Znieczulenie miejscowe – czyli jakie? Rodzaje, czy boli, skutki uboczne

Na czym polega znieczulenie miejscowe?

Bodźce bólowe w organizmie człowieka są przenoszone za pomocą neuronów czuciowych do ośrodkowego układu nerwowego. Jest to możliwe dzięki depolaryzacji błony komórkowej oraz napływowi jonów sodu do wnętrza komórki.

Środki znieczulenia miejscowego powodują zmniejszenie przepuszczalności błony dla jonów sodowych. Zmniejszeniu ulega szybkość depolaryzacji błony komórkowej. Tak długo jak działa znieczulenie miejscowe, nie jest osiągany próg potencjału czynnościowego i nie dochodzi do przekazania informacji o odczuwanym bólu.

Można więc powiedzieć, że znieczulenie miejscowe prowadzi do porażenia nerwów czuciowych i zaniku impulsów bólowych. W zależności od rodzaju użytej substancji efekt może utrzymywać się od kilkudziesięciu minut do kilku godzin - różnie dla poszczególnych związków z uwzględnieniem ich parametrów farmakokinetycznych.

Znieczulenie miejscowe a znieczulenie ogólne. Czym się różnią?

Znieczulenia miejscowego nie należy mylić ze znieczuleniem ogólnym , zwanym narkozą. Znieczulenie miejscowe prowadzi jedynie do zaniku odczuwania bólu w określonym rejonie ciała. Przez cały czas trwania zabiegu pacjent zachowuje jednak pełną przytomność. Odczuwa także bodźce płynące z otoczenia w miejscach nieobjętych znieczuleniem.

Znieczulenie ogólne z kolei prowadzi do całkowitego zaniku świadomości, pamięci oraz odruchów rdzeniowych. Stosuje się je przy szczególnie rozległych operacjach. Zarówno jeden jak i drugi typ znieczulenia jest całkowicie odwracalny.

Kiedy wykonuje się znieczulenie miejscowe?

Zastosowanie znieczulenia miejscowego jest bardzo szerokie. Stosuje się je:

• podczas zabiegów dentystycznych ekstrakcji zęba;
• przy operacjach artroskopowych;
• podczas szycia ran;
• przy zabiegach gastroskopii i kolonoskopii;
• podczas porodów (zarówno przez cięcie cesarskie, jak i „wymuszanych” poprzez podanie oksytocyny).

Rodzaje znieczulenia miejscowego

Znieczulenie miejscowe można wykonać na kilka różnych sposobów. O tym, w jaki sposób zaaplikować znieczulenie zawsze decyduje lekarz. W praktyce lekarskiej stosuje się następujące rodzaje znieczulenia:

• znieczulenie powierzchniowe – polega na podaniu na powierzchnię skóry żelu lub aerozolu, który znosi dolegliwości bólowe;
• znieczulenie podpajęczynówkowe – wykonywane metodą punkcji lędźwiowej polega na podaniu leku znieczulającego bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego znajdującego się w worku oponowym;
• znieczulenie zewnątrzoponowe – popularna metoda obrony przed bólem okołoporodowym. Polega na podaniu leku znieczulającego do przestrzeni zewnątrzoponowej kręgosłupa, która obejmuje struktury od kości potylicznej do więzadła krzyżowo-guzicznego. Na plecach pacjentki za pomocą plastra jest umieszczany cewnik, który pozwala na regulację przepływu środków farmakologicznych;
• znieczulenie odcinkowe żylne (tzw. blok Biera) – stosuje się je przy repozycji złamań w obrębie przedramienia i ręki, przede wszystkim u osób dorosłych, znacznie rzadziej u dzieci. Po tym zabiegu pacjent nie wymaga hospitalizacji;
• znieczulenie miejscowe, jako tzw. blokada nerwów obwodowych polega na podaniu leku w sąsiedztwo nerwów, pni i splotów nerwowych. Wyróżnia się znacząco mniejszym ryzykiem powikłań niż znieczulenie ogólne (zarówno jeśli chodzi o powikłania zatorowo-zakrzepowe, depresję zakrzepową, zapalenie płuc, jak i ogólną śmiertelność).

Warto wskazać, że znieczulenie podpajęczynówkowe oraz zewnątrzoponowe może wykonać wyłącznie lekarz anestezjolog. Dlatego musi być on obecny podczas zabiegów, gdzie pojawia się ryzyko konieczności podjęcia takiego działania.

Jakie środki wykorzystuje się jako anestetyki?

Przy znieczuleniu miejscowym można wykorzystywać wiele różnego rodzaju środków. Ich wybór należy do lekarza. Pacjent każdy środek znieczulający odczuwa w podobny sposób. W praktyce przy znieczuleniu miejscowym używa się:

• estrów aminoalkolowych kwasu benzoesowego, m.in. izobukaina lub piperokaina;
• estrów alkilowych i alkiloaminowych kwasu p-aminobenzoesowego, m.in. benzokaina, etoform, prokaina;
• estrów kwasu m-aminobenzoesowego, m.in. metabutoksykaina;
• pochodnych N-alkilooksyksylidyny, w tym lidokaina lub prelokaina.

Wszystkie wymienione wyżej substancje należą do syntetycznych środków znieczulających. Naturalną substancją o analogicznym działaniu jest np. kokaina.

Czy znieczulenie miejscowe jest bolesne?

Metoda blokowania odczuć bólowych poprzez znieczulenie miejscowe jest bezbolesna. Drobny dyskomfort może wystąpić jedynie podczas wykonywania zastrzyku.

Przeciwwskazania do znieczulenia miejscowego

Przeciwwskazania do podania środka znieczulającego obejmują przede wszystkim uczulenie na anestetyk, zmiany skórne w obrębie planowanego wkłucia oraz przyjmowanie przez pacjenta leków przeciwzakrzepowych.

Skutki uboczne znieczulenia miejscowego

Znieczulenie miejscowe nie powoduje skutków ubocznych, które mogłyby być niebezpieczne dla zdrowia. U niektórych osób mogą wystąpić zawroty głowy lub spadek ciśnienia, ale ustępują one szybko.

W rzadkich przypadkach po wykonaniu znieczulenia (nawet do kilku godzin po ustąpieniu skutku uśmierzającego) u niektórych osób pojawiają się objawy alergiczne, w tym wysypka, świąd skóry, obrzęk, tachykardia, a nawet zaburzenia oddychania lub wstrząs anafilaktyczny, który w skrajnych przypadkach może skończyć się śmiercią pacjenta. Z tego względu przed podaniem znieczulenia lekarz zawsze powinien zapytać pacjenta, czy taki zabieg był już wykonywany w przeszłości i czy pociągnął za sobą groźne dla zdrowia skutki.

Warto nadmienić, że znieczulenie ogólne niesie ze sobą większe ryzyko powikłań niż podanie przypadku anestetyków miejscowych. Obejmują one m.in. incydenty sercowo-naczyniowe. Dodatkowo u pacjentów często występują chrypa, kaszel, ból gardła lub uszkodzenia w uzębieniu wynikające z konieczności intubacji pacjenta.

Obecnie znieczulenie miejscowe jest standardową praktyką mającą na celu zadbanie o komfort pacjenta. Decyzja o tym jakiego rodzaju znieczulenia użyć oraz który środek znieczulający wykorzystać zawsze należy jednak do lekarza.