Alkoholizm jest chorobą, której istotą jest utrata kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Jest to jedno z najczęściej występujących uzależnień – według szacunków WHO cierpi na nie niemal 250 milionów ludzi na całym świecie. Nadmierne spożywanie alkoholu ma liczne negatywne konsekwencje – to między innymi poważne problemy zdrowotne, rodzinne, zawodowe oraz finansowe. Alkoholizm można leczyć, jednak wymaga to ogromnej motywacji ze strony osoby uzależnionej, terapii, a nierzadko również i wsparcia farmakologicznego.
Alkoholizm – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie uzależnienia od alkoholu
Spis treści
Alkoholizm – definicja
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 definiuje alkoholizm jako zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu. Przypisuje im kody od F.10.0 do F.10.7.
Podobnie zaburzenie to opisuje Światowa Organizacja Zdrowia – według jej definicji alkoholik to osoba, która spożywa duże ilości alkoholu, co przekłada się na występowanie u niej zaburzeń psychicznych lub pogorszenie stanu zdrowia psychicznego i fizycznego.
Precyzując, alkoholizm jest przewlekłym zaburzeniem, którego istotą jest utrata kontroli nad ilością przyjmowanego alkoholu. Osoba uzależniona pije coraz częściej i coraz więcej, co prowadzi do zaniedbywania życia zawodowego i rodzinnego, a także nieodwracalnych zmian w organizmie. Alkoholizm jest chorobą potencjalnie śmiertelną – nawet jeśli osoba uzależniona nie umrze bezpośrednio po spożyciu alkoholu w dużych ilościach, to znacząco rośnie ryzyko, że do zgonu dojdzie na skutek chorób wynikających z picia.
Alkoholizm – przyczyny
Niemożliwe jest ustalenie jednoznacznych przyczyn alkoholizmu. Wiadomo natomiast, że do choroby alkoholowej przyczyniają się następujące czynniki: biologiczne, społeczne, psychologiczne, duchowe.
-
Czynniki biologiczne
Choroba alkoholowa nie jest dziedziczna, można natomiast odziedziczyć pewne predyspozycje do uzależnienia. Z badań prowadzonych nad dziećmi wychowywanymi przez rodziców biologicznych oraz przez adopcyjnych wynika, że pewne czynniki genetyczne mogą mieć wpływ na rozwinięcie się choroby alkoholowej. Z drugiej strony, jak dotąd nie wyodrębniono konkretnego genu, który jednoznacznie „odpowiadałby” za alkoholizm.
-
Czynniki społeczne
Alkoholizm jest silnie związany z czynnikami społecznymi, zwłaszcza ze środowiskiem rodzinnym, obyczajowością i postawami społecznymi wobec alkoholu, a także z dostępnością wysokoprocentowych trunków.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że w Polsce, w której alkohol można kupić w niemal każdym sklepie, pije się aż 11,9 litra czystego alkoholu (rocznie, na jedną osobę). To o dwa litry więcej niż wypija przeciętny Europejczyk.
-
Czynniki psychologiczne
To, czy u danej osoby sporadyczne picie alkoholu przerodzi się w jego nadużywanie, a z czasem w alkoholizm, zależy również od czynników psychologicznych – przebiegu procesu dojrzewania, cech osobowościowych, wiedzy na temat sposobów redukowania stresu.
-
Czynniki duchowe
Podatność na alkoholizm uzależniona jest również od naszej duchowości, tj. tego, czy i jak bardzo angażujemy się emocjonalnie w związki oraz różne życiowe sytuacje.
Nadmierne spożywanie alkoholu – konsekwencje
Zarówno nadużywanie alkoholu, jak i alkoholizm, mają bardzo duży wpływ na organizm i prowadzą do stopniowej utraty zdrowia. Do najczęstszych schorzeń i przypadłości wywołanych nieopanowanym, kompulsywnym spożywaniem napojów alkoholowych, należą:
- marskość wątroby i stłuszczenie wątroby,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby trzustki,
- choroby serca,
- choroby mózgu,
- zaburzenia miesiączkowania,
- otępienie alkoholowe.
W tym miejscu warto dodać, że alkohol etylowy może być również przyczyną śmierci sam w sobie. Teoretycznie śmiertelna dawka alkoholu to około 8 gramów czystego alkoholu na kilogram ciała, co odpowiada 4-5 promilom.
Oczywiście alkoholizm przyczynia się również do powstawania zaburzeń psychicznych. Wymienić tu można:
- zaburzenia psychotyczne,
- niskie poczucie własnej wartości,
- paranoję alkoholową,
- zaburzenia snu.
Ponadto, jak zostało to już wspomniane, alkoholizm destrukcyjnie wpływa na życie rodzinne i zawodowe.
Fazy choroby alkoholowej
Alkoholizm może rozwijać się przez kilka miesięcy (zwłaszcza u osób młodszych oraz kobiet), a także w wolniejszym tempie – nawet przez kilkanaście lat. W każdym z wariantów alkoholik przechodzi przez poszczególne fazy: fazę wstępną, fazę ostrzegawczą, fazę krytyczną i fazę chroniczną.
-
Faza wstępna
Na tym etapie dana osoba sprawdza, jakie skutki przynosi spożycie alkoholu. Tolerancja wysokoprocentowych trunków jest dość mała, a picie zwykle odbywa się okazjonalnie.
-
Faza ostrzegawcza
W tej fazie nie występują jeszcze objawy zespołu abstynencyjnego, nie pojawia się również głód alkoholowy, charakterystyczna jest jednak upośledzona zdolność kontrolowania picia – alkoholik nie przerywa go, nawet mimo wcześniejszych obietnic składanych samemu sobie.
-
Faza krytyczna
Nadużywanie alkoholu staje się źródłem problemów w rodzinie i pracy. Po spożyciu alkoholu, nawet w niewielkich ilościach, pojawia się bardzo silne pragnienie sięgnięcia po kolejną porcję. Spożywanie alkoholu zaczyna odbywać się w ciągach – picie jest nieprzerwane przez kilka tygodni lub miesięcy. W tej fazie osoba uzależniona może próbować powstrzymywać się od picia i czasem udaje jej się tego nie robić np. przez kilka tygodni lub miesięcy.
-
Faza chroniczna
To przewlekły alkoholizm – picie następuje już od rana. Uzależnienie od alkoholu powoduje, że dana osoba pozbywa się resztek wstydu. Charakterystyczne jest zmniejszenie tolerancji alkoholowej, czasem wystarczą już dwa piwa, by osiągnąć upojenie alkoholowe. Procesy myślowe osłabiają się, obniża się uczuciowość wyższa.
Objawy uzależnienia od alkoholu
Kiedy picie alkoholu zaczyna być problemem? Objawy uzależnienia dzielą się na ostrzegawcze oraz właściwe. O dużym ryzyku uzależnienia od alkoholu świadczą:
- traktowanie picia alkoholu jako głównego sposobu na rozluźnienie się,
- „mocna głowa”, czyli możliwość wypicia większej ilości alkoholu niż wcześniej,
- występowania palimpsetstów alkoholowych (luk pamięciowych),
- picie w samotności, często po kryjomu.
Właściwe objawy choroby alkoholowej to:
- regularne picie,
- picie w miejscach, w których nie powinno się tego robić (np. w pracy),
- podejmowanie prób ograniczenia picia, najczęściej nieudanych,
- unikanie rozmów na temat picia,
- reagowanie rozdrażnieniem na konieczność pozostania trzeźwym,
- picie alkoholu mimo zaleceń lekarskich, które sugerują jego odstawienie; łączenie alkoholu z lekami,
- picie codzienne dużych ilości alkoholu,
- prowadzenie samochodu po alkoholu,
- głód alkoholowy,
- szukanie okazji do picia,
- paranoja alkoholowa (w zaawansowanej postaci choroby),
- występowanie objawów fizycznych wskazujących na nadmierne spożywanie alkoholu: drżenie mięśni, ciągła biegunka, wymioty, nadciśnienie, niepokój.
Alkoholizm – diagnostyka
Alkoholizm można zdiagnozować przy pomocy wywiadu, przydatne są również różnego rodzaju kwestionariusze. Ponadto warto ocenić stan narządów, np. wykonując USG jamy brzusznej.
Leczenie alkoholizmu
Leczenie choroby alkoholowej jest skomplikowanym, trudnym procesem, który może wymagać zastosowania różnych strategii. W przerwaniu picia pomagają: leki, terapia, wsparcie społeczne i programy odwykowe.
- Leczenie farmakologiczne. Alkoholizm powoduje szereg negatywnych objawów, takich jak niepokój, drżenia ciała i inne. W tym przypadku sprawdzą się leki uspokajające, zmniejszające łaknienie alkoholu, redukujące niepokój oraz nasenne.
- Terapia behawioralna. Choroba alkoholowa wymaga zastosowania terapii, w czasie której pacjent poznaje przyczyny swojego problemu oraz poznaje strategie pokonywania nałogu. Terapia przydaje się również członkom najbliższej rodziny osoby uzależnionej.
- Wsparcie społeczne. Udział w spotkaniach anonimowych alkoholików bądź w terapii grupowej pozwala poznać osoby mierzące się z taką samą chorobą i uzyskać cenne wsparcie.
- Programy odwykowe. W przypadku gdy alkoholizm jest bardzo zaawansowany, zaleca się programy odwykowe, które oferują intensywną terapię przy nadzorze medycznym.
Wypowiedź psychiatry na temat leczenia uzależnia od alkoholu
Zdaniem eksperta
O uzależnieniach można powiedzieć, że są to choroby przewlekłe, postępujące oraz śmiertelne. Brzmi to bardzo pesymistycznie, natomiast jest na nie sposób – terapia i leczenie. Są to metody skuteczne oraz możliwe do zrealizowania tylko i wyłącznie pod warunkiem utrzymania abstynencji, czyli całkowitego zaprzestania picia alkoholu, a także zażywania narkotyków i leków uspokajających lub nasennych.
Pacjent uzależniony jest pozbawiony własnej woli. Celem terapii jest jej przywrócenie. To niełatwe zadanie, które jest realizowane w ramach programów terapeutycznych – psychoterapii, która jest długoterminowa, być może nawet nieskończenie trwająca.
Psychoterapia uzależnienia zaczęła się wraz z początkiem ruchu AA (Anonimowi Alkoholicy) – jest to ruch zorganizowany przez alkoholików, którzy sami, własnymi siłami opracowali podstawy tego, co należy zrobić, żeby pomóc wyjść z uzależnienia innym ludziom. W tej chwili jest to podstawa standardu terapeutycznego. Psychoterapia, czyli wszystko to, co jest rozmową, wyjaśnianiem, pokazywaniem tego, co jest nieprawidłowe, uczeniem tego, jak sobie radzić z sytuacją, kiedy pojawia się wielka ochota, aby się napić, uczenie rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych i radzenia sobie z nimi.
Podstawowy program psychoterapeutyczny trwa kilka tygodni. Bardzo ważne jest to, aby pacjent mógł się wpisać w pewną społeczność, poczuć tożsamość trzeźwego alkoholika, a więc tutaj ukłon w stronę ruchu AA. W terapii uzależnienia od alkoholu bierze się pod uwagę również rodzinę pacjenta. Istnieje nawet oddzielny program – terapia dla osób współuzależnionych. Również odrębną koncepcją jest terapia dla osób DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików). Osoby, które dorastały w domach dotkniętych problemem alkoholizmu, zwykle borykają się z wieloma trudnościami natury psychologicznej oraz emocjonalnej, stąd też pomoc terapeutyczna jest w ich przypadku wskazana. Ma ona za zadanie chronić te osoby przed rozwinięciem się u nich uzależnienia.
W przypadku uzależnienia od alkoholu stosuje się leki, wtedy kiedy mamy do czynienia z bardzo poważnym zespołem odstawienia alkoholu, a więc np. z majaczeniem drżennym, a więc delirium lub zespołem padaczkowym, zaburzeniami elektrolitowymi, zakłóceniami w nawodnieniu organizmu, co jest stanem niebezpiecznym dla życia. Na bardzo krótki okres czasu stosuje się też leki uspokajające, przeciwlękowe i nasenne, które pomagają w wyjściu z ciągu alkoholowego. Po takim odtruciu przychodzi czas na psychoterapię. Oprócz leczenia w ten sposób korzysta się również z farmakoterapii, tam gdzie jest to konieczne, a więc np. we wcześniej wspomnianym zespole abstynencyjnym (po odstawieniu alkoholu), kiedy może pojawić się bardzo wiele nieprzyjemnych dla pacjenta objawów, tudzież takich, które zagrażają życiu, tj. delirium, atak padaczkowy czy zaburzenia elektrolitowe – sodu i potasu, które mogą przełożyć się na poważne problemy z krążeniem krwi. Wtedy stosuje się leki bardziej w znaczeniu działania doraźnego, co często określane jest mianem odtrucia – detoksu. W leczeniu etap ten jest początkiem, ma na celu doprowadzić pacjenta do lepszej formy, a leczenie właściwe stanowi psychoterapia.
U części pacjentów, którzy z rożnych powodów nie zdecydowali się na podjęcie psychoterapii stosuje się disulfiram – substancję, która wchodzi w reakcje z alkoholem. W przypadku jego wypicia, pacjent odczuwa bardzo nieprzyjemne objawy, a spożycie dużej ilości alkoholu przy zażywaniu tego leku jest bardzo groźne dla życia. Tu jest nadzieja, że przy pomocy zastraszenia i zniechęcania pacjent przez jakiś czas wstrzyma się od picia. Ostatnio pojawiają się pewne substancje, które mają zmniejszać chęć sięgnięcia po alkohol. Może to być przydatne dla ludzi, którzy z jednej strony nie będą w stanie utrzymać całkowitej abstynencji, ale z drugiej świadomych tego, że gdy sięgają po alkohol, to spożywają go za dużo i w związku z tym będą chcieli tę ilość zniwelować. Są to pewne nowości w psychiatrii i trzeba czasu, aby przekonać się, jak będą działać w praktyce.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Woronowicz, B.T. „Alkoholizm jest chorobą”, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1998.
- Cierpiałkowska, L., „Alkoholizm. Przyczyny, leczenie, profilaktyka”, wyd. UAM, Poznań, 2000.
- Kurdziej, M., „Alkoholizm. Przewodnik po terapii do użytku wewnętrznego”, wyd. Projekt-kom, Sosnowiec, 2007.
- Osiatyński, W. „Alkoholizm i grzech i choroba i...”, Wydawnictwo Iskry, Warszawa, 2007
- Melibruda, J, „Psychologiczna problematyka uzależnień od alkoholu i narkotyków”, red. Strelau, J., „Psychologia” t. 3, Gdańsk, 2002.
Opublikowano: 21.03.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Karolina Wojtaś
psycholog
Karolina Wojtaś – psycholog, redaktor. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, interesuje się między innymi komunikacją interpersonalną oraz psychologią rodziny. Autorka dziesiątek artykułów ułatwiającym czytelnikom zrozumienie mechanizmów psychologii i wprowadzenie ich we własne życie.
234
Komentarze i opinie (0)