Blok przedsionkowo-komorowy – przyczyny, objawy, leczenie

Skurcz przedsionków i komór a problemy z sercem

Główną funkcją serca jest pompowanie krwi, dzięki czemu może ona przemieszczać się w naczyniach krwionośnych całego organizmu. Zjawisko to możliwe jest dzięki temu, że komórki mięśnia sercowego mają zdolność do kurczenia się i rozkurczania.

Aby jednak do takowych dochodziło, komórki te muszą być pobudzane przez struktury tzw. układu bodźcotwórczo-przewodzącego. Dla prawidłowej czynności serca bardzo istotne jest to, aby poszczególne elementy tego narządu kurczyły się w odpowiedniej kolejności.

Z całego organizmu krew napływa do przedsionków serca. Skurcz przedsionków sprawia, że krew przedostaje się do komór serca. Kiedy zaś dochodzi do skurczu komór, krew transportowana jest do płuc (z prawej komory serca) oraz do reszty narządów (z lewej komory serca).

Aby mogła zachodzić wyżej przedstawiona kaskada poszczególnych zjawisk, przedsionki i komory muszą się kurczyć w odpowiedniej kolejności – najpierw powinno dochodzić do skurczu przedsionków, później natomiast do skurczu komór.

Przebieg tych procesów można obserwować w tak powszechnie dostępnym badaniu, jakim jest elektrokardiografia (EKG). W prawidłowym EKG jako pierwszy widoczny jest załamek P (odpowiadający skurczowi przedsionków), po każdym z załamków P pojawia się zaś zespół QRS, który odzwierciedla skurcz komór serca.

Powyższy opis odpowiada fizjologii, u pacjentów pojawiać się jednak mogą różnorodne zmiany w EKG. Zdarza się chociażby tak, że u badanego widocznych w EKG jest więcej załamków P niż zespołów QRS – sytuacja taka może wynikać z istnienia u pacjenta jednego z typów bloku przewodnictwa przedsionkowo-komorowego.

Co to jest blok serca i jakie są rodzaje?

Blok przedsionkowo-komorowy (łac. dissociatio atrioventricularis) to zaburzenie rytmu serca, w którym nie wszystkie impulsy elektryczne docierają z przedsionków do komór.

W przypadku tego problemu dochodzi do tego, że czynność skurczowa przedsionków i komór nie jest odpowiednio skoordynowana – przedsionki kurczą się częściej od komór, może także (w najpoważniejszego stopnia zaburzeniach) dochodzić do tego, że przedsionki i komory będą się kurczyć z całkowicie odmienną częstością.

Wyróżnia się kilka rodzajów bloków przedsionkowo-komorowych. Czym się one charakteryzują?

• Blok przedsionkowo-komorowy I stopnia: w jego przypadku wszystkie impulsy z przedsionków docierają do komór, jednakże odbywa się to wolniej niż prawidłowo. Do rozpoznania bloku I° wymagane jest stwierdzenie długości odstępu PQ (w EKG) przekraczającej 200 milisekund.
• Blok przedsionkowo-komorowy II stopnia: w tym rodzaju zaburzeń rytmu serca nie wszystkie pobudzenia docierają z przedsionków do komór. Wyróżnia się dwa jego typy: blok przedsionkowo-komorowy II° typu I (określany jako blok Mobitz I lub jako periodyka Wenckebacha) – w nim odstęp PQ stopniowo ulega wydłużeniu, aż ostatecznie dochodzi do tego, że po którymś załamku P nie pojawia się zespół QRS.
  Z kolei w bloku przedsionkowo-komorowym II° typu II (blok Mobitz II) nie obserwuje się stopniowego wydłużania się odstępu PQ, lecz po niektórych załamkach P nie pojawia się zespół QRS – część pobudzeń z przedsionków nie dociera do komór.
• Blok przedsionkowo-komorowy III stopnia (inaczej blok zupełny): najpoważniejsza postać bloków przedsionkowo-komorowych serca, w której pobudzenia z przedsionków w ogóle nie docierają do komór serca – prowadzi to do tego, że przedsionki pracują w swoim rytmie (szybszym), a komory w swoim (wolniejszym).

Jeszcze innym typem bloków przedsionkowo-komorowych są bloki 2:1, gdzie zespół QRS pojawia się po co drugim załamku P – w tym typie zaburzeń rytmu serca tylko część pobudzeń dociera z przedsionków do komór.

Blok przewodnictwa przedsionkowo-komorowego – przyczyny

Blok serca może być wywołany chorobami kardiologicznymi, ale jego przyczyną mogą być też jednostki ogólnoustrojowe oraz stosowanie niektórych leków. Przyczyną bloku przedsionkowo-komorowego mogą być m.in.:

• zawał serca,
• kardiomiopatia,
• zażywanie takich leków jak np. beta-blokery, glikozydy naparstnicy czy amiodaron,
• niedoczynność tarczycy,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zbyt wysokie stężenie potasu we krwi (hiperkaliemia),
• nowotwór serca.

Istnieje również możliwość występowania wrodzonego bloku przedsionkowo-komorowego.

Bloki przedsionkowo-komorowe – objawy zaburzeń rytmu serca

Objawy bloku przedsionkowo-komorowego wynikają przede wszystkim z pogorszenia czynności serca jako narządu pompującego krew. Zakres dolegliwości, które mogą pojawiać się u pacjentów z tymi zaburzeniami rytmu serca jest niezwykle szeroki.

Pacjenci mogą zmagać się z: okresowym osłabieniem, dusznością, zawrotami głowy czy omdleniami. W najcięższych przypadkach blok przedsionkowo-komorowy może doprowadzić nawet do nagłej śmierci sercowej.

Ogólnie można stwierdzić, że objawy bloków przedsionkowo-komorowych są dość niecharakterystyczne – można je pomylić z objawami zupełnie innych schorzeń. Czasami rozpatrywany jest związek pomiędzy blokiem serca a nerwicą – wszakże w nerwicach również pojawiać się mogą kołatania serca, duszność czy uczucie nieregularnej pracy serca i zawroty głowy.

W takich sytuacjach – przed wysunięciem podejrzenia, że dolegliwości pacjentów są ściśle związane z ich psychiką – najlepiej jest wykonać EKG. To badanie serca jest powszechnie dostępne i można dzięki niemu wykluczyć istnienie u pacjenta groźnych zaburzeń rytmu serca, które mogą – ale nie muszą – wymagać leczenia.

Bloki przedsionkowo-komorowe serca – leczenie

Nie u każdego pacjenta z blokiem przedsionkowo-komorowym serca konieczne jest wdrożenie leczenia. Postępowanie uzależnione jest od typu występującego bloku oraz od tego, przez jak długi czas pacjent zmaga się ze swoją dolegliwością.

W przypadku przewlekle utrzymujących się bloków I° oraz II° pierwszego typu zaawansowane leczenie wcale nie musi być konieczne – tacy pacjenci powinni regularnie odwiedzać lekarza, zalecane jest u nich także unikanie czynników, które mogą nasilać zaburzenia rytmu serca (np. odradza się podawanie im leków, które mogą powodować blok serca).

Odmienna jest sytuacja pacjentów, u których istnieją bloki przedsionkowo-komorowe II° typu II oraz bloki zupełne (III°) – u takich chorych konieczne może już być wszczepienie stymulatora serca.

Bibliografia:

• https://emedicine.medscape.com/article/151597-overview
• https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/hb/types
• https://www.hrsonline.org/Patient-Resources/Heart-Diseases-Disorders/Heart-Block