Kwas borowy (borny) – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, szkodliwość

Czym jest kwas borowy?

Kwas borowy (łac. acidum boricum, H3BO3, wodoroboran), inaczej nazywany kwasem bornym to prosty, nieorganiczny związek chemiczny występujący w naturze między innymi pod postacią minerału o nazwie sassolin, jego niewielkie ilości są również obecne w piwie, winie oraz niektórych owocach i warzywach, liściastych czy roślinach strączkowych. W czystej formie występuje jako bezwonny, biały proszek lub przezroczyste kryształy, które dość trudno, ale jednak rozpuszczają się w wodzie. Na skalę przemysłową otrzymywany jest między innymi z boraksu, czyli soli sodowej kwasu borowego.

Ze względu na swoje właściwości kwas borowy stosowany jest w przemyśle spożywczym (oznaczany jest symbolem E284), farmaceutycznym, kosmetycznym, medycynie oraz rolnictwie.

Jakie są właściwości kwasu borowego?

Czysty kwas borowy pod względem chemicznym jest zaliczany do kwasów słabych. Jak już wspomnieliśmy w czystej postaci dość trudno rozpuszcza się w wodzie, jednak dość łatwo przenika do wnętrza naszego organizmu m.in. przez rany oraz błony śluzowe. Jakie właściwości ma roztwór kwasu bornego? Po połączeniu z wodą kwas borowy zaczyna wykazywać właściwości:

• ściągające;
• antyseptyczne;
• wysuszające;
• wspierające proces regeneracji uszkodzonej skóry (m.in. przyspiesza ziarninowanie ran);
• przeciwzapalne.

Należy jednak mieć na uwadze, że kwas borowy ma tendencję do gromadzenia w ośrodkowym układzie nerwowym oraz wątrobie, a jego duże ilości mogą wykazywać działanie cytotoksyczne, dlatego też zaleca się stosowanie kwasu borowego wyłącznie zewnętrznie.

Zastosowanie kwasu borowego

Kwas borowy wykorzystywany jest w medycynie, między innymi w leczeniu:

• upławów;
• świądu narządów płciowych (globulki lub płyn do irygacji);
• nadmiernej potliwości stóp (zasypka);
• zapaleń gardła (płynu do płukania);
• skaleczeń i oparzeń (maści lub płyn do stosowania na skórę);
• grzybicy paznokci i wałów okołopaznokciowych.

Ze względu na jego właściwości antyseptyczne stosuje się go również w mydłach, pastach do zębów oraz płynach do płukania gardła i ust.

W przemyśle kosmetycznym oraz spożywczym kwas borowy stosuje się w niewielkich ilościach jako konserwant, który nie tylko hamuje namnażanie się patogennych mikroorganizmów, ale również niweluje nieprzyjemny zapach i poprawia konsystencję produktu.

Jeśli chodzi o inne zastosowanie kwasu borowego, często stanowi on składnik pestycydów oraz emalii i farb, a także szkła, w przypadku którego zwiększa odporność chemiczną.

Kwas borowy można również stosować w warunkach domowych. Pomocny może okazać się między innymi w przypadku:

• uporczywych plam na ubraniach;
• eliminacji pleśni;
• dezynsekcji (zwalcza m.in. mrówki, rybiki cukrowe oraz karaluchy).

Jak stosować i gdzie kupić kwas borowy?

Kwas borny o wysokim stopniu czystości, do wykorzystania między innymi jako środek leczniczy, można kupić w aptece lub sklepie internetowym. Jego koszt jest stosunkowo niski – za 10g czystego produktu zapłacimy od kilku do maksymalnie kilkunastu złotych. Oprócz kwasu bornego w postaci proszku możemy również zakupić gotowy roztwór kwasu borowego do stosowania na skórę (3%) lub maść borną, których cena również waha się od kilku do kilkunastu złotych.

Jak stosować kwas borowy? W przypadku zastosowania leczniczego należy postępować zgodne ze wskazaniami lekarza lub farmaceuty. Stosując produkty z kwasem borowym na skórę trzeba pamiętać, by jego stężenie nie wynosiło więcej niż 3%. W większości zaleca się nakładanie go na zmiany skórne 2-3 razy na dobę, maksymalnie przez 7 dni. W określonych przypadkach roztwór kwasu borowego może być także stosowany do przemywania oczu (m.in w stanach zapalnych spojówek), jednak wtedy należy zachować szczególną ostrożność i przestrzegać ściśle zaleceń lekarza. Jeżeli chodzi natomiast o zasypki lub inne produkty z kwasem borowym stosowane przeciw nadmiernej potliwości stóp najlepiej stosować je bezpośrednio przed włożeniem stopy do buta.

Czy kwas borowy jest bezpieczny?

Pomimo swojego wszechstronnego zastosowania produkty z kwasem borowym nie zawsze mogą być wykorzystywane, nawet jeżeli istnieją ku temu przesłanki. Przeciwwskazaniami do jego stosowania są między innymi:

• duże i sączące rany i oparzenia;
• ciąża i okres karmienia piersią;
• wiek poniżej 3 lat.

Należy również pamiętać o tym, że stosowanie w dużych ilościach kwasu borowego prowadzi do jego kumulacji w obrębie wątroby i tkanki nerwowej i może wywoływać działanie cytotoksyczne, prowadząc do ich uszkodzenia. Z tego względu zaleca się by nawet zewnętrznie stosować kwas borowy najkrócej jak to możliwe (maksymalnie do 14 dni).

Jakie skutki uboczne mogą wystąpić u osób zbyt długo stosujących kwas borny? To między innymi:

• uczucie przewlekłego zmęczenia;
• problemy z łaknieniem;
• zaburzenia snu;
• zaburzenia pracy żołądka, wątroby i jelit;
• zaburzenia miesiączkowania;
• uszkodzenie nerek;
• wypadanie włosów;
• skurcze;
• drgawki;
• podrażnienia i stany zapalne skóry.

Największe narażenie na duże ilości boru paradoksalnie wywołuje nie długotrwałe stosowanie kwasu borowego, lecz jego spożycie wraz z warzywami i owocami (średnio 1,2 mg czystego boru na dobę). Dopuszczalna dobowa dawka boru dla osób dorosłych (zwykle w postaci kwasu borowego) wynosi bowiem od 1 do 13 mg boru.