Cyklofosfamid – podstawowe informacje i właściwości
Cyklofosfamid należy do grupy leków immunosupresyjnych (hamujących układ odpornościowy) i przeciwnowotworowych. Działanie cyklofosfamidu opiera się na spowolnieniu lub zatrzymaniu wzrostu komórek rakowych w organizmie i śmierci komórek, które są następnie niszczone przez organizm. W chorobach autoimmunologicznych lub np. przed przeszczepem tłumi pracę układu odpornościowego.
Cyklofosfamid jest stosowany w leczeniu wielu różnych chorób. Używa się go m.in. w leczeniu:
- ciężkich postaci i powikłań tocznia,
- twardziny układowej,
- niektórych postaci zapalenia naczyń,
- miopatii takich, jak zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe,
- reumatoidalnego zapalenia stawów.
Ponadto cyklofosfamid ma zastosowanie w leczeniu zespołu nerczycowego u dzieci, których choroba nie uległa poprawie, nasiliła się lub powróciła po przyjęciu innych leków lub u dzieci, u których wystąpiły nietolerowane działania niepożądane związane z innymi lekami.
W chorobach nowotworowych cyklofosfamid jest stosowany w leczeniu samodzielnie lub w połączeniu z innymi lekami – jako składnik chemioterapii chłoniaka Hodgkina, chłoniaka nieziarniczego, chłoniaka T-komórkowego, szpiczaka mnogiego oraz niektórych rodzajów białaczek. Używany jest także w leczeniu siatkówczaka, nerwiaka, raka jajnika oraz raka piersi. Cyklofosfamid jest również czasami stosowany w leczeniu drobnokomórkowego raka płuc, mięsaka Ewinga oraz mięśniakomięsaka prążkowanokomórkowego.
Przeczytaj też: Immunosupresja – co to jest? Jakie leki ją wywołują?
Cyklofosfamid – jak wygląda leczenie?
Cyklofosfamid można przyjmować doustnie codziennie, w postaci roztworu do wstrzykiwań co tydzień, co miesiąc lub też przez wenflon dożylnie. Dawkowanie cyklofosfamidu różni się w zależności od osoby i zależy od leczonej choroby. Dawkę dla postaci do wstrzykiwania oblicza się na podstawie wzrostu, masy ciała i czynności nerek. Długość leczenia cyklofosfamidem zależna jest od wielu czynników, m.in. od rodzaju schorzenia lub nowotworu oraz długości trwania choroby.
Cyklofosfamid występujący w postaci tabletek powinien być przyjmowany doustnie raz dziennie. Cyklofosfamid podaje się zwykle rano na czczo, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów z pęcherzem moczowym. Lek należy przyjmować mniej więcej o tej samej porze każdego dnia, aby stało się to częścią codziennej rutyny. W przypadku przyjmowania postaci płynnej należy odmierzyć odpowiednią ilość za pomocą strzykawki doustnej lub łyżki lekarskiej.
Podczas leczenia cyklofosfamidem należy również unikać jedzenia grejpfruta i soku grejpfrutowego, ponieważ mogą one zwiększać ilość cyklofosfamidu we krwi, a w rezultacie powodować wystąpienie licznych skutków ubocznych.
Czytaj również: Obniżona odporność – przyczyny niskiej odporności i sposoby na jej wzmocnienie
Cyklofosfamid – możliwe działania niepożądane i skutki uboczne
Cyklofosfamid to silny chemoterapeutyk, z którym wiąże się ryzyko wystąpienia wielu działań niepożądanych. Warto pamiętać, że każdy na leczenie reaguje inaczej i niektóre osoby nie będą ich doświadczać lub będą mieć tylko nieliczne skutki uboczne. Jeśli cyklofosfamid stosowany jest w leczeniu chorób innych niż nowotwory, lek przyjmowany jest w znacznie niższych dawkach, więc ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest również znacznie mniejsze. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować lekarza również o wszystkich innych przyjmowanych lekach, nawet o suplementach diety, które mogą wpływać na stężenie leku, a w konsekwencji – jego działanie.
Czytaj również: Protokół autoimmunologiczny – przepisy, efekty, opinie
Do najczęściej występujących objawów ubocznych zalicza się m.in.:
- obniżoną odporność na infekcje (neutropenię),
- nadmierne siniaczenie się, niedokrwistość (anemię),
- złe samopoczucie,
- zmęczenie,
- zawroty głowy,
- nudności i wymioty,
- utratę apetytu,
- wypadanie włosów.
Neutropenia, czyli obniżenie liczby białych krwinek w szpiku kostnym powoduje, że pacjenci są bardziej podatni na wszelkie zakażenia. Pacjenci najbardziej narażeni na infekcje są około dwa tygodnie od zakończenia leczenia. Cyklofosfamid wpływa również na krwinki czerwone – liczba krwinek w trakcie leczenia często ulega obniżeniu, stąd pacjenci mają większą skłonność do krwawień i siniaczeń. Innym częstym działaniem niepożądanym cyklofosfamidu jest działanie urotoksyczne, szkodliwe na układ moczowy. Cyklofosfamid może powodować m.in. krwiomocz, krwinkomocz czy zapalenie pęcherza moczowego.
Mniej częste objawy niepożądane cyklofosfamidu to m.in.:
- zaburzenia czynności wątroby,
- zaburzenia płodności, brak miesiączki,
- opryszczka i owrzodzenia jamy ustnej,
- biegunka,
- zaburzenia smaku,
- zmiany skórne,
- zmiany w rytmie pracy serca,
- reakcje nadwrażliwości,
- wstrząs anafilaktyczny,
- wtórne nowotwory.
Aby zminimalizować negatywne skutki i objawy toksyczności cyklofosfamidu, zalecenia obejmują monitorowanie profilu hematologicznego pacjenta i modyfikację leczenia w razie potrzeby. O wszystkich skutkach ubocznych w trakcie przyjmowania cyklofosfamidu należy poinformować lekarza.
Zobacz też: Leukokoria – biały odblask w źrenicy
Cyklofosfamid – u kogo jest przeciwwskazany?
Jak w przypadku każdego leku, stosowanie cyklofosfamidu nie jest zalecane u pacjentów z alergią lub nadwrażliwością na lek lub jakikolwiek z jego składników. Również kobiety w ciąży lub karmiące piersią nie powinny przyjmować cyklofosfamidu, ponieważ stosowanie leku wiąże się z toksycznym działaniem na płód. Cyklofosfamid przenika również do mleka matki i może powodować wady wrodzone, opóźniony rozwój, a nawet śmierć dziecka. Inne przeciwwskazania to m.in. zaburzenie czynności szpiku kostnego, zapalenie pęcherza moczowego, inne problemy z nerkami lub pęcherzem moczowym oraz ograniczona zdolność oddawania moczu.
