Kamienie żółciowe – objawy, leczenie, usuwanie, dieta, zioła

Czym są kamienie żółciowe?

Kamienie żółciowe to złogi, które tworzą się i odkładają w pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych. Powstają z substancji chemicznych znajdujących się w żółci produkowanej nieustannie przez wątrobę. Kamienie zbudowane są najczęściej z cholesterolu, barwników żółciowych oraz wapnia. Składniki te mogą występować w różnych proporcjach. Nie jesteśmy w stanie stwierdzić, z czego powstanie u konkretnej osoby złóg w drogach żółciowych. Uważa się, że znaczną większość stanowią kamienie cholesterolowo-barwnikowe lub żółciowo-wapniowe (mieszane).

U zdrowej osoby substancje te rozpuszczają się w żółci i są usuwane do przewodu pokarmowego. Jeżeli żółć jest za bardzo zagęszczona, to dochodzi do krystalizacji zawartych w niej substancji i tworzą się kamienie w woreczku żółciowym i w drogach wyprowadzających żółć.

Kamica żółciowa występuje ze znacznie większą częstością u kobiet. Uważa się, że typowy pacjent chory na tę chorobę to kobieta cierpiąca z powodu nadwagi lub otyłości, która ukończyła 40 lat.

Czytaj również: Kolendra, właściwości i zastosowanie, kolendra w kuchni

Skąd się biorą kamienie w woreczku żółciowym?

Jak już wspomniano, kamica żółciowa (łac. cholelithiasis) jest chorobą, której istotą jest tworzenie się złogów w postaci kamieni w drogach żółciowych oraz pęcherzyku, zwanym często przez pacjentów potocznie woreczkiem. Złogi te w zależności od składu chemicznego dzielimy na: cholesterolowe, barwnikowe (wynikająca z nadmiaru bilirubiny, czyli barwnika powstającego z rozpadu hemoglobiny) oraz mieszane.

Kamienie cholesterolowe powstają u osób otyłych i z nieprawidłowym profilem lipidowym. Narażone są zwłaszcza pacjenci z hipertrójglicerydemią (to zaburzenie gospodarki lipidowej, występujące z podwyższonym stężeniem trójglicerydów). W dużej jest więc to choroba dietozależna. Częściej rozwijać się będzie u osób nie dbających o wagę ciała i stosujących dietę bogatą w tłuszcze zwierzęce. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest cukrzyca.

Złogi w woreczku żółciowym aż 4-krotnie częściej pojawiają ie u kobiet. Częstotliwość chorób pęcherzyka żółciowego wzrasta wraz z wiekiem. Wpływ na nie mają także czynniki genetyczne, zdiagnozowana mukowiscydoza oraz leczenie estrogenami (np. w przypadku stosowania tabletek antykoncepcyjnych).

Z kolei kamica barwnikowa spowodowana jest z reguły nadmiernie szybkim rozpadem czerwonych krwinek, a więc niedokrwistością hemolityczną. Wpływ na rozwój choroby ma także zapalenie jelit w postaci choroby Leśniowskiego-Crohna oraz marskość wątroby.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Kamienie w woreczku żółciowym – objawy

Najważniejszym i najbardziej charakterystycznym objawem kamieni w woreczku jest ból kolkowy przez część pacjentów określany jako atak kolki żółciowej. Jest to ból pod prawym łukiem żebrowym, rzadziej w nadbrzuszu po stronie prawej. Ból może promieniować do łopatki lub do pleców. Bywa, że dołączają się nudności lub wymioty, które jednak nie przynoszą ulgi.

Bywa, że pacjenci zgłaszają biegunki i zaparcia, jednak te objawy nie są charakterystyczne. W przypadku pojawienia się jasnych, odbarwionych stolców i ciemniejszego moczu mamy do czynienia z upośledzonym przepływem żółci przez przewody żółciowe, co świadczy o zatkaniu przez kamień odpływu żółci z pęcherzyka żółciowego. Złogi w pęcherzyku żółciowym mogą dawać też takie objawy jak: zgaga, wzdęcie brzucha, dyskomfort po spożyciu tłustego pokarmu.

Zwykle powyższe dolegliwości pojawiają się po tak zwanych błędach dietetycznych, do których zaliczamy tłuste, ciężkostrawne pokarmy, ale atak kolki żółciowej może także wystąpić po zjedzeniu dużej ilości słodyczy, czekolady czy jajek.

W przypadku kilkugodzinnego epizodu silnego bólu, czasami żółtaczki, mówimy o ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego. Jeżeli zażółceniu skóry i oczu towarzyszy gorączka z dreszczami i typowy ból kolkowy, może to świadczyć o zapaleniu dróg żółciowych, w których mógł utkwić kamień w przewodach żółciowych. Gdy ból utrzymuje się dłużej niż 6 godzin oraz towarzyszą mu dreszcze, wymioty i gorączka – wówczas powinniśmy się jak najszybciej zgłosić do lekarza.

W przypadku kamicy przewodowej również występuje ból brzucha, któremu często towarzyszy żółtaczka, świąd skóry, nudności oraz wymioty. Może pojawić się również odbarwienie stolca i ciemniejsze zabarwienie moczu. Groźnym powikłaniem kamicy dróg żółciowych jest ich zapalenie objawiające się tzw. triadą Charcota (silny ból kolkowy, gorączka łącznie z dreszczami i żółtaczką).

Jak rozpoznać, czy to kamienie żółciowe?

Kamicę pęcherzyka żółciowego rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego oraz badań obrazowych. Podstawowym elementem diagnostycznym jest jest USG jamy brzusznej. USG brzucha pozwala uwidocznić złogi mające średnicę większą niż 3 mm. Dzięki temu badaniu możemy określić ilość, wielkość, kształt oraz umiejscowienie złogów.Badanie to pozwala stwierdzić obecność złogów w pęcherzyku, w mniejszym stopniu uwidacznia złogi w przewodach żółciowych.

Do oceny przewodów żółciowych stosuje się tomografię komputerową lub cholangiopankreatografię rezonansu magnetycznego (cholangio-NMR). W szczególnych przypadkach do diagnostyki służy cholangiopankreatografia wsteczna (ERCP). Jest to zabieg polegający na endoskopowym usuwaniu kamieni z dróg żółciowych, który zwykle jest formą leczenia kamicy dróg żółciowych, a rzadziej tyko diagnostyki.

Pomocne w diagnostyce mogą być także badania laboratoryjne, które mogą ujawnić hiperbilirubienimię oraz wzrost aktywności enzymów w surowicy krwi takich jak: aminotransferazy, fosfataza alkaliczna, amylaza oraz lipaza.

Czy jest lek na kamienie żółciowe?

Lekami, które mogą być stosowane do rozpuszczenia kamieni żółciowych są preparaty kwasu ursodeoksycholowego. Ich skuteczność wynosi około 25 proc. przy kilkumiesięcznym stosowaniu i tylko w przypadku kamieni zbudowanych z soli żółciowych. Nie ma żadnej pewności, że pacjent przyjmujący te leki nie będzie miał kamicy żółciowej. Wynika to z faktu powstawania w głównej mierze kamieni o mieszanym składzie, na które one nie działają.

Leczenie kamicy pęcherzyka żółciowego opiera się na zastosowaniu leków przeciwbólowych. Stosuje się paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne, a w razie silnego bólu – opioidy tj. petydynę, pentazocynę).

Na ból przy kamicy sprawdzą się także leki rozkurczowe – drotaeryna, hioscyna, papweryna.

Usuwanie kamieni żółciowych

Metodą z wyboru w leczeniu kamicy pęcherzyka żółciowego jest jego usunięcie, czyli cholecystektomia, czasami poprzedzona przez ERCP celem usunięcia kamieni z dróg żółciowych.

Wskazania do cholecystektomii to: objawowa kamica pęcherzyka żółciowego, zwapniały pęcherzyk żółciowy – opisywany w badaniach obrazowych jako tzw. pęcherzyk porcelanowy, podejrzenie raka pęcherzyka żółciowego.

Cholecystektomia może być wykonywana metodą laparoskopową lub klasyczną – z otwarciem powłok jamy brzusznej. Do każdej z tych metod istnieją wskazania i przeciwwskazania. W czasie każdego zabiegu laparoskopowego może istnieć konieczność zmiany sposobu na klasyczny, czyli tak zwanej konwersji. Nie jest to powikłanie – decyduje o tym chirurg śródoperacyjnie kierując się bezpieczeństwem pacjenta i możliwością ograniczenia powikłań. Istnieje także pojęcie profilaktycznej cholecystektomii, np. u osób po przeszczepach narządów w trakcie leczenia immunosupresyjnego z cukrzycą – obecnie to zagadnienie jest kontrowersyjne. Bezobjawowa, przypadkowo stwierdzona kamica sama z siebie nie stanowi wskazania do zabiegu.

U osób, które nie zostały zakwalifikowane do leczenia operacyjnego, złogi w pęcherzyku żółciowym można próbować rozpuścić przy pomocy kwasu chenodeoksycholowego oraz ursodeoksycholowego, które są pierwotnymi kwasami żółciowymi.

W przypadku kamicy przewodowej, nawet, gdy pacjent nie ma dolegliwości wskazane jest leczenie inwazyjne:

• ECPW ze sfinkterotomią, czyli endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna będąca metodą diagnostyczną, która łączy techniki rentgenowskie i endoskopowe umożliwiając jednoczesne usunięcie złogów;
• rozbijanie kamieni żółciowych, czyli litotrypsja pozaustrojowa przy pomocy fali uderzeniowej (rozkruszanie kamieni);
• założenie protezy w przewodzie żółciowym wspólnym;
• leczenie operacyjne w przypadku, gdy powyższe metody nie były skuteczne.

Kamienie w pęcherzyku – dieta

W profilaktyce kluczowe znaczenie odgrywa łatwostrawna dieta wątrobowa, która opiera się na następujących zasadach:

• ograniczenie spożycia tłuszczu ze zwiększeniem spożycia węglowodanów;
• posiłki powinny być spożywane częściej (5 razy dziennie), ale o mniejszej objętości w regularnych odstępach;
• preferowanymi metodami przygotowywania potraw są: gotowanie na parze, pieczenie w folii, duszenie;
• należy ograniczyć spożycie soli i ostrych przypraw;
• pierwszy posiłek do godziny po przebudzeniu, a ostatni na 2–3 godziny przed zaśnięciem;
• należy pić około 1,5 litra płynów na dzień;
• zalecane jest wyeliminowanie spożycia tłustego mięsa i wędlin oraz zwiększenie spożycia warzyw.

Kamienie żółciowe – zioła żółciopędne

Stosowanie ziół na woreczek może być skuteczne, ale tylko w przypadku, kiedy nie występuję objawy ostrego zapalenia pęcherzyka. Niektóre zioła przyspieszają i pobudzają wydzielanie żółci, przeciwdziałają jej zastojom, a tym samym tworzeniu się złogów i kamieni. Działanie żółciopędne powoduje, że drogi żółciowe lepiej się oczyszczają i zmniejszają prawdopodobieństwo krystalizacji i tworzenia się kamieni.

Tak więc preparaty pochodzenia naturalnego podzielić należy na pobudzające wytwarzanie żółci i pobudzające wydzielanie żółci oraz działające przeciwzapalnie i rozkurczająco.

Ziołowe leki na woreczek żółciowy zawierają często pojedyncze surowce roślinne, ale także występują jako preparaty skojarzone, w skład których wchodzi kilka ziół. Preparaty na pęcherzyk żółciowy bez recepty mogą także zawierać substancje aktywne wyizolowane z rośliny. Dostępne tabletki ziołowe zawierają boldynę, czyli substancję wyizolowaną z liścia boldo, wyciąg suchy z rzodkwi czarnej, kłącza kurkumy czy też z liści mięty.

Popularne są także krople oraz płyny doustne wspomagające pracę pęcherzyka żółciowego zawierające wyciąg etanolowy z kłącza kurkumy (złożony z kwiatostanu kocanek, kwiatu rumianku oraz owocu kolendry). Mieszanki i herbatki z naturalnych składników będą w większości przypadków oparte na tej samej formuje co preparaty stosowane w chorobach wątroby.