Klasterowy ból głowy – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby

Czym jest klasterowy ból głowy?

Klasterowy ból głowy (ból głowy Hortona) to jednostronny, wyjątkowo silny ból głowy pojawiający się nagle, któremu mogą towarzyszyć dodatkowe objawy wegetatywne w obrębie twarzy. Jest to schorzenie rzadko występujące (dotykające zaledwie około 0,1–0,4% populacji) – z czego większość przypadków stanowią mężczyźni. Warto jednak zauważyć, że dane te mogą być niedoszacowane, głównie ze względu na fakt, iż klasterowy ból głowy często pozostaje nieprawidłowo rozpoznany i zakwalifikowany do innej jednostki chorobowej.

Jeśli chodzi o przyporządkowanie bólu głowy, to klasterowy ból głowy zaliczany jest do pierwotnych bólów głowy. Podobnie jak migrena czy napięciowe bóle głowy, jednak występuje od nich zdecydowanie rzadziej.

Jakie są przyczyny klasterowego bólu głowy?

Klasterowe bóle głowy – przyczyny

Pomimo licznych badań przyczyny występowania klasterowego bólu głowy nie zostały dotąd poznane. W niektórych przypadkach wykazano rodzinną skłonność do częstszego występowania klasterowego bólu głowy, jednak do tej pory nie udowodniono, by miała ona podłoże genetyczne.

Podobnie jak inne samoistne bóle głowy, tak i klasterowy ból głowy nie jest spowodowany również zmianami strukturalnymi w mózgu. Podejrzewa się, że za jego występowanie odpowiedzialna jest okresowo zwiększona aktywność podwzgórza – obszaru regulującego m.in. rytm czuwania i snu. Widoczne jest to na badaniach obrazowych wykonywanych w trakcie napadów bólu.

Wykazano jednak pewne czynniki ryzyka, które sprzyjają występowaniu klasterowego bólu głowy. Są to zwłaszcza:

• palenie papierosów lub innych produktów nikotynowych,
• spożywanie dużej ilości kofeiny lub alkoholu,
• przyjmowanie leków typu nitrogliceryna (będących donorami tlenku azotu),
• przebywanie w warunkach wysokogórskich,
• silne bodźce świetlne.

Klasterowy ból głowy – jak się objawia?

Głównym objawem klasterowego bólu głowy jest przede wszystkim napad klasterowy. Co to znaczy? To nagły atak bardzo silnego, szybko narastającego bólu, dotykający jedynie połowę głowy (zawsze tę samą stronę). Największe nasilenie osiąga zwykle w ok. 10 minut od początku napadu. Ból obejmuje głównie oczodół i policzek, promieniując niekiedy do szczęki, ucha lub potylicy. Pojawia się często w nocy lub nad ranem, powodując przebudzenie się.

Dodatkowo u chorego pojawiają się w trakcie napadu objawy wegetatywne, takie jak:

• łzawienie oka i jego zaczerwienienie;
• zaczerwienienie twarzy;
• zwężenie źrenicy;
• opadnięcie powieki;
• wzmożona potliwość twarzy – zwłaszcza w okolicy czołowej;
• obrzęk połowy twarzy;
• zatkanie otworu nosowego (obrzęk błony śluzowej nosa);
• wodnista wydzielina z otworu nosowego po stronie ataku;
• wewnętrzny niepokój i pobudzenie.

W trakcie wyjątkowo silnych napadów klasterowych mogą się pojawić także nudności i wymioty. Pojedynczy napad może trwać od kilkunastu minut do nawet kilku godzin. Po ustąpieniu ataku zwykle u chorych występuje uczucie wyczerpania i ogólnego osłabienia. Napady klasterowe trwające krótki czas określa się mianem klasteru.

Wśród tego typu rodzajów bólu głowy – ze względu na częstotliwość występowania dolegliwości bólowych – wyróżnia się dwa rodzaje klasterowych bólów głowy:

• Epizodyczne – w tej postaci napady klasterowe mogą występować codziennie kilkukrotnie (do 8 razy na dzień), a stan ten może trwać nawet przez kilka tygodni, by potem ustąpić na dłuższy okres (remisja trwa minimum miesiąc). Napady klasterowe wykazują także pewną sezonowość, z okresami zaostrzeń zależnymi od pory roku (np. wiosną lub jesienią).
• Chroniczne – w tej postaci napady klasterowe pojawiają się nieprzerwanie przez minimum rok, a okresy bezobjawowe (tzw. remisja choroby) nie trwają dłużej niż 2 tygodnie. Nie obserwuje się tu też sezonowości zaostrzeń.

Jak diagnozuje się klasterowy ból głowy?

Klasterowy ból głowy, ze względu na rzadkie występowanie i spore podobieństwo do innych pierwotnych bólów głowy, stanowi nie lada wyzwanie diagnostyczne i często przez wiele lat pozostaje nierozpoznany.

Chorzy często są zobowiązani do tego, by prowadzić tzw. dzienniczek bólu głowy, w którym notować należy każdorazowo informacje na temat: odczuwanych dolegliwości bólowych i objawów towarzyszących, stosowanych sposobów ich zwalczania ich skuteczności. Rzetelność w tym przypadku jest bardzo istotna, bowiem występowanie wspomnianych wcześniej objawów towarzyszących atakom bólu jest cechą charakterystyczną klasterowego bólu głowy i stanowi cenną informację dla lekarza prowadzącego diagnostykę pacjenta.

W zależności od podejrzewanej przyczyny bólu lekarz zleca także badania dodatkowe – w tym badania laboratoryjne i obrazowe (tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny).

Jak leczyć klasterowy ból głowy

Klasterowy ból głowy to choroba przewlekła. Do tej pory nie udało się opracować w pełni skutecznego lekarstwa, które pozwoliłoby trwale pomóc pacjentom z klasterowym bólem głowy, pomóc go wyeliminować i zapobiegać kolejnym napadom.

Leczenie klasterowego bólu głowy ma więc póki co charakter wielokierunkowy i obejmuje:

• Doraźne zwalczanie napadów bólu – dobre rezultaty wykazują inhalacje czystym tlenem (można je wykonywać w warunkach domowych) oraz leki przeciwmigrenowe z grupy tryptanów podawane donosowo w postaci spreju lub w formie iniekcji.
• Przerywanie klasterów (okresów intensywnego występowania napadów bólu) – stosuje się tu, m.in.: blokery kanału wapniowego, węglan litu oraz leki z grupy glikokortykosteroidów.
• Leczenie postaci przewlekłej – w przypadku wyjątkowo opornych na leczenie klasterowych bólów głowy możliwa jest interwencja chirurgiczna polegająca na uszkodzeniu nerwu trójdzielnego, np. za pomocą lidokainy. Wiąże się to jednak z dużym ryzykiem powikłań obejmujących nawet owrzodzenie rogówki i zaburzenia czucia twarzy. Dlatego takie leczenie traktuje się jako ostateczność.

Czy klasterowy ból głowy jest śmiertelny? Nie, jednak ten nasilony jednostronny ból głowy znacząco obniża jakość życia osób chorych. W wielu przypadkach w trakcie ataku chorzy nie są w stanie podejmować jakiejkolwiek aktywności – w tym również pracować – co w dłuższej perspektywie czasu, bez wdrożenia odpowiedniego leczenia, skutkuje depresją i pogorszeniem warunków bytowych.

Z tego względu za główny cel odpowiednio dobranego leczenia uznaje się uzyskanie jak najdłuższego okresu remisji i skrócenie do minimum okresu trwania pojedynczego klasteru, co przekłada się na poprawę jakości życia pacjentów.

Klasterowy ból głowy – wideo