Oktenidyna – działanie, zastosowanie, leki z oktenidyną w Polsce

Chlorowodorek oktenidyny. Co to takiego? Działanie oktenidyny

Dichlorowodorek oktenidyny jest substancją należącą do kationowych związków powierzchniowo czynnych. Jej działanie polega na łączeniu się z ujemnie naładowanymi kwasami tłuszczowymi znajdującymi się w błonie komórkowej szkodliwych drobnoustrojów.

Oktenidyna wykazuje działanie antyseptyczne o bardzo szerokim spektrum, obejmującym m.in.:

• bakteryjne formy wegetatywne (tworzące endospory);
• bakterie Gram-ujemne;
• bakterie Gram-dodatnie;
• grzyby;
• wirusy (przede wszystkim wirus opryszczki, EBV oraz WZW-B);
• pierwotniaki.

Oprócz działania przeciwdrobnoustrojowego oktenidyna działa również przeciwbólowo oraz usuwa martwe tkanki i ich wydzieliny. Warto zauważyć, że oktenidyna skutecznie niszczy także biofilm, czyli warstwę wytworzoną przez szkodliwe drobnoustroje wraz z ich macierzą zewnątrzkomórkową. Taka zapora ma chronić patogeny przed odpowiedzią immunologiczną gospodarza oraz działaniem bakteriobójczym leków. Eliminacja biofilmu dodatkowo zmniejsza ryzyko rozwoju lekooporności drobnoustrojów.

Kiedy stosuje się oktenidynę?

Przeznaczeniem leków zawierających oktenidynę jest krótkotrwałe leczenie antyseptyczne w obrębie błon śluzowych, rany lub skóry przed zabiegami operacyjnymi, w ich trakcie oraz po zakończeniu. Oktenidynę stosuje się do odkażania ran m.in. w ginekologii, wenerologii (w obrębie narządów płciowych), urologii i proktologii, a także dermatologii i stomatologii.

Jako przykładowe zastosowanie oktenidyny wskazuje się m.in.:

• opracowywanie ran chirurgicznych;
• działanie przy ranach trudno gojących;
• płukanie zakażonych krwiaków i ropni;
• pielęgnację szwów pooperacyjnych;
• poporodową irygację pochwy;
• czynności związane z zapłodnieniem in-vitro;
• zabieg cewnikowania;
• zabiegi diagnostyczne okolic odbytu, prącia lub pochwy.

Oktenidyna jest też stosowana rutynowo do płukania jamy ustnej, m.in. w leczeniu aft czy po resekcji zęba oraz do łagodzenia podrażnień po noszeniu aparatu ortodontycznego lub protezy dentystycznej. Wykorzystanie płukanek z oktenidyny w jamie ustnej zmniejsza również ryzyko nawrotów stanów zapalnych dziąseł. Preparaty z oktenidyną wykorzystuje się także do pielęgnacji kikuta pępowinowego.

Jak stosować oktenidynę?

Sposób stosowania oktenidyny w dużej mierze zależy od jej przeznaczenia. Do dezynfekcji ran oktenidyną w postaci roztworu należy nasączyć jałowe gaziki i przemywać nimi ranę od wnętrza ku środkowi. Takie waciki można też pozostawić bezpośrednio w ranie, co sprzyja oddzieleniu się martwej tkanki od żywej.

Dezynfekcja powierzchni skóry oraz błon śluzowych, które mają być poddane zabiegowi, polega na ich przetarciu jałowym gazikiem nasączonym roztworem oktenidyny. Należy przy tym odczekać minimum 60 sekund, aż substancja czynna spełni swoje zadanie. Irygacja pochwy polega na wprowadzeniu mieszaniny oktenidyny z wodą w proporcji 1:1 na minimum 1 minutę.

Dezynfekcja jamy ustnej polega na płukaniu wnętrza ust nierozcieńczonym roztworem przez minimum 20 sekund.

Skuteczność oktenidyny utrzymuje się przez około godzinę po aplikacji, dlatego w tym czasie należy unikać spożywania napojów, przyjmowania posiłków, a także mycia odkażonych miejsc przy użyciu mydła i innych detergentów.

Bezpieczeństwo stosowania oktenidyny

Pomimo wszechstronnej skuteczności oktenidyna jest związkiem bezpiecznym. Leczenie antyseptyczne nie powoduje skutków genotoksycznych, kancerogennych oraz cytotoksycznych. Należy jednak pamiętać, aby nie stosować oktenidyny m.in:

• do płukania struktur, z których nie można usunąć antyseptyku (np. jama otrzewna);
• do płukania chrząstki szklistej oraz struktury ośrodkowego układu nerwowego;
• w przypadku uczulenia na substancję czynną.

Oktenidyna nie powinna być też łączona z jodowanym powidonem poliwinylowym ze względu na ryzyko interakcji miedzy substancjami. W miejscu styku substancji może dojść do powstania ciemnych przebarwień.

Substancji nie wolno stosować dożylnie, nie nadaje się ona także do antyseptyki ran głębokich. Przeciwwskazania obejmują również płukanie błony bębenkowej oraz pęcherza moczowego. Terapia z wykorzystaniem oktenidyny nie powinna trwać dłużej niż 14 dni w przypadku płynu lub 4 dni w przypadku kapsułek.

Oktenidyna. Działania niepożądane

Stosowanie oktenidyny z reguły nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Jedynie w przypadku podania środka na rany głębokie może wystąpić zaczerwienienie, pieczenie, obrzęk lub martwica tkanek. W przypadku nadmiernego wydłużenia stosowania oktenidyny doustnie mogą pojawić się mdłości, wymioty lub bóle brzucha.

Obecnie brakuje wystarczającej ilości informacji na temat stosowania preparatów zawierających oktenidynę przez kobiety w ciąży lub w okresie laktacji. Ze względu jednak na fakt, że substancja nie wchłania się przez skórę, przez błony śluzowe zaś w bardzo niewielkim stopniu, jej wykorzystanie w obu przypadkach wydaje się bezpieczne.

Leki z oktenidyną w Polsce

W Polsce dopuszczono do obrotu kilka postaci oktenidyny. Przede wszystkim jest to roztwór – zarówno do stosowania w płynie, jak i jako spray. Z kolei oktenidyna pod postacią pastylek twardych wykorzystywana jest do dezynfekcji jamy ustnej. Do popularnych preparatów można zaliczyć m.in.: Octenisept, Septi-Spray czy Octenisan.

Leczenie ran z wykorzystaniem oktenidyny wykazuje wysoką skuteczność, zwłaszcza w przypadku szczepów o znacznym stopniu lekooporności, jak np.: Staphylococcus aureus, Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa czy bakterie z rodzaju Clostridium .