Jaka jest rola jajowodów w procesie rozrodczym?
Jajowody to parzyste struktury anatomiczne o długości ok. 10–12 cm. Rozciągają się one pomiędzy jajnikiem a jamą macicy, a w ich obrębie dochodzi do najważniejszego momentu cyklu rozrodczego – zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik. Komórka jajowa – uwolniona z jajnika – jest wychwytywana przez strzępki jajowodu i przetransportowywana do jego wnętrza, gdzie może się spotkać z plemnikiem. Następnie zapłodniona komórka trafia do jamy macicy, gdzie dochodzi do jej implantacji. Każda nieprawidłowość w obrębie jajowodów – niedrożność, zmiany zapalne, zrosty – może skutecznie uniemożliwić ten proces.
Przeczytaj również:
Astenospermia a szanse na zajście w ciążę
Co może powodować niedrożność jajowodów?
Przyczyną niedrożności jajowodów są najczęściej zmiany pozapalne. Przebyte infekcje dróg rodnych, w tym choroby przenoszone drogą płciową (np. chlamydioza, rzeżączka), mogą prowadzić do uszkodzenia nabłonka migawkowego i powstawania zrostów. Inne często diagnozowane przyczyny to: zapalenie przydatków, przebyte operacje w obrębie miednicy mniejszej, endometrioza oraz obecność patologicznych zmian w jamie macicy (np. obecność mięśniaków podśluzówkowych). Rzadziej niedrożność jajowodów ma charakter wrodzony.
Przeczytaj również:
In vitro – na czym polega, ile kosztuje? Refundacja
Jakie mogą być objawy niedrożności jajowodów?
Niedrożność jajowodów często przebiega bezobjawowo. Kobieta może nie zauważyć żadnych dolegliwości, dopóki nie zacznie się starać się o ciążę. U niektórych pacjentek pojawia się ból podbrzusza, zwłaszcza po jednej stronie, zwiększona bolesność w czasie menstruacji, a w przypadku obecności ropni jajowodowo-jajnikowych – objawy ogólne, takie jak: gorączka, osłabienie i upławy. Jednak ostatecznym kryterium rozpoznania jest diagnostyka obrazowa pozwalająca na ocenę drożności jajowodów.
Jakie konsekwencje niesie za sobą niedrożność jajowodów?
Nieprawidłowa drożność jajowodów może uniemożliwić spotkanie komórki jajowej z plemnikiem, co skutkuje brakiem zapłodnienia. W przypadku częściowej niedrożności lub zaburzeń ruchomości jajowodu, wzrasta ryzyko ciąży pozamacicznej.
Zatrzymanie przebiegu ciąży w obrębie jajowodu może prowadzić do jego pęknięcia i krwotoku do jamy brzusznej, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
W aspekcie długofalowym nieleczona niedrożność jajowodów jest częstą przyczyną przewlekłej niepłodności.
Jak przeprowadza się ocenę drożności jajowodów?
Ocena drożności jajowodów to badanie wykonywane najczęściej w 1. fazie cyklu miesiączkowego (najczęściej między 7. a 11. dniem cyklu), po wykluczeniu ciąży. Ważne jest wcześniejsze badanie czystości pochwy i wyleczenie ewentualnych infekcji. Dostępne są 2 główne metody badania drożności jajowodów.
Badanie HSG
Histerosalpingografia (HSG) to klasyczna metoda obrazowania jajowodów i jamy macicy z użyciem promieniowania rentgenowskiego. W trakcie badania wykonywanego na fotelu ginekologicznym do kanału szyjki macicy wprowadza się cieniujący kontrast. Jego przepływ przez jamę macicy i jajowody rejestrowany jest za pomocą aparatu RTG.
Umożliwia to uzyskanie precyzyjnego obrazu jamy macicy oraz ocenę drożności jajowodów.
Badanie HSG może dać informacje o obecności przeszkód, które blokują jajowody (np. zrosty) oraz o kształcie macicy i ewentualnych zmianach patologicznych.
Badanie HyCoSy
Ultrasonograficzna metoda oceny drożności jajowodów – określana jako HyCoSy (lub sono HSG) – opiera się na podaniu specjalnego kontrastu do jamy macicy, a następnie obserwacji jego przemieszczania się w jajowodach za pomocą USG. Samo badanie sono HSG uchodzi za mniej inwazyjne i bardziej komfortowe niż tradycyjne HSG, ponieważ nie wykorzystuje promieniowania. Dodatkową zaletą jest możliwość oceny struktur w obrębie miednicy mniejszej w czasie rzeczywistym.
Czy badanie drożności jajowodów jest bolesne?
Badanie drożności jajowodów może być źródłem dyskomfortu, zwłaszcza w momencie podawania kontrastu do szyjki macicy. Stopień odczuwanego bólu jest indywidualny i zależy, m.in. od: wrażliwości pacjentki, ewentualnych zmian zapalnych czy napięcia psychicznego. W przypadku znacznych dolegliwości badanie może być przeprowadzone w znieczuleniu ogólnym – na życzenie pacjentki lub w sytuacjach medycznie uzasadnionych.
Przeczytaj również:
Torbiel jajnika a ciąża – czy torbiel jajnika utrudnia zajście w ciążę?
Jak się przygotować do badania drożności jajowodów?
Przygotowanie obejmuje przede wszystkim wykonanie badania czystości pochwy oraz testu ciążowego. W przypadku obecności infekcji dróg rodnych, konieczne jest ich wcześniejsze wyleczenie. Zaleca się także powstrzymanie od współżycia na kilka dni przed planowanym badaniem. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić zastosowanie antybiotyku profilaktycznego.
Czy po badaniu drożności jajowodów łatwiej zajść w ciążę?
U niektórych kobiet po badaniu drożności jajowodów – szczególnie metodą HSG lub HyCoSy – obserwuje się wzrost szans na naturalną ciążę. Jest to najprawdopodobniej wynik mechaniczną eliminację drobnych zrostów czy zatorów, które blokują jajowody. Efekt ten może utrzymywać się przez kilka kolejnych cykli.
Czy można zajść w ciążę bezpośrednio po badaniu HSG?
Tak, możliwe jest zapłodnienie komórki jajowej w tym samym cyklu, w którym wykonano badanie HSG, jeśli drożność jajowodów została potwierdzona. W praktyce klinicznej znane są przypadki ciąż występujących już w kolejnym cyklu po badaniu. Mimo to zaleca się kilka dni wstrzemięźliwości seksualnej po zakończeniu badania w celu redukcji ryzyka infekcji.
Przeczytaj również:
Ciąża po poronieniu – kiedy ponownie starać się o dziecko? Jakie badania należy zrobić?
Jakie są objawy ciąży po HSG?
Objawy ciąży po badaniu HSG nie różnią się od klasycznych symptomów wczesnej ciąży. Mogą się pojawić: tkliwość piersi, zmęczenie, nudności, ból podbrzusza oraz brak miesiączki.
W przypadku kobiet, u których występowała wcześniej niedrożność jajowodów, należy zachować szczególną ostrożność i jak najszybciej potwierdzić lokalizację ciąży za pomocą badania USG, w celu wykluczenia ciąży pozamacicznej.
Słowem podsumowania, badanie drożności jajowodów pozostaje jednym z najważniejszych narzędzi w diagnostyce niepłodności. Właściwie dobrana metoda, odpowiednie przygotowanie pacjentki oraz interpretacja wyniku przez doświadczonego lekarza, pozwalają rozpoznać przyczynę trudności z zajściem w ciążę, a niekiedy także usunąć jej przyczynę już w trakcie badania.
