Ampicylina – działanie, dawkowanie, preparaty, ulotka, skutki uboczne

Jak działa ampicylina?

Ampicylina, antybiotyk beta-laktamowy, nazywany jest tak z racji posiadania w swojej budowie pierścienia beta-laktamowego o działaniu bakteriobójczym (zabijającym bakterie). Mechanizm działania tego antybiotyku polega na blokowaniu białek budujących ściany komórkowe bakterii. Podczas podziału bakterii, nowo powstałe komórki nie mogą stworzyć ochronnej ściany komórkowej, w wyniku czego ulegają zniszczeniu – tak zwanej lizie. Z tego powodu tak ważne jest, by nie łączyć antybiotyków beta-laktamowych z innymi antybiotykami o działaniu bakteriostatycznym, czyli blokującym tylko zdolność namnażania się bakterii.

Ampicylina działa bardziej na bakterie Gram-ujemne, choć wykazuje też słabą aktywność wobec bakterii Gram-dodatnich. Do mikrobów wrażliwych na działanie ampicyliny należą przede wszystkim:

• Streptococcus spp.,
• Staphylococcus aureus i epidermidis,
• Neisseria meningitidis i gonorrhoeae,
• Listeria monocytogenes,
• Haemophilus influenzae,
• Escherichia coli ,
• Pseudomonas mirabilis,
• Enterococcus faecalis,
• Salmonella spp.,
• Shigella,
• Clostridium spp.

Istnieją jednak szczepy bakterii wydzielających enzym beta-laktamazę, który ma za zadanie niszczyć pierścień beta-laktamowy zawarty w budowie ampicyliny. Z tego powodu dodaje się w niektórych preparatach dodatkowy składnik – sulbaktam, mający za zadanie unieczynnić działanie beta-laktamazy, zwiększając tym samym możliwości działania ampicyliny. Preparat zwany sultamycyliną, jest prolekiem, tj. substancją, która po podaniu doustnym – pod wpływem ludzkich enzymów – rozkłada się na ampicylinę i sulbaktam. W przypadku zastosowania antybiotyku w formie takiego proleku można uzyskać dwukrotnie większe stężenie ampicyliny w organizmie niż przy jej samodzielnym podaniu.

Ampicylina – zastosowanie i dawkowanie

Jako półsyntetyczna penicylina działająca na wiele szczepów bakterii ampicylina ma szerokie zastosowanie, a szczególnie w:

• zakażeniach dróg oddechowych, w tym w zaostrzeniu zapalenia oskrzeli,
• ostrych i przewlekłych zakażeniach układu moczowego,
• zapaleniach dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego,
• rzeżączce,
• salmonellozie,
• posocznicy i zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych (także u noworodków),
• zapaleniu wsierdzia,
• durze brzusznym.

Dawkowanie ampicyliny doustnej jest zawsze zależne od wieku, stanu i rodzaju choroby na jaką cierpi pacjent. Zazwyczaj jest to 250 lub 500 miligramów podawanych w równych odstępach co 6 lub 12 godzin, choć przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych może być konieczne nawet przyjmowanie 2 gramów antybiotyku co 4 godziny.

Natomiast ampicylina w ampułkach podawana jest domięśniowo lub dożylnie. W zależności od stanu pacjenta i jednostki chorobowej co 6 godzin podaje się jednorazowo 12,5 do 50 mg preparatu na każdy kilogram masy ciała. Dawkowanie zawsze ustala lekarz, aczkolwiek warto też zaznajomić się z ulotką ampicyliny przed rozpoczęciem podawania leku.

Jak długo przyjmować ampicylinę? Ile dni? O tym również decyduje specjalista. Standardem przy podawaniu antybiotyków zawsze jest stosowanie pełnej, zalecanej terapii, mimo że objawy już minęły (ogranicza to rozwój szczepów antybiotykoopornych bakterii). Jeśli jednak objawy po przewidzianym czasie leczenia nie ograniczyły się, to będzie najprawdopodobniej potrzeba kontynuowania terapii lub wymiany antybiotyku na inny.

Ampicylina – przeciwwskazania i skutki uboczne

Przeciwwskazaniem powinny być przede wszystkim uczulenia na jakiekolwiek składniki antybiotyku, a zwłaszcza uczulenie na ampicylinę lub inne penicyliny. Uważać muszą też osoby chore na mononukleozę czy białaczkę, gdyż po zastosowaniu ampicyliny mają dużo większą szansę na wystąpienie wysypki skórnej.

Wysypka jest jednym z głównych działań niepożądanych ampicyliny, lecz innymi niepokojącymi objawami mogą być dolegliwości ze strony układu trawiennego, tj. nudności, biegunki, bóle brzucha, wymioty, a w skrajnych przypadkach może dojść do rzekomobłoniastego zapalenia jelita. Alergia na ampicylinę może jeszcze objawiać się świądem, pokrzywką lub osutką.

Czy ampicylina w ciąży jest bezpieczna? W takich wypadkach lekarz prowadzący zawsze musi oszacować stosunek ryzyka do ewentualnych korzyści, jakie można osiągnąć. Ampicylina należy do tak zwanej kategorii B, czyli jeśli tylko zajdzie taka potrzeba i nie jest możliwe użycie innego, alternatywnego leku, to może ona być antybiotykiem dozwolonym w ciąży.

Przyjmowanie antybiotyku razem z posiłkiem może zaburzyć jego wchłanianie, a co za tym idzie, skuteczność. Uważać też należy na interakcję pomiędzy ampicyliną a alkoholem.

Ampicylina – preparaty

Ampicylina jest preparatem aktualnie stosunkowo rzadko używanym. Z tego powodu nie ma więc zbyt wielu zamienników. W formie tabletek ampicylina występuje tylko jako prolek – sultamycylina (Unasyn). Więcej dostępnych jest preparatów handlowych ampicyliny dożylnej w formie proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (Ampicilin TZF 0,5 g, 1 g lub 2 g oraz Unasyn 0,5 g ampicyliny + 0,25 g sulbaktamu lub 1 g + 0,5 g oraz 2 g + 1 g).

Cena ampicyliny jest zależna od rejonu kraju i marż handlowych, ale oscyluje wokół 20 zł za lek w postaci tabletek oraz, w zależności od stężenia ampułek, od 20 do 60 zł za formę do wstrzykiwań zawierającą sulbaktam. Jak wszystkie antybiotyki doustne lub dożylne, ampicylina jest tylko na receptę.