Arteriografia – co to jest? Wskazania i przeciwwskazania, przebieg badania, wyniki, powikłania, cena

Czym jest arteriografia?

Arteriografię zalicza się do badań angiograficznych (niekiedy nazwy angiografia oraz arteriografia używane są zamiennie). To technika obrazowania medycznego, która pozwala na odwzorowanie wnętrza naczyń krwionośnych oraz organów z uwzględnieniem ich ukrwienia. O ile pojęcie angiografii częściej odnoszone jest do całości układu krwionośnego, arteriografia jest przeprowadzana w odniesieniu do konkretnych obszarów ciała.

Najczęściej przeprowadza się arteriografię:

• aorty;
• tętnic nerkowych;
• naczyń mózgowych (obecnie najdokładniejszą metodą obrazowania tętnic mózgowych jest cyfrowa angiografia subtrakcyjna);
• tętnic wieńcowych.

Arteriografia jest badaniem inwazyjnym, które wiąże się z ryzykiem powikłań i o jego przeprowadzeniu każdorazowo decyduje lekarz prowadzący pacjenta. W trakcie badania często wykonuje się zabieg angioplastyki, mający na celu udrożnienie zwężonego lub zamkniętego naczynia krwionośnego. Można też dokonać implantacji stentu, niewielkiej protezy w kształcie rurki wykonanej ze specjalnego, biokompatybilnego materiału, której zadaniem jest utrzymanie przepływu krwi przez naczynie krwionośne.

Wskazania do wykonania arteriografii

Arteriografię wykonuje się jako metodę diagnostyki zwężeń i zatorów naczyń krwionośnych, tętniaków, nowotworów. Przydaje się ona w niedokrwiennej chorobie kończyn, do diagnostyki tętnic mózgu po udarze. Pozwala wykryć ostre niedokrwienie kończyny dolnej. Badanie jest zalecane w przypadku podejrzenia rozwarstwienia tętnic lub ich zniekształcenia. Można też połączyć arteriografię z rezonansem magnetycznym głowy w przypadku podejrzenia guza mózgu. Arteriografia tętnic nerkowych zwykle poprzedza też przeszczep organu i pozwala ocenić, czy jest on w wystarczająco dobrym stanie.

Badanie wykonuje się wyłącznie w sytuacji, kiedy jest to niezbędne. Pacjent powinien też poinformować lekarza o niedawno przebytych chorobach, alergiach czy przyjmowanych lekach i suplementach.

Przeciwwskazania do wykonania arteriografii

Lekarz może odradzić wykonanie arteriografii w przypadku pacjenta cierpiącego na: ciężką chorobę serca, ostrą niewydolność nerek, ciężkie nadciśnienie lub zaburzenia krzepnięcia krwi. Jest to bowiem badanie, które w istotny sposób obciąża organizm. W miejscu nakłucia może dojść do krwawienia. Aby zminimalizować ryzyko powikłań u pacjentów, przed badaniem wykonuje się testy krwi.

Nigdy nie można wykluczyć, że środek kontrastowy nie wywoła odpowiedzi alergicznej u pacjenta, choć są to przypadki rzadkie. Objawy alergii na środek kontrastowy obejmują przede wszystkim:

• pokrzywkę,
• obrzęk naczynioruchowy,
• duszności,
• nudności,
• wymioty,
• objawy krążeniowe, jak tachykardia, gwałtowne zmiany ciśnienia krwi.

Jak przygotować się do arteriografii?

W związku z pewnym ryzykiem, jakie niesie za sobą wprowadzenie do układu krwionośnego cewnika i środka cieniującego, szczególnie istotne jest zadbanie o bezpieczeństwo zabiegu. W tym celu w pierwszej kolejności konieczne jest dokładne przedstawienie lekarzowi informacji o aktualnych i przebytych chorobach i hospitalizacjach, nosicielstwie chorób zakaźnych (jak HIV, HBV, HCV), przyjmowanych lekach (w tym o preparatach dostępnych bez recepty, lekach ziołowych i suplementach diety), uczuleniach (szczególnie o nadwrażliwości na środki kontrastowe) oraz o ewentualnej obecności ciąży lub karmieniu piersią.

W okresie poprzedzającym badanie arteriografii wymagane jest pewne przygotowanie (nie dotyczy to, oczywiście, sytuacji nagłych i zagrażających życiu, wymagających szybkiego i zdecydowanego działania).

Dokładne instrukcje na temat przygotowania do zabiegu arteriografii są przekazywane odpowiednio wcześniej przez lekarza. Często konieczne jest odstawienie niektórych leków, w tym leków przeciwkrzepliwych (np. acenokumarol, warfaryna), aspiryny, doustnych leków przeciwcukrzycowych. Czas odstawienia leków lub zmiany ich dawki omawiany jest szczegółowo z lekarzem. W większości przypadków w dniu zabiegu niedozwolone jest jedzenie i picie (z wyjątkiem niewielkiej ilości czystej wody). Przed wprowadzeniem cewnika do tętnicy, konieczne jest ogolenie włosów w odpowiedniej części ciała

Aby jednak nie doszło do nadmiernego obciążenia lub uszkodzenia nerek przez środek kontrastujący, zaleca się przyjmowanie na dzień przed badaniem oraz przez dwa dni po badaniu dużej ilości płynów, najlepiej wody niegazowanej – nawet 3-4 litry. Inwazyjne badanie tętnic udowych wymaga także hospitalizacji przez minimum 1 dzień.

Jak przebiega badanie arteriograficzne?

Arteriografia tętnic polega na wstrzyknięciu kontrastu do naczyń krwionośnych w wybranym miejscu. Aby było to możliwe, do żyły lub tętnicy wprowadza się elastyczny cewnik. Następnie wykonuje się zdjęcie RTG, które pozwala na ocenę stanu naczyń krwionośnych i ich ułożenia. Badanie radiologiczne trwa około 2 godzin i jest przeprowadzane w specjalnej pracowni.

Zabieg arteriografii może zostać przeprowadzony w znieczuleniu ogólnym. W innych przypadkach (większość zabiegów), jeśli pacjent odczuwa duży niepokój, mogą zostać podane leki uspokajające. Przed wprowadzeniem cewnika, skóra w odpowiednim miejscu zostaje zazwyczaj znieczulona. W następnym etapie z użyciem specjalnej prowadnicy wprowadza się cewnik do tętnicy i przesuwa się go w kierunku narządu będącego celem badania. Odbywa się to pod kontrolą tzw. fluoroskopii, dzięki której lekarz widzi, gdzie dokładnie znajduje się cewnik.

Na tym etapie możliwe jest zastosowanie leczenia – zależnie od wykrytych nieprawidłowości (np. założenie tzw. stentu do tętnic wieńcowych w celu leczenia zawału serca). Po zakończonym badania cewnik jest usuwany, a pacjent pozostaje w szpitalu w celu wczesnego wykrycia i leczenia ewentualnych powikłań.

Czy po arteriografii grożą poważne powikłania?

Arteriografia jest badaniem, które z reguły przebiega bez niespodzianek. Niemniej jednak u pacjenta może dojść do powstania krwiaka, przetoki tętniczo-żylnej lub zamknięcia naczynia w miejscu wprowadzenia cewnika do tętnicy. Niekiedy powstaje też tętniak rzekomy. W większości przypadków udaje się uniknąć powikłań. W wyjątkowych przypadkach powikłania muszą być usuwane za pomocą zabiegu operacyjnego.

Poważne powikłania, takie jak nagły zgon sercowy, zawał serca, udar mózgu czy wstrząs anafilaktyczny, zdarzają się niezwykle rzadko.

Czy arteriografia boli?

Arteriografia przeprowadzana jest na czczo (4 do 6 godzin przerwy bez posiłku) i zwykle w znieczuleniu ogólnym, pacjent nie powinien więc odczuwać żadnych dolegliwości zabiegowych. Mogą się one jednak pojawić w związku z wkłuciem cewnika i podaniem kontrastu. Do typowych efektów ubocznych zalicza się: bóle i zawroty głowy, obfite pocenie się, uderzenia gorąca, nudności.

Przeciwwskazania do arteriografii

Mimo że arteriografia uznawana jest – pod warunkiem zachowania zasad jej przeprowadzania – za zabieg bezpieczny, w związku z wprowadzaniem ciała obcego do organizmu oraz zastosowaniem środków kontrastowych i promieniowania jonizującego, stwarza pewne ryzyko powikłań.

Z uwagi na środki cieniujące, badanie musi być przeprowadzone ze szczególną ostrożnością u osób, u których wystąpiły reakcje alergiczne związane z podaniem kontrastu, u osób z niewydolnością nerek i znacznie odwodnionych, u kobiet w ciąży, u osób z zaburzeniami układu krzepnięcia (związanymi z chorobami lub z przyjmowanymi lekami) i u przyjmujących metforminę (jeden z doustnych leków przeciwcukrzycowych). Badanie może być utrudnione u osób szczególnie niespokojnych i u chorych niezdolnych do pozostania w pozycji leżącej (np. z uwagi na zaawansowaną niewydolność serca).

Ile kosztuje arteriografia?

Cena badania arteriograficznego może być różna w zależności od aktualnego cennika placówki. Zwykle jest to kwota około 2 tysięcy złotych. Arteriografia może być też refundowana przez NFZ, jeżeli jest przeprowadzana w ramach leczenia szpitalnego.

Obecnie badania angiograficzne są uznawane za złoty standard diagnostyki naczyń krwionośnych. Większość pacjentów toleruje je dobrze i pozwalają one szybko oraz w trafny sposób postawić diagnozę w zakresie stanu poszczególnych żył ich odgałęzień. Arteriografia przeprowadzona na wczesnym etapie zmian chorobowych umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia i poprawia rokowania pacjenta.

współpraca: lek. Miłosz Turkowiak