Wstrząśnienie mózgu – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie, powikłania, czy jest groźne?

Wstrząśnienie mózgu – co to jest? Przyczyny wstrząsu mózgu

Wstrząśnienie mózgu, powszechnie określane jako wstrząs mózgu, to przeważnie niegroźne krótko trwające zaburzenie czynności mózgu. Zaburzenie to wywołane jest gwałtownym urazem, powstałym w mechanizmu upadku, uderzenia. Do wstrząśnienia mózgu dochodzi często na skutek wypadków komunikacyjnych. Najważniejszym objawem wstrząśnienia mózgu jest utrata przytomności, najczęściej krótkotrwała (zazwyczaj trwa do jeden godziny). Jest ona spowodowana wyłączeniem funkcji jednej ze struktur mózgu – tworu siatkowatego wstępującego. Odpowiada on za stymulację ośrodków mózgowych i regulowanie stanu snu i czuwania.

Wstrząśnienie mózgu jest jego dysfunkcją, zaburzeniem czynnościowym, a więc nie dochodzi zwykle do zmian anatomicznych. Jednakże w związku z dużą siłą urazu, komórki nerwowe mogą się rozciągać, co może spowodować nieduże krwawienie z powierzchni mózgu. Nasilenie objawów wstrząsu mózgu i ich czas trwania jest wprost proporcjonalne do siły doznanego urazu głowy.

Chociaż pierwsze objawy wstrząsu mózgu mogą wyglądać poważnie, nie niosą za sobą groźnych konsekwencji ani ubytków neurologicznych. Należy jednak różnicować go z innymi możliwymi powikłaniami urazów czaszkowo-mózgowych. W wyniku urazów takich często dochodzi do rozwoju krwiaków mózgu. Mózg jest dobrze chroniony przez czaszkę, jednak pod wpływem zadziałania dużych sił, np. w czasie wypadku, struktury mózgu mogą przemieszczać się, wzajemnie uciskając na siebie i tworzyć tak zwany efekt masy.

Przeczytaj również:

Zawroty głowy przy schylaniu (pochylaniu się) – jakie są przyczyny?

Wstrząśnienie mózgu – objawy. Jak wygląda wstrząs mózgu?

Objawy mogące wskazywać na wstrząśnienie mózgu:

• krótkotrwała utrata przytomności po urazie głowy,
• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia pamięci (niepamięć wsteczna),
• zaburzenia orientacji,
• senność,
• naprzemienne odzyskiwanie przytomności i jej tracenie,
• ciągłe gwałtowne nudności i wymioty,
• nasilający się ból głowy i karku,
• różnica w wielkości źrenic,
• ataki padaczkowe,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia węchu i smaku,
• zaburzenia mowy,
• nadwrażliwość na światło,
• nietolerancja głośnych dźwięków.

Nieprzytomność i niepamięć, zarówno wsteczna jak i pourazowa, zaliczane są do najczęstszych objawów wstrząśnienia mózgu.

W przypadku podejrzenia wstrząsu mózgu u dziecka należy zachować ostrożność. U najmłodszych pacjentów może dochodzić bowiem do wstrząsu mózgu bez utraty przytomności, co utrudnia wczesne rozpoznanie.

Przeczytaj również:

Padaczka – przyczyny, objawy, leczenie

Wstrząs mózgu – rozpoznanie

Żadnego urazu głowy nie można bagatelizować, ponieważ czasem objawy nie występują tuż po samym urazie i mogą pojawić się dopiero kilka godzin od wydarzenia. Dlatego bardzo ważna jest uważna obserwacja osoby, która dostała urazu czaszkowo-mózgowego. Każdy pacjent po takim urazie, szczególnie gdy zaistniał incydent utraty przytomności, powinien zostać przyjęty do obserwacji szpitalnej. Badanie potwierdzi, czy obecne są jakiekolwiek oznaki uszkodzenia mózgu.

Objawy towarzyszące wstrząśnieniu mózgu prawdopodobnie ustaną po około dwóch, trzech dniach, ale nie można ich bagatelizować. Utrzymywanie się objawów sugeruje ryzyko powstania innych uszkodzeń. Wówczas konieczna jest dokładniejsza diagnostyka, gdyż może to nawet świadczyć o np. krwawieniu śródmózgowym.

Wstrząśnienie mózgu należy różnicować też ze stłuczeniem mózgu, które przejawia się wynaczynieniem krwi oraz miejscowym obrzękiem. Jego rokowanie jest znacznie gorsze, może mu bowiem towarzyszyć krwawienie podpajęczynówkowe, które jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia. Stłuczenie mózgu od wstrząśnienia odróżnią wyżej wymienione badania obrazowe.

Przeczytaj również:

Urazy głowy – objawy, rodzaje, postępowanie, skutki uderzenia w głowę

Stopnie wstrząśnienia mózgu

Wyróżniamy następujące stopnie wstrząśnienia mózgu:

• Stopień I – lekki wstrząs mózgu bez utraty przytomności, może wystąpić przejściowa dezorientacja i splątanie,
• Stopień II – dezorientacja jest silniej wyrażona, dodatkowo pojawia się niepamięć wsteczna, bez utraty przytomności,
• Stopień III – objawy jeszcze bardziej nasilone; do powyższych dołącza się chwilowa utrata przytomności,
• Stopień IV – dłuższa utrata przytomności z zaburzeniami pamięci o różnym czasie trwania.

To, ile trwa leczenie wstrząśnienia mózgu, zależy od stopnia uszczerbku. Jeżeli objawy po urazie głowy ustąpią po krótkim czasie, nie ma konieczności konsultacji z lekarzem. Wizyta u specjalisty zawsze jest jednak konieczna w przypadku wstrząsu mózgu u dziecka.

Wstrząśnienie mózgu – leczenie i powikłania

Nie istnieje specyficzne leczenie wstrząsu mózgu. Przy wstrząśnieniu mózgu najczęściej zaleca się unikać nadmiernej aktywności fizycznej, odpoczywać i leżeć w łóżku. Należy unikać sytuacji i czynników, które mogą nasilić objawy, takie jak hałas (szczególnie należy uważać na dźwięki o wysokiej częstotliwości, które mogą pogarszać stan chorego), ostre, migające światło, spożywanie alkoholu.

Nie zaleca się wykonywania czynności, które męczą wzrok – czytania i oglądanie telewizji, ponieważ nadmierne wysilanie wzroku też może prowadzić do gorszego samopoczucia. Po kilku dniach pacjent może wrócić do dotychczasowego trybu życia i normalnej aktywności.

Bardzo rzadko dochodzi do utrzymywania się objawów. Jeśli objawy wstrząśnienia mózgu się utrzymują, mamy do czynienia z zespołem powstrząśnieniowym.

Do najczęstszych jego objawów należą:

• szum w uszach,
• okresowe zawroty i bóle głowy,
• zaburzenia koncentracji.

Czasem też pojawiają się problemy ze snem, a także zaburzenia funkcji seksualnych. Jest to jednak bardzo rzadkie powikłanie w wyniku wstrząśnienia mózgu, który przeważnie nie pozostawia po sobie żadnych śladów czy uszczerbków na zdrowiu.

Profilaktyką wstrząśnienia mózgu jest unikanie urazów głowy – noszenie odpowiedniego kasku na głowę w czasie np. jazdy na rowerze, rolkach, motorze, zachowywanie zasad BHP w czasie pracy, szczególnie o podwyższonym stopniu ryzyka (praca na budowie, na wysokościach). Dzieci, które stanowią grupę ryzyka, jeśli chodzi o urazy głowy, powinny być szczególnie pilnowane za placach zabaw, a podczas jazdy samochodem obowiązkowo muszą być przewożone w specjalnych fotelikach.

Przeczytaj również:

Urazy głowy u dziecka – co warto wiedzieć?

Wypowiedź neurologa na temat wstrząśnienia mózgu

Olga Papis-Sobczak, neurolog

Wstrząśnienie mózgu, z łaciny commotio cerebri, polega na przejściowych zaburzeniach czynności pnia mózgu i rdzenia przedłużonego, w wyniku urazu głowy. Zespół objawów obejmuje krótkotrwałą utratę przytomności lub przymroczenie, nudności i wymioty, bóle oraz zawroty głowy, niepamięć wsteczną, a także niepamięć okresu urazu. Niezbędne jest leżenie w łóżku – w ułożeniu płaskim, zapewnienie choremu spokoju oraz leczenie objawowe. Rokowanie jest zwykle pomyślne.

Wstrząśnienie mózgu – ciekawostki 

• Termin medyczny dla wstrząśnienia mózgu to mTBI (ang. mild traumatic brain injury) – podkreśla, że jest to uraz mózgu, choć zwykle „lekki”.

• U sportowców kontaktowych np. w rugby, hokeju, futbolu amerykańskim, powtarzające się mikrowstrząsy mogą mieć negatywny wpływ na mózg w dłuższej perspektywie.

• U dzieci rozpoznanie wstrząśnienia mózgu jest trudniejsze – mogą wystąpić tylko zmiany zachowania, wynikiem może być także większe ryzyko komplikacji, dlatego wymagają częstszego monitorowania.

• Współczesne podejście przechodzi od „całkowitego leżenia w łóżku” (które było dawniej standardem) do „skierowanego odpoczynku” i szybszego powrotu do lekkiej aktywności, co przyspiesza rekonwalescencję i zmniejsza ryzyko zespołu pourazowego.

Z badań wynika, że ograniczenie bodźców (światło, dźwięk) w początkowej fazie sprzyja szybszemu ustępowaniu objawów.

Wstrząśnienie mózgu – najczęściej zadawane pytania

Q1: Czy każde uderzenie w głowę to wstrząśnienie mózgu?

A: Nie, wstrząśnienie mózgu wymaga urazu głowy lub przemieszczenia mózgu wewnątrz czaszki i powoduje objawy neurologiczne (np. ból głowy, zawroty, zaburzenia pamięci). Każde uderzenie nie oznacza automatycznie mTBI.

Q2: Ile trwa rekonwalescencja po wstrząśnieniu mózgu?
A: W większości przypadków objawy ustępują w ciągu kilku dni do tygodnia. Jednak u części pacjentów mogą utrzymywać się objawy nawet przez kilka tygodni (tzw. zespół pourazowy). Jeśli objawy utrzymują się > 14 dni, wymagana jest konsultacja specjalistyczna.

Q3: Kiedy można wrócić do sportu lub aktywności fizycznej?
A: Po wstępnym odpoczynku należy stopniowo zwiększać aktywność. Przed powrotem do sportów kontaktowych należy wykluczyć symptomy i uzyskać akceptację lekarza.

Q4: Czy wstrząśnienie mózgu może pozostawić trwałe uszkodzenie?
A: W większości przypadków nie, funkcje mózgu wracają do normy. Jednak wielokrotne urazy mózgu mogą prowadzić do przewlekłych powikłań neurologicznych, dlatego ważna jest profilaktyka i odpowiednie leczenie.

Q5: Jakie są najczęstsze powikłania?
A: Możliwe powikłania to długotrwałe bóle głowy, zawroty, zaburzenia koncentracji, wrażliwość na światło/hałas, zaburzenia snu, a w skrajnych przypadkach krwiaki wewnątrzczaszkowe lub przewlekła encefalopatia.

Q6: Co można zrobić, by zapobiec wstrząśnieniu mózgu?
A: Stosować odpowiednie środki ochrony (kaski przy rowerze, rolkach, nartach; zapinanie pasów bezpieczeństwa w samochodzie), unikać upadków (szczególnie u osób starszych), dbać o bezpieczeństwo dzieci – ograniczać czynniki ryzyka urazów głowy.

współpraca: redakcja Wylecz.to