Endoskopia (badanie endoskopowe) – co to jest, rodzaje, wskazania, przebieg, przeciwwskazania, powikłania

Co to jest endoskopia?

Badania endoskopowe umożliwiają oglądanie między innymi przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, jam stawowych, jamy brzusznej czy przestrzeni w obrębie klatki piersiowej.

Endoskop to urządzenie złożone ze światłowodu zakończonego aparatem optycznym oraz narzędzi dodatkowych, umożliwiających m.in.:

• pobieranie wycinków błony śluzowej do badań histopatologicznych,
• tamowanie niewielkich krwawień,
• usuwanie kamieni żółciowych i nerkowych,
• wycinanie polipów i innych struktur patologicznych, a nawet całych narządów,
• wykonywanie ultrasonografii.

Endoskopia pomaga ponadto stwierdzić, czy przyczyną dyspepsji jest konkretna choroba układu pokarmowego.

Endoskopia – wskazania do badania

Wskazaniami do przeprowadzenia badania endoskopowego są, m.in.:

• nawracające bóle brzucha, bóle żołądka,
• zmiana rytmu wypróżnień,
• refluks,
• żylaki przełyku,
• podejrzenie żółciopochodnego ostrego zapalenia trzustki,
• obecność kamienie nerkowych i żółciowych,
• choroby układu oddechowego,
• problemy z przełykaniem – endoskopia umożliwia diagnostykę schorzeń przełyku,
• choroby gruczołu krokowego,
• rozpoznawanie kamicy nerkowej,
• pobranie materiału do badania histopatologicznego.

Endoskopia umożliwia wykrycie zmian chorobowych i znajduje się w programach badań profilaktycznych.

Endoskopia – jak przebiega?

To, jak wygląda endoskopia, zależy od rodzaju badanej okolicy. Z reguły endoskop posiada własne źródło światła i dodatkowe kanały, umożliwiające np. płukanie badanych przestrzeni lub odsysanie wydzieliny. Czasem wyróżnia się zabiegi wykonywane przy użyciu sztywnego endoskopu, np. bronchoskopia w diagnostyce chorób układu oddechowego, oraz ich odpowiedniki wykonywane przy użyciu endoskopu giętkiego, np. bronchofiberoskopia.

Jak przygotować się do endoskopii?

Czy endoskopia boli? Zabiegi endoskopowe wykonuje się w znieczuleniu miejscowych lub ogólnym, w zależności od badanego układu i tolerancji pacjenta. Zdarza się, że nie jest potrzebne żadne specjalne przygotowanie do endoskopii, choć może zaistnieć konieczność kilkudniowej hospitalizacji.

Dokładne wytyczne w zakresie przygotowania się do endoskopii, zależne są od rodzaju badanej części ciała. Endoskopia przeprowadzana jest na czczo, co oznacza, że pacjent nie powinien przyjmować pokarmów przez minimum 6 godzin przed przystąpieniem do badania. W większości przypadków przed zabiegiem konieczne jest wykonanie kontrolnych badań laboratoryjnych, zwłaszcza morfologii i układu krzepnięcia krwi, a także wykluczenia potencjalnych przeciwwskazań.

Ile trwa badanie endoskopowe?

Badanie endoskopowe trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. Cena endoskopii wykonywanej prywatnie także zależy od stopnia zaawansowania zabiegu. Przykładowo za anoskopię zapłacimy około 90 zł, cena gastroskopii to około 300 zł, natomiast cena kolonoskopii – około 400.

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

Endoskopia – rodzaje badań endoskopowych

Badania endoskopowe, zależnie od badanej okolicy, można podzielić na kilka rodzajów. Pacjenci często pytają, czy w danym przypadku należy przeprowadzić endoskopię czy gastroskopię bądź kolonoskopię. Tymczasem oba pierwsze wymienione zabiegi należą do grupy zabiegów endoskopowych.

W niniejszym opracowaniu ograniczymy się do wymienienia i krótkiej charakterystyki najważniejszych zabiegów wykonywanych metodami endoskopowymi:

• gastroskopia (często nazywana także panendoskopią) – badanie odcinka przewodu pokarmowego począwszy od ust, poprzez przełyk i żołądek, aż do dwunastnicy i początkowego odcinka jelita cienkiego. Endoskopia przewodu pokarmowego umożliwia diagnostykę wielu schorzeń gastroenterologicznych, jak i ich leczenie: hamowanie krwawienia z wrzodów żołądka i dwunastnicy, usuwanie tkanek zmienionych patologicznie, plastykę wymienionych odcinków przewodu pokarmowego;
• ezofagoskopia – odmiana ww. badania, ograniczona jedynie do przełyku, często stosowana w przypadku krwawienia z żylaków przełyku;
• gastroskopia i gastroduodenoskopia – oznaczają odpowiednio wziernikowanie żołądka oraz żołądka i dwunastnicy;
• kolonoskopia – metoda obrazowania całego jelita grubego po wprowadzeniu endoskopu przez odbyt, należy do metod screeningowych wykrywania raka jelita grubego. Endoskopia jelita grubego umożliwia między innymi usuwanie polipów i diagnostykę nieswoistych zapaleń jelit i innych przyczyn bólu lub krwawień z przewodu pokarmowego;
• anoskopia i rektoskopia – odmiany ww. badania ograniczone do odbytnicy;
• sigmoidoskopia – odmiana ww. badania ograniczona do odbytnicy i esicy;
• ECPW – endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna. Metoda umożliwiająca diagnostykę i zabiegi w obrębie dróg żółciowych. Wymaga wprowadzenia endoskopu do dwunastnicy, a następnie do przewodu żółciowego wspólnego lub trzustkowego. Jest to technika stosowana z wyboru w przypadku żółtaczki mechanicznej i podejrzenia żółciopochodnego ostrego zapalenia trzustki. Endoskopia zabiegowa dróg żółciowych umożliwia usuwanie kamieni żółciowych oraz protezowanie i drenaż dróg żółciowych, stanowiąc znacznie mniej inwazyjną alternatywę dla operacji klasycznej;
• bronchoskopia – badanie wnętrza dróg oddechowych – tchawicy i oskrzeli. Endoskopia dróg oddechowych umożliwia szeroką diagnostykę chorób układu oddechowego, a także usuwanie ciał obcych, udrażnianie światła dróg oddechowych, odsysanie wydzieliny i pobieranie wymazów. Endoskop wprowadza się przez usta lub nos, a u osób nieprzytomnych także przez rurkę intubacyjną;
• laryngoskopia – wziernikowanie krtani, umożliwiające usuwanie ciał obcych i diagnostykę chorób krtani. W endoskopii laryngologicznej endoskop także wprowadza się przez usta;
• cystoskopia – wziernikowanie pęcherza moczowego od strony cewki moczowej. Oprócz oceny pęcherza, cystoskopia umożliwia także diagnostykę i leczenie chorób gruczołu krokowego czy rozpoznawanie kamicy nerkowej;
• artroskopia – wziernikowanie stawu. Pozwala na ocenę uszkodzeń struktur budujących staw oraz ich operacje naprawcze, także autogenne przeszczepy zerwanych ścięgien i więzadeł. Aparatura wprowadzana jest do wnętrza stawu poprzez nacięcie w skórze;
• kolposkopia – wziernikowanie pochwy i szyjki macicy, popularna w diagnostyce chorób wymienionych narządów, w tym nowotworów, zmian zapalnych, a także ciąży pozamacicznej czy endometriozy. Instrumenty wprowadzane są przez pochwę;
• laparoskopia – termin ten oznacza zabieg w obrębie jamy otrzewnej, dokonywany przy pomocy urządzeń wprowadzanych przez 2–3 nacięcia w skórze.

Endoskopia kapsułkowa – na czym polega?

Endoskopia kapsułkowa to nowoczesna metoda obrazowania, niestosowana jeszcze powszechnie. To badanie endoskopowe polega na połknięciu kapsułki z miniaturową kamerą, która wykonuje zdjęcia podczas przechodzenia przez przewód pokarmowy. Służy głównie do badania jelita cienkiego.

Podczas zwykłego badania endoskopowego nie sposób zbadać całej długości ok. 7-metrowego jelita cienkiego. W takich właśnie przypadkach sprawdza się endoskopia kapsułkowa, podczas które aparat robi tysiące zdjęć, które później zostaną zanalizowane przez lekarza.

Endoskopia – przeciwwskazania i możliwe powikłania po zabiegu

Przeciwwskazaniem do badań endoskopowych są:

• ciężki lub niestabilny stan ogólny pacjenta,
• perforacja przewodu pokarmowego,
• niewydolność oddechowo-krążeniowa,
• zaburzenia psychiczne,
• zawał serca,
• zaburzenia krzepnięcia krwi i niedokrwistość,
• zaawansowana ciąża (w niektórych przypadkach).

Czy endoskopia jest niebezpieczna? Wśród możliwych powikłań endoskopii (wyłączając powikłania związane ze znieczuleniem) zalicza się przede wszystkim: pozabiegowe krwawienia, przedziurawienie badanych struktur ciała, zakażenie jatrogenne, zapalenie płuc, uszkodzenie strun głosowych czy zapalenie dróg żółciowych. Częstą niedogodnością jest przejściowy ból po zabiegu.