Rezerwa jajnikowa – jak sprawdzić, przy jakiej można zajść w ciążę

Co to jest rezerwa jajnikowa?

Rezerwa jajnikowa to pojęcie określające zdolność jajników do produkcji komórek jajowych, które mogą być wykorzystane do zapłodnienia. Jest to wskaźnik liczby i jakości pęcherzyków jajnikowych obecnych w jajnikach kobiety w danym momencie jej życia. Rezerwa jajnikowa maleje wraz z wiekiem, a jej spadek jest szczególnie zauważalny po 35. roku życia.

Ocena rezerwy jajnikowej ma bardzo duże znaczenie w diagnostyce i leczeniu niepłodności. Zwłaszcza u kobiet planujących późniejsze macierzyństwo lub podejmujących decyzję o zamrożeniu komórek jajowych.

Na czym polega ocena rezerwy jajnikowej?

Aby ocenić zdolność kobiety do zajścia w ciążę, wykonuje się badanie rezerwy jajnikowej, które jest dostępne w klinikach leczenia niepłodności. Składają się na nie 3 podstawowe testy, a mianowicie: oznaczenie poziomu AMH, badania FSH oraz badanie AFC.

Badania AMH – określenie poziomu płodności kobiety

AMH (hormon antymullerowski) jest hormonem produkowanym przez komórki pęcherzyków jajnikowych w początkowych stadiach ich rozwoju. Stężenie AMH w surowicy krwi odzwierciedla liczbę pęcherzyków antralnych w jajnikach. Jest to najbardziej precyzyjny marker rezerwy jajnikowej, ponieważ nie jest on zależny od fazy cyklu menstruacyjnego i pozwala przewidzieć odpowiedź organizmu na stymulację hormonalną jajników w czasie procedury in vitro .

Badania AMH – jakie są normy?

Stężenie AMH zmienia się wraz z wiekiem kobiety. Orientacyjnie wynosi ono:

• 1,52–9,95 ng/ml u kobiet w wieku 20–24 lata,
• 1,20–9,05 ng/ml u kobiet w wieku 25–29 lat,
• 0,711–7,59 ng/ml u kobiet w wieku 30–34 lata,
• 0,405–6,96 ng/ml u kobiet w wieku 35–39 lat,
• 0,059–4,44 ng/ml u kobiet w wieku 40–44 lata,
• 0,01–1,79 ng/ml u kobiet w wieku 45–50 lat.

Wartości prawidłowe dla kobiet w wieku rozrodczym to 1,0–3,0 ng/ml. Za niskie AMH może wskazywać na obniżoną rezerwę jajnikową, natomiast za wysokie (powyżej 6 ng/ml) może oznaczać, że pacjentka choruje na zespół policystycznych jajników .

Warto pamiętać, że badania AMH nie należy rozpatrywać pojedynczo. Wartość AMH powinna być zawsze interpretowana przez lekarza, który uwzględni: wiek kobiety, jej historię zdrowotną oraz wyniki innych badań (np. FSH, AFC). Dopiero wtedy możliwa jest rzetelna ocena rezerwy jajnikowej pacjentki.

Badania FSH – pomiar stężenia hormonu folikulotropowego

FSH jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową. Stymuluje on wzrost pęcherzyków jajnikowych. Jego stężenie mierzy się zazwyczaj na początku cyklu menstruacyjnego (w 2.–4. dniu). Podwyższone wartości FSH (>10 IU/l) mogą świadczyć o obniżonej rezerwie jajnikowej.

Samo oznaczenie poziomu FSH nie jest wystarczające w ocenie rezerwy jajnikowej pacjentki.

Badania AFC – ocena liczby pęcherzyków antralnych

Jest to badanie ultrasonograficzne, podczas którego liczy się pęcherzyki o średnicy 2–10 mm obecne w jajnikach w danym cyklu. Liczba pęcherzyków antralnych jest bezpośrednim wskaźnikiem rezerwy jajnikowej. Liczba 6–10 pęcherzyków widocznych w czasie badania jest uznawana za prawidłową, natomiast mniejsza liczba może sugerować obniżoną rezerwę jajnikową, z kolei większa – zespół policystycznych jajników. Badanie AFC wymaga dużego doświadczenia ze strony lekarza.

Jakie są normy rezerwy jajnikowej dla wieku kobiety?

Jak już wspomniano wcześniej, rezerwa jajnikowa jest inna u każdej kobiety. Na zdolność do zajścia w ciążę wpływ ma nie tylko wiek pacjentki, ale również jej styl życia czy historia medyczna. Tylko doświadczony lekarz jest w stanie indywidualnie ocenić rezerwę jajnikową pacjentki na podstawie wymienionych wyżej badań. W tym wypadku nie funkcjonują sztywne normy, ale warto wiedzieć, że największe szanse na zajście w ciążę mają kobiety w wieku 20–30 lat.

W późniejszych latach rezerwa jajnikowa zmniejsza się, ale nie wyklucza macierzyństwa. Spadek rezerwy jajnikowej jest najbardziej zauważalny po 35. roku życia, a po 40. roku życia drastycznie spada nie tylko liczba, ale i jakość jajeczek.

Niska rezerwa jajnikowa. Co może być jej przyczyną?

Niska rezerwa jajnikowa oznacza zmniejszoną liczbę i jakość pęcherzyków jajnikowych, co ma negatywny wpływ na zdolności reprodukcyjne kobiety. Przyczyny tego stanu są zróżnicowane i mogą obejmować zarówno naturalne procesy związane z wiekiem, jak i czynniki: genetyczne, środowiskowe oraz medyczne, takie jak np.:

• wiek powyżej 35 lat,
• przedwczesne wygasanie czynności jajników (POI, może być związane z wadami genetycznymi),
• wczesna menopauza (czynnik dziedziczny),
• endometrioza , zwłaszcza w zaawansowanym stopniu,
• zabiegi medyczne, np. usunięcie jajnika, leczenie onkologiczne,
• zaburzenia hormonalne,
• palenie papierosów,
• dieta uboga w witaminy i składniki odżywcze,
• chroniczny stres.

Każdy przypadek niskiej rezerwy jajnikowej wymaga indywidualnego podejścia i konsultacji z ginekologiem lub specjalistą ds. leczenia niepłodności.

Czy przy niskiej rezerwie jajnikowej można zajść w ciążę?

Zajście w ciążę przy niskiej rezerwie jajnikowej jest możliwe, choć często dużo trudniejsze niż u kobiet, które mają prawidłową liczbę jajeczek. Sukces zależy od wielu czynników, takich jak: wiek kobiety, obecność owulacji oraz ogólny stan zdrowia. Współczesna medycyna oferuje szereg możliwości wspierających płodność u kobiet z niską rezerwą jajnikową.

W niektórych sytuacjach – zwłaszcza gdy rezerwa jajnikowa jest bardzo niska a jakość komórek jajowych dyskusyjna – rozważa się wykorzystanie komórek jajowych dawczyni.

Ważnym aspektem jest czas – kobiety z obniżoną rezerwą jajnikową powinny możliwie szybko podjąć działania, ponieważ wraz z upływem czasu rezerwa maleje jeszcze bardziej, a jakość komórek jajowych spada. Wczesne zdiagnozowanie problemu i odpowiednie leczenie mogą znacznie zwiększyć szanse na upragnione macierzyństwo. Pomocy należy szukać w sprawdzonych klinikach leczenia niepłodności.