Powiększona śledziona – jakie choroby powodują taki objawy?

Powiększona śledziona, czyli splenomegalia

Powiększenie śledziony określane jest w terminologii medycznej jako splenomegalia. Termin ten pochodzi od angielskiego słowa "spleen" - śledziona. Wielu pacjentów zastanawia się gdzie jest śledziona i czy boli. Jest położona w jamie brzusznej, po lewej stronie pod żebrami. W życiu płodowym produkuje wszystkie rodzaje krwinek tak jak szpik kostny, a w dorosłym krwinki białe i przeciwciała odpowiedzialne za naszą odporność na infekcje. Usuwa i niszczy zużyte krwinki oraz bakterie i prawdopodobnie komórki nowotworowe.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Spełnia więc rolę „filtra”. Magazynuje krew, którą może przekazywać do krwiobiegu w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania, np. wytężonego wysiłku. Mimo tych licznych funkcji śledziona nie jest nam niezbędna do życia i istnieją sytuacje, w których trzeba ją operacyjnie usunąć, na przykład uraz śledziony i jej pęknięcie. To drugie grozi śmiertelnym krwotokiem wewnętrznym. Brak śledziony jednak może prowadzić do spadku odporności, zwłaszcza na bakterie.

Choroby śledziony zwykle prowadzą do jej powiększenia – jest to splenomegalia. Istnieje też pojęcie takie jak hipersplenizm – powiększona śledziona nadmiernie wyłapuje krwinki z krwi (nie tylko te stare i zużyte), co prowadzi do spadku poziomu krwinek białych, czerwonych i płytek krwi.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Powiększenie śledziony – przyczyny

Powiększenie śledziony zwykle następuje w wyniku chorób innych narządów lub w następstwie zakażeń. Rzadziej do splenomegalii prowadzą choroby samej śledziony.

Przyczyny splenomegalii u osób dorosłych to: marskość wątroby, nadciśnienie wrotne, zakażenia takie jak gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby, wirus cytomegalii, mononukleoza zakaźna, toksoplazmoza, wirus HIV; białaczka – bardziej w białaczkach przewlekłych niż ostrych, choroby autoimmunologiczne – reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy.

Powiększona wątroba i śledziona (hepatosplenomegalia) mogą występować wspólnie co wynika z anatomii. Przez wątrobę przepływa w drodze powrotnej do serca krew z narządów jamy brzusznej, także ze śledziony. Gdy więc w wątrobie występuje jakiś stan chorobowy np. jej marskość, który utrudnia przepływ krwi przez nią, to krew ulega zastojowi i cofa się do narządów, z których przypływa. Między innymi jest to śledziona, ale także część przełyku, żołądek i inne.

Warto wspomnieć, że chociaż marskość wątroby kojarzona jest głównie z chorobą alkoholową, to obecnie za najczęstszą przyczynę marskości wątroby uznaje się wieloletnie zapalenie wątroby wywołane jej stłuszczeniem w przebiegu otyłości. Trzeba zdać sobie sprawę, że otyłość to choroba i stanowi narastający problem we współczesnym społeczeństwie, także wśród dzieci. Do uszkodzenia wątroby prowadzi także zakażenie wirusami hepatotropowymi (np. WZW typu C).

Przeczytaj też: Czym jest choroba alkoholowa?

Powiększenie śledziony u dziecka – przyczyny

Powiększona śledziona u dziecka ma podobne przyczyny jak u dorosłych, różnią się jednak częstością. Na pierwszym plan przed chorobami wątroby i nadciśnieniem wrotnym wysuwają się infekcje wirusowe. Chociaż dzieci oczywiście mogą chorować na choroby, które w rezultacie kiedyś przejdą w marskość wątroby to jest to proces trwający dekady więc nie dotyczy najmłodszych.

Najczęstsze przyczyny splenomegalii u dzieci to mononukleoza zakaźna (wirus EBV, również powoduje powiększenie wątroby u dziecka), białaczka, niewielki uraz śledziony w trakcie aktywności sportowej (uderzenie piłką w brzuch), młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, choroby metaboliczne (choroba Gauchera). Bardzo rzadką przyczyną jest zakażenie tasiemcem bąblowcowym. Można zarazić się od zakażonych psów gdy nie przestrzega się higieny – może tu też występować ogromna bąblowcowa torbiel wątroby.

Jakie choroby śledziony powodują splenomegalię?

Najczęściej przyczyna powiększenia śledziony leży gdzie indziej niż w samej śledzionie, ale oczywiście istnieją też choroby, które mają początek w tym narządzie.Choroby śledziony, które powodują jej powiększenie to:

• torbiele,
• ropień,
• nowotwory,
• przerzuty nowotworowe do śledziony z innych narządów.

Ropień w śledzionie może powstać w trakcie sepsy czyli uogólnionego zakażenia czy po dożylnym podaniu narkotyków. Objawy sugerujące ropień to wysoka gorączka z dreszczami, silny ból w okolicy zajętego narządu. Ropień śledziony może z krwią przenieść się i spowodować ropień wątroby. Zwykle infekcje ropne w jamie brzusznej grożą przeniesieniem do pobliskich narządów.

Torbiele śledziony podobnie jak w wątrobie mogą być spowodowane zakażeniem tasiemcem bąblowcowym. Mogą również mieć charakter wrodzony, powstać na skutek urazu i ostrego zapalenia trzustki, ze względu na bliskie sąsiedztwo tych narządów.

Powiększenie śledziony – jakie objawy występują?

Objawy dodatkowe wynikają z chorób podstawowych. U dzieci z mononukleozą zakaźną dodatkowo występują:

• zapalenie gardła – imitujące anginę bakteryjną,
• gorączka,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• powiększenie wątroby,
• osłabienie, zmęczenie,
• ból głowy za oczodołem, ból brzucha, nudności, wymioty,
• wysypka.

Wysypka pojawia się najczęściej w reakcji na antybiotyk, gdy mononukleoza jest nieprawidłowo rozpoznana i leczona jak infekcja bakteryjna. Najczęściej występuje po podaniu ampicyliny i amoksycyliny.

W marskości wątroby jest powiększenie obwodu brzucha zauważalne przez pacjenta (w brzuchu gromadzi się płyn, nawet do kilkunastu litrów), krwawienia, żółte zabarwienie skóry i białek oczu, pajączki naczyniowe, rumień na dłoni, zaburzenia funkcji mózgu, charakterystyczny fetor z ust i wiele innych.

W białaczce objawy wynikają z zajęcia przez chorobę szpiku kostnego i upośledzonej produkcji krwinek białych, krwinek czerwonych, płytek krwi. Występuje skłonność do nawracających infekcji, objawy anemii – osłabienie, bladość, zaburzenia koncentracji, przyspieszona akcja serca. Niedobór płytek krwi powoduje skłonność do krwawień, nawet przy zwykłym myciu zębów z dziąseł. Powiększenie śledziony jest znaczne, śledziona może być bardzo twarda i sięgać nawet do podbrzusza, zwykle powiększona jest też wątroba.

Ból śledziony – w górnej lewej części brzucha czy dyskomfort śledziony mogą wynikać z samego powiększenia śledziony. Silny ból śledziony może być spowodowanymi pęknięciem śledziony i zawałem śledziony.

Powiększona śledziona – jakie badania zrobić?

Pacjenci nie są świadomi powiększenia śledziony, tylko zgłaszają się do lekarza z powodu innych objawów danej choroby, która powoduje splenomegalię. Bardzo ważne jest dokładne zebranie wywiadu. Splenomegalia jest wykrywana przy ręcznym badaniu brzucha przez lekarza (jeśli pozwala na to tusza chorego) oraz w USG jamy brzusznej. USG wykazuje też zmiany patologiczne – torbiele, guzy, zmiany chorobowe wątroby i inne. Niezbędne jest wykonanie badań krwi – morfologii krwi, markerów stanu zapalnego, enzymów wątrobowych, układu krzepnięcia krwi, badań wirusologicznych i innych.

W mononukleozie zakaźnej splenomegalia może utrzymywać się 2–3 tygodnie, należy wtedy unikać wysiłku fizycznego i sportu, gdyż może dojść do urazu śledziony i jej pęknięcia.

Powiększona śledziona – dieta może mieć znaczenie wtedy, gdy przyczyną opisywanego zaburzenia są problemy z wątrobą. Wówczas warto stosować się do typowych zaleceń diety wątrobowej.