Czym jest doppler układu rozrodczego?
Badanie dopplerowskie (pot. doppler, usg doppler, badanie dopplera) układu rozrodczego używane jest do oceny stanu naczyń krwionośnych, ich drożności i budowy ściany, unaczynienia patologicznego guzów nowotworowych, zaburzeń przepływu krwi w tętnicach i żyłach.
Doppler jest jednym z najważniejszych badań w położnictwie. Pozwala na monitoring krążenia płodowego, łożyskowego i macicznego w ciąży.
W ginekologii badanie dopplera stosowane jest w celu zobrazowania naczyń w nowotworach.
Badanie dopplerowskie używane jest także w urologii, do oceny np. żylaków powrózka nasiennego.
Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie
Na czym polega badanie dopplerowskie?
Badanie dopplerowskie to zobrazowanie przepływu krwi w naczyniach za pomocą sondy ultrasonograficznej. W badaniu tym wykorzystuje się zjawisko odkryte przez Dopplera, i nazwane właśnie jego nazwiskiem. Polega ono na tym, że jeśli źródło sygnału (czyli w tym przypadku krew w naczyniu) porusza się względem obranego, nieruchomego punktu, to sygnał ten zmienia swą częstotliwość.
W badaniu dopplerowskim punktem tym jest sonda głowicy ultrasonograficznej. Jest ona taka sama, jak używana do zwykłego badania ultrasonograficznego. Głowica wysyła ultradźwięki, które krew odbija i wysyła z powrotem do głowicy, gdzie rejestrowana jest z kolei jej częstotliwość. Dzięki temu możliwe jest zmierzenie prędkości i objętości przepływającej w naczyniu krwi.
Kierunki przepływu krwi na monitorze kodowane są kolorem czerwonym i niebieskim. Barwa czerwona obrazuje przepływ krwi w kierunku sondy ultrasonograficznej, niebieska – w przeciwnym.
Najważniejsze rodzaje badań dopplerowskich to:
- doppler ślepy (fali ciągłej),
- doppler pulsacyjny znakowany kolorem.
Zaletami badania dopplerowskiego ślepego jest jego niska cena i powszechna dostępność, ale nie jest to precyzyjne badanie. USG doppler pulsacyjny jest o wiele bardziej dokładnym narzędziem, ale wymaga odpowiednio większych umiejętności od badającego.
Wskazania do badania dopplerowskiego układu rozrodczego
Wskazaniami do przeprowadzenia badania dopplera układu rozrodczego jest najczęściej rutynowa ocena dobrostanu płodu i krążenia maciczno – łożyskowego, zwłaszcza w przypadku ciąży wysokiego ryzyka:
- kobiety z nadciśnieniem tętniczym,
- cukrzycą,
- przy wewnątrzmacicznym zahamowaniu wzrostu.
Naczyniem, które jako pierwsze podlega zbadaniu, jest tętnica pępowinowa. Gdy opór w tym naczyniu jest duży (a prawidłowo, dla łatwego przepływu krwi do organizmu płodu, powinien być niski), dochodzi do zaniku lub odwrócenia tzw. prędkości końcoworozkurczowej. Dzieje się tak najczęściej w przypadku nadciśnienia tętniczego matki, i gdy masa płodu jest za mała w stosunku do czasu trwania ciąży. Prędkość końcoworozkurczowa jest bardzo dobrym parametrem prognostycznym. Pozwala na przewidzenie z wyprzedzeniem zagrożenia życia płodu i podjęcie odpowiednich działań, w tym wybór metody porodu.
Kolejnym ważnym naczyniem w diagnostyce dopplerowskiej jest tętnica maciczna. W pierwszych tygodniach ciąży przepływ macica – łożysko jest wysokooporowy, a wykładnikiem tego jest obecność wcięć – „notch” w przepływie krwi. Jeżeli wcięcia utrzymują się po 26. tygodniu ciąży, gdzie opór w tętnicy macicznej powinien zmaleć, świadczy to o zaburzeniach w przepływie maciczno – łożyskowym.
Podobnie jak zaburzenia w przepływie krwi w tętnicy pępowinowej, wywołują je nadciśnienie tętnicze i wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu. Obecność wcięć może prognozować wiele powikłań w ciąży:
- stan przedrzucawkowy,
- poród przedwczesny,
- zły stan dziecka po porodzie.
Również ocena krążenia krwi w naczyniach płodowych w trakcie badania dopplera może powiedzieć wiele o toczących się patologicznych procesach. Gdy dziecko jest niedotlenione, obserwuje się zwiększony przepływ krwi w sercu, mózgu i nadnerczach. Dochodzi do tzw. centralizacji krążenia, podczas której narządy niezbędne do życia są chronione, kosztem np. kończyn. Ocena przepływu w tętnicy środkowej i przedniej mózgu są obecnie najczęściej wykonywanymi badaniami w tym zakresie. Badanie innych naczyń ma ograniczone znaczenie w diagnostyce dobrostanu płodu
Innymi wskazaniami do przeprowadzenia USG dopplerowskiego są:
- ciąża wielopłodowa – często w przebiegu ciąży wielopłodowej dochodzi do wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu, a badanie dopplerowskie wydaje się być doskonałym narzędziem do diagnostyki tego stanu. Innym ważnym wskazaniem jest obserwacja w kierunku zespołu przetoczenia. Jest to bardzo groźne zjawisko, polegające na wytworzeniu połączeń naczyniowych między płodami. Grozi to śmiercią obu płodów. Doppler pozwala na uwidocznienie patologicznych naczyń;
- ciążą pozamaciczna – zastosowanie kolorowego dopplera umożliwia bardzo dokładaną ocenę anatomii poszczególnych struktur, co ma szczególnie znaczenie w odróżnieniu prawdziwego pęcherzyka ciążowego od pseudopęcherzyka w ciąży pozamacicznej;
- guzy jajnika – najczęstsze guzy jajnika to raki surowicze. Występują u starszych kobiet, po menopauzie. Niestety, pierwsze objawy pojawiają się, gdy nowotwór jest już zaawansowany. Są to bóle w podbrzuszu, powiększenie obwodu brzucha, krwawienia z pochwy. Badanie dopplerowskie, wraz ze zwykłym badaniem ultrasonograficznym, pozwala na ocenę złośliwości guza. Niski opór przepływu w naczyniach nowotworu oraz niskie wartości prędkości skurczowej są negatywnymi wykładnikami;
- żylaki powrózka nasiennego u mężczyzn – są to poszerzone i skręcone żyły powrózka nasiennego, często powstające u młodych mężczyzn. Najczęściej spowodowane są uciskiem żyły nerkowej, co powoduje wsteczny przepływ i zastój krwi w naczyniach powrózka. Odpowiadają za znaczny odsetek niepłodności męskiej, bo znajdująca się w nich krew podwyższa temperaturę otoczenia, co upośledza funkcjonowanie plemników. Badanie dopplerowskie pozwala na zobrazowanie struktury żylaków i przepływów.
Jak wygląda badanie dopplerowskie układu rozrodczego?
Badanie dopplerowskie wykonuje się za pomocą głowicy do ultrasonografii. Jest to proste i bezbolesne badanie, do którego nie obowiązują specjalne przygotowania.
Badanie przez powłoki brzuszne wykonuje się w zaawansowanej ciąży. Do badania należy odsłonić brzuch, na który nakładany jest specjalny żel. Jest składową badania ultrasonograficznego, przeprowadzający badanie włącza na aparacie opcję dopplerowską i sprawdza przepływy. Jedyną różnicą dla pacjenta jest powstający charakterystyczny dźwięk przepływającej w naczyniu krwi.
Badanie sondą dopochwową polega na włożeniu sondy o wydłużonym kształcie pokrytej żelem do pochwy. Pozwala to na dokładniejsze zobrazowanie tkanek. Sonda jest pokryta jednorazową, sterylną osłonką.
Do badania należy rozebrać się od pasa w dół i ułożyć jak do badania ginekologicznego. Badanie przezpochwowe wykonuje się we wczesnej ciąży, w przypadku ciąży ektopowej i w ginekologii.
Badanie męskiego układu rozrodczego za pomocą USG dopplerowskiego polega na przyłożeniu głowicy pokrytej żelem do moszny pacjenta w trakcie wykonywania przez niego próby Valsalvy, czyli mocnego parcia na tłocznię brzuszną.
Przeciwwskazania do badania dopplerowskiego
Jedynymi przeciwwskazaniami do badania dopplerowskiego jest brak współpracy pacjenta, np. przy badaniu transwaginalnym i otwarte, niegojące się rany w miejscach, gdzie powinna być przyłożona głowica. Badanie spowoduje wtedy niepotrzebny ból i możliwość dodatkowej infekcji.
