Rak nerki – czym jest?
Rak jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z tkanki nabłonkowej. Komórki nabłonkowe znajdują się praktycznie w każdym miejscu ludzkiego organizmu, stąd taka mnogość tych nowotworów. Nowotwór to nic innego jak zmieniona chorobowo masa komórek, które dzielą się bez ograniczeń ze względu na powstałe pod wpływem czynników środowiskowych lub genetycznych zaburzenia w cyklu ich życia. Do czynników środowiskowych powodujących zaburzenia w mechanizmach kontrolujących rozwój komórek, należy między innymi palenie papierosów czy otyłość. Tak powstały twór, aby został nazwany złośliwym, musi posiadać pewne określone cechy. Są to między innymi: możliwość tworzenia przerzutów w innych narządach, szybki wzrost, umiejętność rozprzestrzeniania się na sąsiednie tkanki czy bardzo duża różnorodność, tak w skali mikroskopowej, jak i makroskopowej, czyli widocznej gołym okiem.
To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?
Rak nerki – profilaktyka
Nerki w ludzkim organizmie pełnią wiele szalenie istotnych zadań. Powszechnie znana funkcja nerek to produkcja moczu. Mocz w większości składa się z wody, a jej ilość w ludzkim krwiobiegu ma duży wpływ, np. na wartość ciśnienia tętniczego, stąd bardzo ważna regulacyjna czynność nerek, polegająca na usuwaniu bądź zatrzymywaniu wody w naszym ciele. Z moczem usuwany jest z organizmu również nadmiar elektrolitów oraz innych substancji, co wpływa między innymi na wartość pH krwi. Przez nerki wydalane są także liczne związki chemiczne, w tym powstałe podczas metabolizmu przyjmowanych leków czy pokarmów. Poza tym narząd ten produkuje erytropoetynę pobudzającą szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek oraz aktywną postać witaminy D z prekursora tej witaminy, który jest zawarty w pożywieniu.
Rak nerki – przyczyny
Rak nerki nie jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u człowieka, ale mimo tego, co roku w Polsce prawie 3000 osób umiera, mając rozpoznanego raka nerki. Zdecydowana większość tych nowotworów należy do grupy zwanej wspólnie rakiem nerkowokomórkowym, kiedyś nazywanym jasnokomórkowym. Dziś rak ten, obok raka brodawkowatego czy chromofobowego, zalicza się do raka nerkowokomórkowego. Ze względu na niewielkie różnice między objawami czy sposobem leczenia raków zaliczających się do tej grupy, są one omawiane wspólnie, jako jeden rak nerkowokomórkowy. Stanowi on ok. 3% wszystkich nowotworów u ludzi dorosłych w Polsce. Występuje głownie między 40. a 70. rokiem życia z większą częstością u mężczyzn. Czasem rak nerki może wystąpić w obu nerkach, nawet jednocześnie. Należy pamiętać o czynnikach zwiększających ryzyko zachorowania na tę chorobę, są to przede wszystkim:
- palenie tytoniu,
- nitrozoaminy (toksyczne związki azotu),
- otyłość,
- promieniowanie jonizujące,
- azbest.
Rak nerki może również występować jako choroba uwarunkowana genetycznie. W tej formie pojawia się w zespole von Hippla-Lindaua, obok naczyniaka siatkówki i naczyniaka krwionośnego zarodkowego móżdżku.
Rak nerki – objawy
Nowotwory złośliwe nerek mogą przez długi czas nie powodować żadnych objawów. Jednym z pierwszych może być krew w moczu, czyli krwiomocz. Krew może być widoczna podczas oddawania moczu nie zawsze, krwiomocz może występować w sposób przerywany. Zmiana zabarwienia moczu powinna zostać bezzwłocznie zgłoszona lekarzowi pierwszego kontaktu. Szczególną uwagę powinien wzbudzić krwiomocz, któremu nie towarzyszy ból. Objawy, które mogą wystąpić wraz z postępem choroby to:
- bóle pleców (szczególnie w okolicy lędźwiowej),
- bóle brzucha (odczuwalne głównie w podbrzuszu),
- nadciśnienie tętnicze,
- pojawienie się wyczuwalnego przy badaniu guza,
- spadek masy ciała,
- obrzęki kończyn dolnych,
- wzrost temperatury ciała,
- anemia,
- wysokie OB,
- wzrost ilości leukocytów we krwi obwodowej.
Rak nerki, mimo że jest nowotworem złośliwym, rośnie dość wolno. Guz może powodować przerzuty odległe, powstające zarówno droga krwionośną, jak i limfatyczną. Najczęstszą lokalizacją przerzutów są płuca, węzły chłonne, wątroba, nadnercza, kości, mózg.
Rak nerki – diagnostyka
Ze względu na produkcję moczu w nerkach, pierwszym wykonanym badaniem powinno być badanie ogólne moczu, w skrócie BOM. Określi ono czy źródłem zmiany zabarwienia moczu jest obecność krwi. Ponadto może zdarzyć się, że krwi w moczu będzie na tyle mało, że będzie można stwierdzić jej obecność tylko pod mikroskopem. Mówimy wtedy o krwinkomoczu. Mocz do badania należy pobrać do odpowiedniego pojemnika, który można kupić w aptece. Nie musi być to naczynie jałowe. Mocz do badania należy pobrać rano. Najlepiej żeby było to pierwsze po nocy oddanie moczu.
Kolejne badanie, jakie należy wykonać, to badanie krwi. Należy ocenić morfologię krwi obwodowej, w której może pojawić się niedokrwistość, czyli spadek ilości czerwonych krwinek bądź ich nadmiar, który może być wyrazem nadmiernej produkcji erytropoetyny przez niekontrolowane komórki nowotworu. Poza tym należy oznaczyć zawartość elektrolitów we krwi, głównie wapnia. Hiperkalcemia, czyli przekraczające górną granicę normy stężenie wapnia we krwi, może oznaczać występowanie przerzutów raka do kości. Poza tym ocenia się również tzw. parametry nerkowe, czyli stężenie mocznika i kreatyniny we krwi. Ich nadmiar może wskazywać na rozwijającą się w przebiegu niszczenia nerki niewydolność tego narządu.
W diagnostyce guza nerki niekwestionowana jest pozycja badań obrazowych. Najważniejszym z nich, ze względu na dużą dostępność, właściwie brak przeciwwskazań oraz działań niepożądanych, jest ultrasonografia. Jest to badanie, które należy wykonać u każdego z podejrzeniem guza w jamie brzusznej lub miednicy mniejszej, w tym guza nerki. Warto również wiedzieć, że około połowa guzów występujących w nerkach znajdowana jest przypadkowo podczas wykonywanego z innego powodu badania USG. Badaniem o większej dokładności jest tomografia komputerowa. Badanie to jednak, ze względu na swoje działania niepożądane oraz przeciwwskazania do jego wykonania, wymaga skierowania wydanego przez lekarza. Jednym z najważniejszych przeciwwskazań jest ciąża, a nawet podejrzenie wystąpienie ciąży u kobiety, która ma zostać poddana tomografii komputerowej. Chcąc ocenić zaawansowanie choroby nowotworowej, obrazuje się metodą tomografii komputerowej nie tylko brzuch i miednicę, ale również mózg czy klatkę piersiową (w poszukiwaniu ewentualnych ognisk przerzutowych). Inne badania z użyciem promieniowania Roentgena, które czasem wykonuje się w diagnostyce guzów nerki, to urografia, scyntygrafia kości czy RTG klatki piersiowej.
Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena
Rak nerki – leczenie
Najważniejszą metodą leczenia jest leczenie operacyjne. W terapii chirurgicznej możemy wyróżnić radykalną nefrektomię oraz resekcję nerki i embolizację tętnicy nerkowej. Pierwsza z operacji polega na całkowitym usunięciu nerki, w której znajduje się guz. Operacja oszczędzająca zdrową część nerki to resekcja, czyli wycięcie częściowe nerki. Polega ona na usunięciu tylko tego fragmentu nerki, w którym znajduje się guz. Ten typ zabiegu jest możliwy tylko u chorych spełniających określone warunki. Ostatnia z metod operacyjnych to embolizacja tętnicy nerkowej. Zabieg ten polega na zamknięciu dopływu krwi do nerki, co powoduje jej obumarcie (wraz z guzem). Nie jest to leczenie docelowe, lecz przygotowujące do nefrektomii lub przeprowadzane w sytuacjach, kiedy zabieg całkowitego czy częściowego usunięcia nerki nie jest możliwy. Dokładny opis operowania guzów nerki znajduję się w artykule poświęconym samej nefrektomii. Poza leczeniem zabiegowym raka nerki, czasami stosuje się leczenie systemowe, polegające na podawaniu leków, które rozprzestrzeniają się w całym organizmie. Rak nerki nie jest wrażliwy na leczenie samymi chemioterapeutykami, jednakże podaje się je czasem w skojarzeniu z leczeniem immunologicznym, polegającym na podawaniu interferonu alfa. Jest to białko, również naturalnie produkowane przez ludzki układ odpornościowy, które między innymi uruchamia komórki potrafiące w pewnym zakresie niszczyć komórki nowotworowe. U osób, u których po operacji istnieje duże ryzyko wznowy, próbuje się podawać interferon alfa po zabiegu. W trakcie wprowadzania na rynek są również nowe leki, jednak ich skuteczność nie jest w pełni potwierdzona.
