Clostridium difficile – przyczyny, objawy, leczenie zakażenia

Clostridium difficile – co to jest?

W warunkach fizjologicznych jelito grube jest skolonizowane florą bakteryjną wspierającą mechanizmy trawienia i rozkładu resztek pokarmowych. Obecność tych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym warunkuje prawidłowe funkcjonowanie jelit i zapewnia homeostazę.

W przypadku leczenia antybiotykiem, oprócz walki z infekcją zmniejszamy też ilość bakterii w jelicie, co może prowadzić do wielu niepożądanych powikłań. Jednym z nich jest nadkażenie i nadmierny wzrost bakterii Clostridium difficile , które w sprzyjających warunkach oraz po osłabieniu fizjologicznej flory bakteryjnej wypierają te słabsze i zasiedlają jelito grube i częściowo jelito cienkie.

Produkując toksyny – toksynę A i B – powodują niszczenie oraz złuszczanie się nabłonka jelitowego, które widoczne jest w postaci szaro-żółtych błon pokrywających wnętrze dystalnego odcinka przewodu pokarmowego. Właśnie w związku z tym efektem działania toksyn bakteryjnych zakażenie Clostridium difficile określane jest jako rzekomobłoniaste zapalenie jelit.

Clostridium difficile – przyczyny zakażenia

Jak już wspomniano, głównym czynnikiem mogącym prowadzić do zakażenia Clostridium difficile jest stosowanie antybiotyków (przede wszystkim tych odznaczających się szerokim spektrum działania), ale również leków z grupy inhibitorów pompy protonowej.

Oprócz tego na zakażenie bakterią narażone są osoby hospitalizowane, przebywające w środowisku szpitalnym o wysokim stopniu skażenia, a także pacjenci w podeszłym wieku – szanse na zakażenie C. difficile wzrastają po 65. roku życia.

Clostridium difficile – objawy zakażenia

Głównym miejscem kolonizacji bakterii Clostridium difficile jest jelito grube. Objawy, jakie towarzyszą zakażeniu C. difficile to głównie:

• intensywna biegunka – najczęściej zaczynająca się w trakcie antybiotykoterapii; do 30 wypróżnień na dobę,
• niekiedy domieszka krwi i śluzu w kale,
• kurczowe bóle brzucha,
• gorączka,
• odwodnienie,
• obrzęki,
• w skrajnych przypadkach – wstrząs.

Większość pacjentów manifestuje łagodny i samooograniczający się przebieg choroby. Najczęściej już po odstawieniu antybiotyków widać znaczną poprawę stanu klinicznego.

Clostridium difficile – rozpoznanie zakażenia

Poza charakterystycznymi, wymienionymi wyżej objawami za rozpoznaniem rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego przemawia stosowana antybiotykoterapia. Dotyczy to stosowania takich antybiotyków, jak amoksycylina, ampicylina, klindamycyna, cefalosporyny, czyli tych, które są pierwszym orężem w walce z większością zakażeń bakteryjnych górnych i dolnych dróg oddechowych.

Zwykle dobrze zebrany wywiad chorobowy wystarcza do postawienia prawidłowej diagnozy. W nielicznych przypadkach prowadzi się głębszą diagnostykę.

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się zwiększoną ilość leukocytów (białych krwinek) oraz zaburzenia jonowe. Posiew kału umożliwia wyhodowanie bakterii oraz oznaczenie produkowanych przez nie toksyn (szczególne znaczenie ma toksyna B), co pomaga ocenić stopień kolonizacji jelita przez szczep chorobotwórczy.

Endoskopia dolnego odcinka przewodu pokarmowego umożliwia zobrazowanie charakterystycznych błon pokrywających jelito grube. Jest to jednak rzadko wykonywana forma diagnostyki ze względu na swoją inwazyjność oraz dostępność innych, mniej ingerujących metod.

Clostridium difficile – leczenie

Zakażenie Clostridium difficile przebiega najczęściej jako łagodne zapalenie jelita grubego i ma charakter samoograniczający się. W większości przypadków wystarcza odstawienie antybiotykoterapii, która jest odpowiedzialna za znaczny odsetek przypadków choroby.

U nielicznych pacjentów objawy są na tyle burzliwe i wyniszczające, że wymagają hospitalizacji oraz wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych. Zwykle w terapii stosuje się probiotyki oraz sterydoterapię ogólnoustrojową. W niektórych przypadkach wskazane jest zastosowanie antybiotyków – metronidazolu lub wankomycyny.

Clostridium difficile – co jeść?

Podczas zakażenia C. difficile wskazane jest wdrożenie przemyślanej diety, która złagodzi dolegliwości chorobowe oraz uzupełni organizm o substancje odżywcze utracone na skutek długotrwałej biegunki.

Podstawę powinno stanowić wprowadzenie do jadłospisu produktów lekkostrawnych i jednoczesne ograniczenie błonnika, tłuszczów, laktozy oraz cukrów prostych. Zaleca się przygotowywanie łagodnie przyprawionych dań w folii aluminiowej oraz gotowanie w wodzie lub na parze. Optymalnie w ciągu dnia należy spożywać 5-6 niewielkich objętościowo posiłków. Niezwykle istotne jest również dbanie o odpowiedni poziom nawodnienia, wypijając ok. 2 litrów wody niegazowanej dziennie.

Clostridium difficile – zapobieganie zakażeniu

Najlepszą formą walki z nawrotami rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego jest przemyślana terapia antybiotykiem. Należy pamiętać, że większość (ponad 90%) infekcji górnych dróg oddechowych, w tym także zapalenia oskrzeli, wywołana jest wirusami, których antybiotyki nie zwalczają. Pochopna antybiotykoterapia naraża zatem pacjenta na groźne powikłania, w tym zakażenie Clostridium difficile , nie dając przy tym szansy leczenia występującej infekcji.

W razie konieczności leczenia antybiotykiem wskazane jest natomiast jednoczesne przyjmowanie probiotyków (leczenie osłonowe), które w pewnym stopniu uzupełniają fizjologiczną florę bakteryjną przewodu pokarmowego, zmniejszając ryzyko nadmiernej kolonizacji szczepami chorobotwórczymi. Jaki probiotyk spisuje się najlepiej podczas zakażenia C. difficile? Najczęściej wymieniane są tutaj dwa szczepy – Lactobacillus oraz Saccharomyces, których wysoką skuteczność działania potwierdziły obszerne badania naukowe.