Zapłodnienie in vitro – kiedy się je stosuje?
Klasyczne zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) to metoda wspomagania rozrodu, która niekiedy jest jedyną możliwością posiadania potomstwa dla par zmagających się z niepłodnością. Stanowi leczenie pierwszego wyboru u kobiet z:
niedrożnością jajników,
chorujących na endometriozę.
Metoda ta jest stosowana również w przypadku nieskutecznego starania się o dziecko u kobiet:
z zaburzeniami owulacji,
z niską rezerwą jajnikową,
gdy istnieje konieczność usunięcia jajników, np. z powodów onkologicznych.
Istotą metody in vitro jest połączenie pobranych od kobiety komórek jajowych z plemnikami w warunkach laboratoryjnych, czyli poza organizmem człowieka. Jednakże, zanim dojdzie do tego etapu, od kobiety muszą zostać pobrane komórki jajowe.
Przeczytaj również:
Badanie drożności jajowodów – na czym polega i czy boli?
Zabieg pobrania komórek jajowych – punkcja jajników – przygotowanie
Punkcja jajników to zabieg, podczas którego pobierane są komórki jajowe. W warunkach fizjologicznych na początku każdego cyklu miesiączkowego w trakcie tzw. fazy folikularnej podwzgórze produkuje GnRH. Jest to hormon, który działa na przysadkę mózgową, co stymuluje ją do wydzielania FSH – hormonu folikulotropowego oddziałującego na jajniki. Jego rolą jest zapoczątkowanie wzrostu i dojrzewania pęcherzyka jajnikowego. Taki pęcherzyk zawiera komórkę jajową. W połowie cyklu przysadka mózgowa wydziela inny hormon – LH, pod wpływem którego dochodzi do owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka. Zazwyczaj podczas jednej owulacji kobieta uwalnia jedną komórkę jajową, a czasami zdarza się, że dwie komórki jajowe.
Aby zwiększyć szansę na ciążę, na początku procedury in vitro stosowane są leki, które przyczyniają się do tzw. hiperstymulacji jajników, dzięki czemu rozwija się jednocześnie nie jeden, lecz nawet kilkanaście pęcherzyków jajnikowych.
Podczas tego etapu przez ok. 2 tyg. pacjentka codziennie – o stałej porze – wykonuje iniekcje leku zawierającego FSH. Lek ten jest podawany podskórnie w zastrzykach. Ten etap jest ściśle monitorowany przez lekarza. Po kilku dniach od rozpoczęcia zastrzyków wykonywane jest USG, aby ocenić rozwój pęcherzyków, a co jakiś czas pobiera się również krew do zbadania poziomu hormonów. Na podstawie wyników badań lekarz dopasowuje odpowiednio dawkę FSH.
Kiedy pęcherzyki osiągną wielkość min. 17–18 mm rozpoczyna się drugi etap, czyli wywołanie owulacji. Pacjentce zostaje wykonany zastrzyk z hCG. Dzieje się to ok. 36 godzin przed pobraniem komórek jajowych.
Przeczytaj również:
Rezerwa jajnikowa – jak sprawdzić, przy jakiej można zajść w ciążę
Pobranie komórek jajowych – jak przebiega?
Pobranie komórek jajowych to jeden z najważniejszych etapów procedury in vitro. Kończy proces stymulacji hormonalnej przed zapłodnieniem in vitro. Zapłodnienie pozaustrojowe rozpoczyna się już w tym samym dniu – następuje oddanie nasienia przez mężczyznę, które jest następnie wykorzystywane do zapłodnienia pobranych komórek jajowych. Do zapłodnienia dochodzi w ciągu zaledwie kilku godzin inkubacji komórek jajowych z plemnikami.
Sam zabieg punkcji jajników trwa od 15 do 30 min – w zależności od liczby pęcherzyków jajnikowych. Przeprowadzany jest w sali zabiegowej w krótkim znieczuleniu ogólnym, więc kobieta nie odczuwa bólu.
Pod kontrolą USG lekarz wprowadza przez sklepienie pochwy specjalną igłę, za pomocą której z każdego pęcherzyka jajnikowego zostaje pobrana komórka jajowa. Po punkcji jajników pacjentka zostaje przez ok. godzinę w klinice, gdzie w sali pozabiegowej jej stan jest nadzorowany przez lekarza anestezjologa.
Jak przygotować się do punkcji jajników?
Ze względu na to, że jest to zabieg przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym, należy się do niego odpowiednio przygotować.
Warto pamiętać o tym, aby:
Przed zabiegiem być na czczo przez 8 godzin – oznacza to, że w tym czasie nie wolno niczego pić ani jeść (tyczy się to również żucia gumy).
Nie należy palić papierosów i spożywać alkoholu.
Powinno się unikać w tym czasie dodatkowego stresu.
Po znieczuleniu ogólnym nie można prowadzić pojazdów.
Należy przybyć do kliniki z osobą towarzyszącą.
Warto rozważyć wzięcie zwolnienia lekarskiego na okres 1–2 dni.
Punkcja jajników jest przeprowadzana w sterylnych warunkach, dlatego też nie powinno się mieć ze sobą biżuterii oraz lepiej zrezygnować z makijażu. Wskazane jest również ubranie się w wygodną, komfortową odzież i zabranie ze sobą koszuli nocnej na zmianę. Warto wziąć również ze sobą coś do jedzenia, gdyż po dwóch godzinach od zabiegu można już spożyć posiłek.
Czas rekonwalescencji jest różny, jednakże większość kobiet po zabiegu czuje się dobrze i już po kilku godzinach wraca do normalnego życia. Ze względu na działanie leków znieczulających, pacjentka może jednak czuć się zmęczona i senna oraz mieć gorszy nastrój, co z reguły ustępuje na drugi dzień.
Warto po punkcji dać sobie prawo do odpoczynku i regeneracji. Tym bardziej że za kilka dni może już odbyć się transfer zarodka. Przez najbliższe dni powinno się również zrezygnować z intensywnych ćwiczeń fizycznych, a także nie powinno się współżyć przez ok. tydzień po zabiegu.
Dyskomfort w okolicy podbrzusza, ból brzucha i plamienie to najczęstsze dolegliwości, które mogą pojawić się po punkcji jajników. Kobieta może również odczuwać nudności i zawroty głowy. Te objawy powinny jednak szybko ustąpić. W przeciwnym wypadku należy pilnie zasięgnąć porady medycznej. Jednakże rekonwalescencja nie jest długa i szybko powraca się do pełnej formy.
Przeczytaj również:
Torbiel jajnika a ciąża – czy torbiel jajnika utrudnia zajście w ciążę?
Punkcja jajnika a torbiel na jajniku – punkcja torbieli jajnika
Punkcja jajnika może być wykonywana także podczas diagnostyki torbieli jajnika. Te patologiczne jamy wypełnione płynem i odgraniczone od zdrowej tkanki mniej lub bardziej wykształconą ścianą, mogą mieć charakter czynnościowy lub nieczynnościowy.
Bez względu na genezę, torbiele jajnika zawsze wymagają obserwacji. Punkcja torbieli jajnika wykonywana jest zwłaszcza w celu aspiracyjnego usunięcia czynnościowej torbieli, która nie poddaje się leczeniu farmakologicznemu. Przygotowanie do punkcji torbieli jajnika jest analogiczne do wspomnianej punkcji podczas in vitro. Zabieg wykonywany jest w identyczny sposób – nakłucie jajnika od strony pochwy jest przeprowadzane pod kontrolą USG i w znieczuleniu ogólnym.
Możliwe powikłania po punkcji jajników
Punkcja jajników jest zabiegiem ginekologicznym i jak każda interwencja chirurgiczna może się wiązać z powikłaniami. Możliwymi działaniami niepożądanymi mogą być:
Krwawienie – zazwyczaj jest niewielkie i przejściowe. Związane jest z tym, że okolice ciała, w których przeprowadzany jest zabieg, to miejsce bogate w wiele naczyń krwionośnych. Do dużej utraty krwi dochodzi rzadko (ok. 0,1% przypadków).
Zakażenie – to bardzo rzadkie powikłanie. Występuje w 0,1% przypadków.
Uszkodzenie okolicznych tkanek i narządów.
