In vitro – na czym polega, ile kosztuje? Refundacja

Zapłodnienie in vitro – co to takiego?

Zapłodnienie in vitro (IVF) – czyli zapłodnienie pozaustrojowe – to procedura medyczna, która polega na zapłodnieniu komórki jajowej przez plemnik poza układem rozrodczym kobiety. Procedura ta odbywa się w warunkach laboratoryjnych, a sama nazwa in vitro oznacza dosłownie „na szkle”.

Zapłodnienie in vitro jest najskuteczniejszą – choć i dla wielu osób wątpliwą pod kątem etycznym – metodą leczenia niepłodności. Daje dużą szansę na posiadanie potomstwa parom, które od wielu lat bezowocnie starały się o dziecko.

Metoda in vitro – w jakich przypadkach można ją zastosować?

Zapłodnienie pozaustrojowe znajduje zastosowanie przy różnych rodzaj niepłodności. Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, w przypadku obniżonej jakości nasienia, a także u par zmagających się z niepłodnością o niewyjaśnionym podłożu (niepłodność idiopatyczna). Procedurę in vitro można przeprowadzić z wykorzystaniem własnych komórek jajowych kobiety i nasienia jej partnera lub materiału rozrodczego (komórek jajowych, nasienia bądź zarodków) pochodzącego od anonimowych dawców.

Procedury zapłodnienia pozaustrojowego – na czym polega ta metoda leczenia niepłodności?

Zapłodnienie in vitro pozaustrojowe to wieloetapowy proces, który umożliwia uzyskanie ciąży w przypadku problemów z naturalnym poczęciem. Standardowe procedury zapłodnienia in vitro prezentują się następująco:

• Stymulacja jajników i monitorowanie owulacji – aby zwiększyć szanse na zapłodnienie, pacjentce podaje się leki hormonalne stymulujące produkcję większej liczby komórek jajowych w jednym cyklu. Proces ten jest kontrolowany za pomocą regularnych badań USG oraz badań laboratoryjnych (oznaczanie poziomu hormonów we krwi), co pozwala określić najlepszy moment na pobranie komórek jajowych. Do pobrania komórek jajowych stosuje się metodę OPU (ovum pick-up), która odbywa się pod kontrolą USG i w krótkim znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. W wyniku punkcji jajników uzyskuje się dojrzałe komórki jajowe.

• Zapłodnienie komórek jajowych w laboratorium – do procedury zapłodnienia pozaustrojowego można wykorzystać klasyczne IVF (komórki jajowe umieszcza się w specjalnym środowisku z plemnikami, co umożliwia zapłodnienie w sposób zbliżony do naturalnego) lub metody ICSI (pojedynczy plemnik wstrzykuje się bezpośrednio do komórki jajowej) albo IMSI (do komórki jajowej wstrzykuje się pojedynczy, starannie wyselekcjonowany plemnik).

• Hodowla zarodków – po zapłodnieniu komórek jajowych zarodki rozwijają się w warunkach laboratoryjnych przez kilka dni (maksymalnie do 6 dni). Embriolog regularnie ocenia ich rozwój i wybiera zarodki o najlepszym potencjale implantacyjnym.

• Transfer zarodka – w tym leczeniu niepłodności wybrany zarodek przenosi się do jamy macicy pacjentki w 3. lub 5./6. dobie od zapłodnienia. Sam transfer jest krótki i zazwyczaj bezbolesny. Jeśli powstało więcej prawidłowych zarodków, można je zamrozić metodą witryfikacji (szybkiego mrożenia), przechowywać przez lata w specjalnej zamrażarce i wykorzystać w przyszłości.

Utrzymanie ciąży po in vitro – czy ryzyko poronienia jest wyższe?

Utrzymanie ciąży po in vitro wymaga szczególnej uwagi, co nie oznacza, że jest ono z definicji trudniejsze niż w przypadku ciąży naturalnej. Badania pokazują, że ryzyko pewnych komplikacji może być nieco wyższe u pacjentek korzystających z technik wspomaganego rozrodu, co wynika głównie z: samej przyczyny niepłodności, wieku pacjentki oraz ewentualnych współistniejących problemów zdrowotnych.

Ryzyko poronienia w ciąży po in vitro jest porównywalne z ryzykiem u kobiet w tym samym wieku zachodzących w ciążę naturalnie, o ile nie występują dodatkowe obciążenia zdrowotne.

In vitro – za którym razem się udaje? Statystyki

Skuteczność in vitro zależy od wielu czynników, a jednym z najważniejszych jest wiek pacjentki. Statystyki pokazują, że kobiety poniżej 35. roku życia mają największe szanse na sukces – aż 65% z nich zostaje mamami po pierwszym cyklu. Podobne wyniki obserwuje się u pacjentek w wieku 35–39 lat, u których 60% pierwszych prób kończy się narodzinami dziecka.

W przypadku starszych kobiet skuteczność pozaustrojowego zapłodnienia komórki jajowej maleje, ale dzięki nowoczesnym technikom wspomaganego rozrodu szanse na upragnioną ciążę wciąż są realne. Wśród pacjentek w wieku 40 lat 15–20% zostaje mamami po pierwszym cyklu in vitro.

Przeciwwskazania do in vitro – kiedy lekarz może odmówić leczenia niepłodności w ten sposób?

Przeciwwskazania do zapłodnienia pozaustrojowego wynikają głównie z czynników medycznych, które mogą wpływać negatywnie na bezpieczeństwo pacjentki lub skuteczność leczenia. Wśród głównych przeciwwskazań wymienia się:

• Ciężkie choroby ogólnoustrojowe – np.: niewyrównana cukrzyca, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, ciężkie choroby serca, niewydolność nerek.
• Zaawansowane choroby onkologiczne.
• Ciężkie zaburzenia psychiatryczne.
• Nieprawidłowa budowa układu rozrodczego pacjentki – np.: brak macicy, wady anatomiczne macicy, zaawansowana endometrioza.
• Ciężkie zaburzenia hormonalne.
• Otyłość.
• Niehigieniczny styl życia pacjentki – palenie papierosów, nadużywanie używek i alkoholu, inne uzależnienia.

Zapłodnienie pozaustrojowe in vitro – ile kosztuje?

Leczenie niepłodności przy wykorzystaniu najnowszych osiągnięć z zakresu medycyny jest niestety bardzo kosztowne, dlatego też nie każda para może pozwolić sobie na zapłodnienie in vitro bez finansowego wsparcia swojego rządu.

Koszt pojedynczego cyklu in vitro w polskich klinikach leczenia niepłodności waha się od ok. 7000 zł do 15 000 zł, ale ostateczna cena może być wyższa w przypadku zastosowania dodatkowych technik, takich jak ICSI, IMSI, lub wykupu usługi zamrożenia zarodków. Co więcej, zanim para podda się zapłodnieniu pozaustrojowemu musi wykonać szereg badań (np. badania genetyczne), które zwiększają całościowy koszt procedury in vitro.

Program wsparcia in vitro w Polsce – ile wynosi i kto może z niego skorzystać?

Rządowy program refundacji in vitro zakłada całościowe finansowanie leczenia niepłodności dla par, które chcą mieć dzieci i które spełniają określone przez Ministerstwo Zdrowia warunki. Co ważne, refundacja obejmuje 6 indywidualnych procedur wspomaganego rozrodu, a dokładniej: maksymalnie do 6 cykli w przypadku dawstwa zarodków, do 4 cykli zapłodnienia z własnymi komórkami rozrodczymi lub dawstwem nasienia i do 2 cykli zapłodnienia z dawstwem oocytów.

Warunki wiekowe to: kobiety do 42. roku życia (z własnymi komórkami jajowymi lub dawstwem nasienia), kobiety do 45. roku życia (z dawstwem oocytów lub zarodków) oraz mężczyźni do 55. roku życia. Program obejmuje także pary mające zamrożone zarodki w ramach wcześniej realizowanych procedur. Więcej informacji na temat refundacji in vitro można znaleźć na stronie internetowej pacjent.gov.pl. Tam też dostępna jest mapa placówek, które uczestniczą w programie zapłodnienia pozaustrojowego in vitro.