Proces starzenia się – procesy psychologiczne i strategie radzenia sobie z wiekiem

Psychologiczne aspekty starzenia się

Proces starzenia się wpływa na różne aspekty funkcjonowania psychologicznego, w tym na zdolności poznawcze, emocje i samopoczucie. Co dokładnie możemy zauważyć u siebie z biegiem lat?

Zmiany poznawcze

Wraz z wiekiem mogą pojawić się trudności w zakresie pamięci, uwagi, szybkości przetwarzania informacji oraz zdolności do rozwiązywania problemów – wynika to ze zmian w strukturze neuronów, utarty synaps oraz dysfunkcji sieci neuronowych [1]. Zmiany zachodzą w różnym tempie, w zależności od jednostki.

Emocje i samopoczucie

Starzenie się często wiąże się ze zmianami w regulacji emocji. Starsze osoby mogą doświadczać większej stabilności emocjonalnej i lepszego radzenia sobie z negatywnymi emocjami – zwłaszcza jeśli mają dobre relacje z innymi [2]. Jednakże, mogą też być bardziej narażone na uczucia osamotnienia i smutku, szczególnie w obliczu utraty bliskich osób lub problemów zdrowotnych. Wsparcie otoczenia i aktywność społeczna odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu pozytywnego samopoczucia emocjonalnego.

Tożsamość i samoakceptacja

Proces starzenia się wiąże się również z refleksją nad dotychczasowym życiem, osiągnięciami i niespełnionymi marzeniami. Dla wielu osób może to być czas na przewartościowanie priorytetów i poszukiwanie nowych sensów życiowych, co ostatecznie nie zawsze przynosi pozytywne rezultaty.

Zaakceptowanie procesu starzenia się polega również na otwartości na zmiany zachodzące w ciele.

• Powstawanie zmarszczek,
• utrata jędrności skóry,
• zwiększanie się ilości siwych włosów,
• zmiana metabolizmu,
• nadwaga,
• choroby związane z wiekiem

negatywnie wpływają na samoocenę.

Ma to swoje odzwierciedlenie w coraz większym zainteresowaniu zabiegami mającymi opóźnić proces starzenia oraz chirurgią plastyczną – jedynie w 2020 roku wykonano na świecie prawie 25 milionów tego typu operacji [3].

Przedwczesne starzenie się – przyczyny

Niektórzy zauważają, że proces starzenia się postępuje u nich szybciej niż u innych. Wpływ na to może mieć styl życia: palenie tytoniu, nieleczone zaburzenia hormonalne i stany zapalne, narażenie na stres oksydacyjny oraz promieniowanie UV. Niemniej ważne niż czynniki środowiskowe są czynniki biologiczne, np. u niektórych osób siwe włosy są widoczne dopiero w podeszłym wieku, inni zauważają je nawet po 20. roku życia.

Strategie radzenia sobie ze starzeniem się

Efektywne strategie radzenia sobie z procesem starzenia się mogą znacząco poprawić jakość życia w późniejszych latach. Według badań naukowych szczególnie pomocne są: aktywność fizyczna, aktywność umysłowa, wsparcie społeczne, zdrowa dieta, radzenie sobie ze stresem, akceptacja i pozytywne myślenie.

• Aktywność fizyczna

  Regularne ćwiczenia fizyczne są korzystne dla organizmu nie tylko pod względem fizycznym, ale również psychicznym. Badania wskazują, że aktywność fizyczna może poprawić nastrój, zwiększyć poczucie własnej wartości, zmniejszyć ryzyko depresji oraz opóźnić starzenie. Dodatkowo, aktywny styl życia spowalnia procesy pogarszania się pamięci i koncentracji uwagi [4]. Osobom starszym szczególnie polecane są ćwiczenia aerobowe, siłowe oraz ćwiczenia równowagi – wszystkie one poprawiają przepływ krwi, zwiększają zawartość tlenu w komórkach organizmu, likwidują wolne rodniki i zmniejszają tempo uszkodzenia komórek.

• Aktywność umysłowa

  Stymulowanie mózgu poprzez różnorodne aktywności intelektualne może pomóc w utrzymaniu sprawności poznawczej. Warto wspomnieć tutaj o badaniu prowadzonym przez 14 lat na 1962 osobach starszych. Wynika z niego, że osoby, które czytają częściej niż raz w tygodniu, są w mniejszym stopniu narażone na pogorszenie się funkcji poznawczych niż te, które stronią od książek [5]. Naukowcy udowodnili również, że regularne rozwiązanie krzyżówek może być pomocne w łagodzeniu pogarszania się omawianych funkcji [6].

• Społeczność i wsparcie społeczne

  Silne relacje społeczne i wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół są niezwykle istotne dla psychicznego dobrostanu osób starszych [7]. Utrzymywanie kontaktów społecznych, uczestnictwo w grupach wsparcia, klubach seniora czy wolontariacie przeciwdziała uczuciu osamotnienia, wspiera poczucie przynależności i sprawia, że proces starzenia przebiega łatwiej.

• Zdrowa dieta

  Zbilansowana dieta bogata w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty, witaminy, przeciwutleniacze, białko oraz zdrowe tłuszcze w ogromnym stopniu wpływa na proces starzenia się. Zdrowe odżywianie się oznacza również przyjmowanie mniejszych ilości kalorii, co z kolei opóźnia starzenie i zmniejsza ryzyko przedwczesnej śmierci [8].

• Radzenie sobie ze stresem

  Starzenie się może wiązać się z różnymi stresorami, takimi jak problemy zdrowotne, utrata bliskich czy zmiany w stylu życia. Nauka skutecznych technik radzenia sobie ze stresem, takich jak medytacja, relaksacja, oddychanie głębokie czy joga, może pomóc w zarządzaniu stresem i poprawie jakości życia.

• Akceptacja i pozytywne myślenie

  Akceptacja zmian związanych z wiekiem oraz pozytywne podejście do starzenia się również ma duże znaczenie. Praktykowanie wdzięczności, skupianie się na pozytywnych aspektach życia oraz rozwijanie optymistycznego podejścia mogą pomóc w utrzymaniu dobrego samopoczucia.

Proces starzenia się - rola profesjonalnej pomocy

W pewnych przypadkach, zwłaszcza gdy osoby starsze zmagają się z poważnymi problemami zdrowotnymi, emocjonalnymi czy społecznymi, konieczna może być pomoc profesjonalna. Psychologowie, terapeuci oraz pracownicy socjalni mogą oferować wsparcie w radzeniu sobie z trudnościami oraz pomoc w adaptacji do zmian związanych z wiekiem, dlatego naprawdę warto korzystać z ich wsparcia.