeń.

Pleśniawki w jamie ustnej u dzieci najczęściej spowodowane są m.in. przez wkładanie do buzi brudnych przedmiotów czy przez kontakt z osobą zainfekowaną drożdżakami jamy ustnej.

Pleśniawki u dziecka

Pleśniawki w jamie ustnej są częstym problemem u dzieci. Pleśniawki wyglądem przypominają skupiska białych plamek w jamie ustnej. Zmiany pojawiają się wewnątrz jamy ustnej, widoczne są na języku i na podniebieniu. Przyczyną powstawania pleśniawek u dziecka są zazwyczaj stany chwilowego osłabienia odporności, np. w czasie ząbkowania.

Leczenie pleśniawek u dziecka

W leczeniu pleśniawek u dziecka oraz zajadów w kącikach ust wywołanych przez grzyby z rodzaju Candida stosuje się leki, które działają miejscowo. Należy je delikatnie aplikować na chorobowo zmienione miejsca w jamie ustnej przy pomocy wacika lub patyczka higienicznego. Leki na pleśniawki dla dziecka dostępne są w postaci zawiesiny.

Jeżeli dziecku dodatkowo dokucza ból, można złagodzić go poprzez płukanie jamy ustnej naparem z rumianku. Można stosować też specjalne płyny do płukania jamy ustnej, dostępne w aptekach.

Płukanie jamy ustnej u dziecka można powtarzać kilka razy dziennie. Wspomagająco, przy leczeniu pleśniawek, można również uzupełniać niedobory witamin, szczególnie z grupy B. W łagodzeniu bólu związanego z pojawieniem się pleśniawek, skuteczne mogą okazać się preparaty, które izolują pleśniawki – tworzą na ich powierzchni ochronny film, co także przyspiesza gojenie pleśniawek.

W zapobieganiu nawrotom pleśniawek u małych dzieci może okazać się niezbędne wyeliminowanie grzyba odpowiedzialnego za rozwój infekcji – Candida – ze smoczków, zabawek oraz z piersi matki (sutki mogą być smarowane tym samym lekiem, którym leczone są pleśniawki u dziecka).

Niezbędne jest również zadbanie o higienę jamy ustnej u dziecka.

Grzybica układu pokarmowego a pleśniawki w jamie ustnej

Pleśniawki mogą być jedynie drobnym objawem infekcji grzybiczej. W każdym przypadku nie należy leczenia kończyć na pozbyciu się pleśniawek. Zawsze należy wdrożyć poszerzoną diagnostykę układu pokarmowego, zebrać dokładny wywiad lekarski i wykluczyć poważne możliwe przyczyny niedoboru odporności.

Objawy grzybicy układu pokarmowego

Objawy kolonizacji grzybiczej przełyku i żołądka nie są charakterystyczne. Do głównych objawów grzybicy układu pokarmowego należą:

• niestrawność,
• bóle w nadbrzuszu,
• odbijanie,
• nudności,
• spadek apetytu, a tym samym spadek masy ciała.

Kiedy infekcja grzybicza obejmuje też dolny odcinek przewodu pokarmowego, może przebiegać z:

• biegunką,
• bólami brzucha,
• wzdęciami,
• czasem krwawieniem z przewodu pokarmowego.

Jedna z wysuniętych hipotez mówi, że uogólnione infekcje grzybicze mogą objawiać się jako zespoły przewlekłego zmęczenia oraz przebiegać w postaci zespołu jelita drażliwego – naprzemiennych zaparć i biegunek połączonych z bólami brzucha.

W przypadku pleśniawek, szczególnie gdy towarzyszą im powyższe dolegliwości, należy pobrać wymaz ze zmiany celem badania mikrobiologicznego. Podstawowa diagnostyka składa się z badania mikroskopowego, hodowli, identyfikacji grzyba oraz oceny jego wrażliwości na leki przeciwgrzybicze.

Pleśniawki – leczenie

Co jest najskuteczniejsze w leczeniu pleśniawek? W przypadku wykluczenia poważnych przyczyn pleśniawek oraz wtedy, kiedy zmiany drożdżakowe ograniczone są do jamy ustnej, można włączyć miejscowe leczenie pleśniawek. Polega ono na zastosowaniu doustnie nystatyny w postaci roztworów nakładanych na zmienioną skórę.

Jako leczenie pleśniawek stosuje się też metronidazol w postaci żelu stomatologicznego. Nasilone zmiany w postaci pleśniawek leczy się doustnymi lekami azolowymi:flukonazolem, itrakonazolem lub ketokonazolem przez okres nawet kilku tygodni.

Na rynku dostępne są specjalne kremy i żele, które po posmarowaniu zainfekowanych pleśniawkami miejsc łagodzą ból i przynoszą wyraźną ulgę. Dostępne w tubach preparaty stwarzają idealne warunki do gojenia pleśniawek, sprzyjają regeneracji błony śluzowej oraz zapewniają ulgę w bólu.

Podczas leczenie pleśniawek należy także pamiętać o przestrzeganiu zasad higieny. W szczególności należy:

• często myć ręce;
• unikać kontaktu ze śluzówkami osoby chorej, np. unikać pocałunków, stosowania tych samych sztućców;
• w przypadku dziecka ograniczać ilość przedmiotów, które dziecko umieszcza w jamie ustnej, w tym zabawek;
• w przypadku najmłodszych dzieci dbać o czystość smoczka – wyparzać smoczek i butelkę;
• w przypadku matek karmiących – należy dbać o czystość sutków.

Leczenie i diagnostyka uogólnionego zakażenia grzybiczego układu pokarmowego

Rozsiane zakażenia grzybicze przewodu pokarmowego leczy się zdecydowanie trudniej – terapia jest długa i nie jest pozbawiona efektów ubocznych. Większość dostępnych leków przeciwgrzybiczych ma silny wpływ na metabolizm i może uszkadzać wątrobę.

Diagnostyka w kierunku zakażeń przewodu pokarmowego opiera się na badaniach endoskopowych – gastroskopii i kolonoskopii. Są one czułymi metodami, które z dużym prawdopodobieństwem potwierdzą lub wykluczą drożdżycę.

Pleśniawki w jamie ustnej– diagnostyka

Diagnostyka w przypadku rozległych, opornych na leczenie pleśniawek polega na poszukiwaniu możliwych przyczyn tak silnego zakażenia drożdżakowego. Należy wykluczyć przede wszystkim infekcję wirusem HIV, w przebiegu której mamy do czynienia z szeregiem tzw. infekcji oportunistycznych.

Zakażenia oportunistyczne wywoływane są przez stosunkowo niegroźne patogeny, które u zdrowej osoby ze sprawnym układem odpornościowym nie spowodują infekcji ani żadnych objawów klinicznych. U osób z upośledzonym systemem immunologicznym mogą być jednak przyczyną poważnych chorób.

Wykluczyć trzeba też toczący się proces nowotworowy, wziąć pod uwagę ewentualne leczenie chemioterapeutyczne czy też agresywną antybiotykoterapię. W przypadku tej ostatniej zawsze należy pamiętać o lekach osłonowych – probiotykach, które częściowo mogą uchronić przed rozwojem grzybicy.