Przyczyny bolesnych stosunków
W przeważającej części dolegliwość ta dotyczy kobiet. Co dziesiąta Polka boryka się z tym krępującym problemem. Bardzo często pacjentki zwlekają z decyzją o udaniu się do lekarza, gdyż nie mają odwagi opowiedzieć o bólu związanym z pożyciem seksualnym. Jednakże najważniejszym czynnikiem, nierzadko decydującym o powodzeniu leczenia, jest szybka konsultacja u specjalisty. W pierwszej kolejności powinno się myśleć o wizycie u ginekologa, chociaż nie wszystkie przyczyny bolesnego współżycia wynikają z dolegliwości ginekologiczno-położniczych.
Bolesny stosunek płciowy może pojawić się w wyniku nie tylko problemów strukturalnych związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu moczowo-płciowego kobiety ale nierzadko jest rezultatem kłopotów natury psychologicznej. U wielu kobiet odczuwany ból jest jedynie przejściową dolegliwością i pojawia się na pewnym etapie życia, a później samoistnie ustępuje. Niestety nie zawsze tak jest. Istnieją różne rodzaje bólów, pojawiające się w różnych sytuacjach. Pacjentki doświadczające dyspareunii mogą odczuwać ból tylko w trakcie penetracji, przy wejściu członka do pochwy lub w czasie obejmującym cały stosunek. Ból może pojawiać się stale lub okresowo, dotyczyć tylko jednego partnera lub określonych sytuacji. Niekiedy kobiety odczuwają nawet dyskomfort w trakcie aplikacji tamponu. Dyspareunia może także przyjąć postać swędzenia lub pieczenia po stosunku. Przyczyny tych dolegliwości najogólniej możemy podzielić na organiczne i psychogenne (emocjonalne). Te ostatnie są często bardzo trudne to uchwycenia.
Ból odczuwany na początku stosunku może być związany z licznymi przyczynami, do których zaliczamy przede wszystkim niewystarczające nawilżenie w obrębie sromu i pochwy tzw. suchość pochwy. Suchość pochwy najczęściej pojawia się u pacjentek w wieku pomenopauzalnym ale także może dotyczyć młodszych kobiet stosujących niektóre leki. Problemy z nawilżeniem pochwy występują też u sportowców lub u osób bardzo aktywnie uprawiających sport. Kolejną ważną przyczyną są stany zapalne w obrębie narządów płciowych lub miednicy mniejszej oraz zanikowe zapalenie pochwy. Wszelkie podrażnienia, stany zapalne czy urazy mogą być efektem operacji przeprowadzonej w obrębie dróg rodnych w przeszłości czy przebytych porodów a także infekcji obejmujących drogi moczowo-płciowe. Infekcja skóry obszaru sromu może skutkować bólem podczas stosunku. Także choroby dróg moczowych mogą dawać podobne objawy. Istnieje coś takiego jak vaginismus i oznacza to występowanie skurczów mięśni ścian pochwy niezależnych od woli. Vaginismus może stanowić przyczynę wystąpienia bólu przy próbie wprowadzenia członka do pochwy.
Często zdarza się, że proszek czy płyn do płukania lub żel do mycia tkanin mogą wywołać reakcję alergiczną i podrażnienie pochwy.
Ból głęboki, pojawiający się w trakcie trwania stosunku, związany z głęboką penetracją, może być związany tylko z niektórymi pozycjami seksualnymi, a przy innych może nie występować.
Choroby a bolesny stosunek płciowy
Związany jest on bardzo często z bardzo poważną chorobą zwaną endometrioza. Choroba ta dotyczy najczęściej kobiet w wieku rozrodczym. Jest to występowanie błony śluzowej macicy poza jamą macicy. Skutkuje ona ograniczeniem płodności, bolesnym miesiączkowaniem, zespołem bólowym miednicy mniejszej i omawianym bolesnym współżyciem. Podejrzenie endometriozy powinno zostać zweryfikowane przez specjalistę ginekologa, który zleci odpowiednią diagnostykę i ewentualne leczenie. Głęboki, silny ból mogą wywoływać również: wrodzone wady anatomiczne pochwy czy macicy, torbiele jajników, wypadanie macicy, choroby zapalne miednicy mniejszej, zapalenie pęcherza moczowego, zespół jelita drażliwego czy tyłozgięcie macicy (które tak naprawdę jest fizjologiczne)a nawet hemoroidy.
Operacje oraz zastosowane leczenie mogą mieć działania uboczne w postaci bolesnych stosunków płciowych. Chodzi tu przede wszystkim o blizny pooperacyjne oraz poporodowe. Bliznowacenie po operacjach w obrębie miednicy np. po histerektomii (zabieg chirurgicznego usunięcia macicy) jest stosunkowo częstym czynnikiem będącym przyczyną dyspareunii. Również radioterapia czy chemioterapia stosowane przy leczeniu chorób nowotworowych mogą wywołać zmiany w anatomii kobiety, które skutkują występowaniem bólu w trakcie seksu.
Psychika a ból podczas stosunku
Gdy ból nie wynika z przyczyn somatycznych, które wykluczymy po konsultacji ginekologa czy urologa, możemy mówić o tle psychogennym. Do najczęstszych przyczyn psychogennych zaliczamy reakcje lękowe, stres w życiu codziennym, nieakceptowanie swojej fizyczności, kompleksy, zaburzone relacje partnerskie, urazy seksualne z przeszłości np. gwałty czy molestowanie seksualne, negatywne postawy wobec seksualności czy złą sztukę kochania. Tło psychogenne nierzadko tworzą jeszcze bardziej poważne dolegliwości psychiczne, takie jak depresja, dystymia czy też depresja poporodowa. Stany depresyjne wymagają konsultacji lekarza psychiatrii i zalecenia odpowiedniego leczenia w formie farmakologicznej lub psychoterapeutycznej.
Leczenie bolesnych stosunków płciowych
Jeśli pacjentka zauważy jakiekolwiek objawy bólowe podczas stosunku płciowego, powinna udać się do lekarza, najpierw rodzinnego, a jeśli to konieczne, do specjalisty ginekologa celem wykluczenia organicznego tła. Lekarz przeprowadzi badanie przezpochwowe szukając możliwej przyczyny dyskomfortu. Jeśli to konieczne zaleci dodatkową diagnostykę laboratoryjną bądź obrazową w postaci USG lub MRI (rezonans magnetyczny). Dopiero po wykryciu przyczyny lub stwierdzeniu bólu idiopatycznego (bez uchwytnej przyczyny) można rozpocząć leczenie. Przy występowaniu suchości pochwy bardzo skuteczne są lubrykanty, które można nabyć bez recepty w aptece. Są one jednak tylko preparatem działającym na objawy, natomiast nie likwidują przyczyny braku odpowiedniego nawilżania ścian pochwy. W zależności od przyczyny dyspareunii stosowane są również antybiotyki, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe czy preparaty hormonalne. Pacjentki w wieku menopauzalnym zazwyczaj będą miały zaleconą hormonalną terapię zastępczą, która pomoże im uporać się z zanikowym zapaleniem pochwy i brakiem nawilżania. Mogą one stosować tabletki bądź kremy estrogenowe. Jeżeli mamy do czynienia z wadami anatomicznymi sromu czy pochwy stwarzającymi barierę mechaniczną dla komfortowego współżycia, konieczne jest leczenie operacyjne. W przypadku endometriozy leczenie może być zarówno farmakologiczne jak i operacyjne, zazwyczaj metodą laparoskopową. Niezmiernie ważne jest dbanie o higienę intymną zarówno partnera jak i partnerki. Na koniec warto dodać, że problem bolesnych stosunków może dotyczyć także mężczyzn. Wtedy zazwyczaj jest on wynikiem występowania wad w obrębie prącia, takich jak stulejka czy zbyt krótkie wędzidełko napletkowe prącia oraz, podobnie jak u kobiet, stanów zapalnych będących wynikiem infekcji bakteryjnej, wirusowej bądź grzybiczej. Powyższe stany wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.
