Leki na grypę i leki na przeziębienie – leczenie objawowe czy przyczynowe?

Wirusy a przeziębienie

Aby dobrze przygotować się do walki z chorobą, przede wszystkim należy poznać jej przyczynę. W okresie jesienno-zimowym oraz w porze przesilenia wiosennego układ odpornościowy często bywa osłabiony, dlatego też jesteśmy wówczas szczególnie narażeni na infekcje wirusowe.

Co to jest przeziębienie? Przeziębienie to zespół objawów, które towarzyszą wirusowemu zakażeniu górnych dróg oddechowych. Przyczyną zachorowalności są różne rodzaje wirusów oddechowych, wśród których najczęściej wymienia się:

• rinowirusy,
• koronawirusy,
• adenowirusy,
• wirusy RSV,
• wirusy para-grypy.

Początek infekcji nie jest gwałtowny, objawy zaś są bardziej zróżnicowane i narastają wolniej niż w przypadku grypy. Przeważnie początkowo czujemy ból gardła i drapanie w gardle, a następnie pojawia się wyciek wodnistej wydzieliny z nosa. Zakażenie adenowirusem może powodować zapalenie spojówek, zaś enterowirus jest częstą przyczyną występowania objawów ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego (tzw. grypa żołądkowa). Dolegliwości towarzyszące przeziębieniu zwykle jednak nie uniemożliwiają codziennej aktywności i ustępują po około 7 dniach. Istotny jest zatem wybór leków na grypę i przeziębienie.

Wirusy a grypa

Za rozwój grypy odpowiadają wirusy rodzaju A, B lub C, które często mutują i występują w wielu podtypach. Objawy grypy narastają szybko i gwałtownie, mają też większe nasilenie. Charakterystyczny jest suchy, uporczywy kaszel, który z czasem staje się bardziej produktywny i przechodzi w kaszel mokry. Katar może się w ogóle nie pojawić. Pozostałe dolegliwości są jednak znacznie poważniejsze niż przy przeziębieniu, ponieważ występują tu:

• bóle mięśni i stawów,
• ogólne osłabienie,
• ból głowy,
• dreszcze,
• wysoka gorączka.

Ostre objawy grypy utrzymują się zwykle około tygodnia. Grypa niesie również za sobą wysokie ryzyko występowania niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań.

Leki stosowane objawowo w chorobach wirusowych

Kiedy zaobserwujemy u siebie pierwsze objawy infekcji wirusowej, najczęściej sięgamy po leki bez recepty, aby jak najszybciej zwalczyć uporczywe dolegliwości, takie jak katar, ból głowy czy gorączka. W aptekach dostępnych jest bardzo wiele preparatów leczniczych (np. leki na grypę bez recepty i leki na grypę na receptę), które mają różne składy, występują w kilku postaciach i zawierają często inne stężenia tych samych substancji czynnych.

Leczenie objawowe w chorobach wirusowych:

1. W leczeniu objawowym lekiem pierwszego wyboru najczęściej jest paracetamol (dawka 500–1000 mg co 4–6 godzin), należący do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, który wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, przy bardzo dużym marginesie bezpieczeństwa jego stosowania. Może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w terapii skojarzonej z innymi lekami.
2. W zwalczaniu bólu i gorączki skuteczne są również różne preparaty proste (leki przeciwgorączkowe) i złożone (leki przeciwgorączkowe i leki przeciwzapalne), zawierające w składzie kwas acetylosalicylowy (nie stosować u dzieci poniżej 12. roku życia). Natomiast inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen (200–400 mg co 6 godzin) lub naproksen (250 mg co 6–8 godzin), zmniejszają dodatkowo stan zapalny, przy czym niosą za sobą również większe ryzyko występowania działań niepożądanych.
3. W towarzyszącym suchym kaszlu warto sięgać po produkty lecznicze zawierające substancje przeciwkaszlowe, np. dekstrometorfan czy kodeinę, natomiast w kaszlu mokrym po leki wykrztuśne (np. gwajafenazyna) albo sekretolityczne (np. acetylocysteina, ambroksol).
4. W celu obkurczenia naczyń błony śluzowej nosa i zmniejszenia kataru należy przyjmować leki doustne, zawierające głównie fenylefrynę lub pseudoefedrynę, ale można też stosować substancje działające wyłącznie miejscowo – ksylometazolinę, oksymetazolinę czy nafazolinę.

Warto jednak jeszcze raz podkreślić, że wszystkie wymienione powyżej substancje czynne zwalczają głównie objawy przeziębienia i grypy, nie wpływają zaś na ich bezpośrednią przyczynę, a więc wirusy, ani nie posiadają działania immunostymulującego.

Jaki antybiotyk zastosować na grypę? Antybiotyki nie wykazują aktywności wobec wirusów, ale są pomocne dopiero wówczas, gdy do podstawowych dolegliwości w przebiegu przeziębienia lub grypy dołączają objawy nadkażenia bakteryjnego, np. wyciek gęstej ropnej wydzieliny z nosa.

Leki na wirusy

Leki przeciwwirusowe niszczą wirusy, dlatego mogą być stosowane w leczeniu przyczynowym. Dodatkowo zmniejszają stopień nasilenia objawów grypy oraz ograniczają ryzyko i częstość występowania powikłań. Polecane są szczególnie osobom z tzw. grupy podwyższonego ryzyka albo chorującym na grypę o ciężkim przebiegu. Są tym skuteczniejsze, im wcześniej zostaną wdrożone do kuracji.

W leczeniu przeciwwirusowym wykorzystuje się dwie grupy leków dostępnych wyłącznie na receptę:

• leki starej generacji (amantadyna, rymantadyna),
• leki nowej generacji (zanamiwir, oseltamiwir).

Chlorowodorek amantadyny i rymantadyny to leki hamujące replikację, czyli namnażanie wirusa. Mogą być stosowane w profilaktyce i leczeniu zakażeń wyłącznie wirusem grypy typu A. Wykazują stosunkowo niewielki efekt terapeutyczny w przypadku grypy sezonowej, przy jednoczesnym nasilonym występowaniu wielu działań niepożądanych. Paracetamol i aspiryna zmniejszają ich skuteczność.

Zdecydowanie częściej w leczeniu antygrypowym u dorosłych i dzieci po 1 roku życia wykorzystuje się:

• oseltamiwir (np. lek Ebilfumin), który dostępny jest pod postacią kapsułek doustnych,
• zanamiwir, podawany tylko drogą wziewną (dla dzieci od 5. roku życia).

Oba leki działają na namnażające się wirusy grypy typu A i B, hamują uwalnianie i aktywność enzymów wirusowych z zainfekowanych komórek oraz ich przenikanie do nabłonka układu oddechowego, dzięki czemu zapobiegają szerzeniu się zakażenia. Nie wykazują jednak aktywności wobec już zreplikowanych wirusów. Powinny być włączone do leczenia dopiero po potwierdzeniu infekcji wirusem grypy w badaniach laboratoryjnych. Farmakoterapia z ich udziałem musi rozpocząć się w ciągu dwóch dni od wystąpienia pierwszych objawów i trwa zwykle 5 dni.

Natomiast inozyna (Inosinum pranobexum) to substancja czynna o udowodnionym działaniu przeciwwirusowym i immunostymulującym. Lek ten występuje w postaci tabletek i syropu. Nie tylko hamuje namnażanie wirusów, ale również pobudza układ odpornościowy organizmu gospodarza. Z tego powodu uważa się, iż inozyna zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na choroby wirusowe i łagodzi ich przebieg. Lek ten można stosować już od pierwszego roku życia, a jego dawkowanie jest zależne od masy ciała pacjenta.

Leki immunostymulujące

Preparaty immunostymulujące, czyli pobudzające i wzmacniające odporność organizmu, są rekomendowane szczególnie tym pacjentom, którzy uskarżają się na częste i nawracające infekcje oraz w okresie większego osłabienia organizmu.

Jak leczyć grypę domowymi sposobami? W profilaktyce przeziębienia i grypy powszechnie stosowana jest m.in. witamina C i witamina D, rutozyd, preparaty zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe (głównie DHA) i tran, a także ekstrakty roślinne z jeżówki, grejpfruta, aronii czy aloesu. Skuteczność tych substancji w zapobieganiu zachorowaniom stanowi jednak kwestię sporną, a ich efektywność często nie jest potwierdzona wiarygodnymi badaniami klinicznymi.

W celu wytworzenia odporności oraz stymulacji naturalnych mechanizmów obronnych organizmu, lekarze zalecają poddawanie się szczepieniom. Szczepionki, czyli specjalne preparaty zawierające głównie konkretne, zmodyfikowane zarazki (np. całe wirusy albo ich fragmenty) można podawać we wstrzyknięciach, ale również przyjmować w postaciach doustnych. Na szczepienie przeciwko wirusowi grypy warto zgłaszać się co roku, ponieważ wirus ten często mutuje i skład szczepionek jest regularnie modyfikowany, aby jak najlepiej zabezpieczyć organizm przed zachorowaniem i groźnymi powikłaniami.