Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów obejmują różne układy. We wczesnym stadium choroby występują m.in. bóle mięśni czy stany podgorączkowe. Początek jest najczęściej przewlekły. Głównym objawem RZS jest zapalenie stawów, czasem w postaci gośćca. U chorego występują: obrzęk i ból stawów, guzki reumatoidalne, zaniki mięśni. Mogą pojawić się także objawy oczne, neurologiczne i sercowe.
Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy
Spis treści
- Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – gościec stawowy
- Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny
- Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy ogólnoustrojowe
- Reumatoidalne zapalenie stawów – zmiany w układzie ruchu
- Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy pozastawowe
- Reumatoidalne zapalenie stawów – badania
- Wypowiedź fizjoterapeuty na temat objawów RZS
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – gościec stawowy
RZS (artretyzm, gościec) to postępująca choroba reumatyczna o charakterze autoimmunologicznym. Jej istotą jest symetryczne, przewlekłe zapalenie stawów z dodatkowymi objawami ogólnoustrojowymi oraz zmianami układowymi. Na skutek zniekształcenia stawów i przykurczów chory zagrożony jest niepełnosprawnością, a nawet przedwczesną śmiercią wrazie niepodjęcia odpowiedniego leczenia.
Reumatoidalne zapalenie stawów to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób układowych. Zależnie od wpływu czynnika reumatoidalnego, wyróżnia się 3 typy choroby: łagodny z dobrą odpowiedzią na leczenie i możliwą remisją Najrzadsze występowanie czynnika RF), łagodny z powolnym postępem zmian i słabszą odpowiedzią na terapię oraz ciężki ze stałym postępem zmian zapalnych, niereagujący na podawane leki (duży wpływ czynnika reumatoidalnego).
Ból mięśni i osłabienie stanowiące wczesne objawy RZS z czasem ulegają nasileniu, a chory coraz częściej skarży się na ból stawów, mrowienia i drętwienia kończyn, pojawiają się guzki reumatoidalne. Bóle kolan czy karku stają się codziennością pacjenta. Objawów RZS jest jednak znaczenie więcej.
To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?
Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny
Przyczyny RZS, tak jak w przypadku wielu innych chorób z autoagresji, nie zostały do końca poznane. Nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna wyzwala stan zapalny wewnątrz stawu, który, rozprzestrzeniając się, niszczy okoliczne stawy, więzadła, ścięgna i chrząstki.
Czynnikiem ryzyka RZS jest występowanie choroby u krewnych. Dziedziczenie reumatoidalnego zapalenia stawów jest możliwie, jednak fakt występowania choroby u rodzica nie musi być jednoznaczny z wystąpieniem jej u dziecka. Do pozostałych czynników ryzyka należą:
- płeć żeńska (RZS u kobiet diagnozowane jest częściej niż u mężczyzn);
- palenie papierosów;
- stresujący tryb życia;
- przebyte zakażenie wirusowe lub bakteryjne.
Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?
Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy ogólnoustrojowe
Do ogólnoustrojowych objawów reumatoidalnego zapalenia stawów możemy zaliczyć:
- niewielką utratę masy ciała,
- utrzymujące się stany podgorączkowe,
- bóle mięśni,
- przewlekłe uczucie zmęczenia,
- brak łaknienia i apetytu.
Opisane dolegliwości można uznać za wczesne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów, najwyraźniej odczuwane przez pacjentów na początku choroby RZS.
Reumatoidalne zapalenie stawów – zmiany w układzie ruchu
Początek RZS – jak wygląda?
Dynamika rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów może być zróżnicowana, mianowicie:
- u około 60 proc. pacjentów obserwuje się przewlekły początek RZS, z rozwojem pierwszych objawów w ciągu kilku tygodni,
- u około 25 proc. pacjentów obserwuje się podostry początek choroby, z rozwojem pierwszych objawów w ciągu kilkunastu dni oraz z dość wyraźnymi objawami ogólnoustrojowymi,
- u około 15 proc. pacjentów obserwuje się ostry początek choroby, z rozwojem pierwszych objawów zapalenia stawów ciągu kilku dni – w tym wypadku zajęcie stawów może nie być symetryczne.
Zapalenie stawów w RZS
Głównym objawem reumatoidalnego zapalenia stawów ze strony układu ruchu jest zapalenie stawów, najczęściej symetryczne. Zmiany chorobowe mogą dotyczyć różnych okolic anatomicznych, w zależności od czasu trwania schorzenia:
- we wczesnym stadium reumatoidalnego zapalenia stawów objawy związane są z zajęciem stawów nadgarstkowych, palców, kolanowych i stóp,
- w późniejszym okresie choroby zajęte zostają stawy barkowe, łokciowe i biodrowe.
W typowym przebiegu RZS stawy kończyny górnej są zajęte znacznie częściej niż stawy kończyny dolnej. Stawami zajętymi w pierwszej kolejności są:
- stawy międzypaliczkowe bliższe (stawy międzypaliczkowe dalsze nie są zajęte),
- stawy śródręczno-paliczkowe,
- stawy śródstopno-paliczkowe.
Nietypowy początek choroby objawia się zapaleniem jednego stawu lub krótkotrwałym napadowym często wędrującym zapaleniem stawów (jest to tzw. gościec palindromiczny).
Charakterystyka zmian w układzie ruchu
We wczesnym okresie RZS zapaleniu stawów często towarzyszy zapalenie kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych, a także zmiany w więzadłach i ścięgnach, co skutkuje uszkodzeniem całego aparatu ruchu. Ponadto, stwierdza się:
- ból stawów podczas ucisku,
- obrzęk stawów oraz tkanek okołostawowych,
- wysięk w stawach,
- niewielkiego stopnia wzrost ucieplenia okolicy stawów.
W rozwiniętej chorobie objawami charakterystycznymi są:
- ból i obrzęk symetrycznych stawów rąk i stóp, rzadziej dużych stawów (np. barkowych, kolanowych),
- tzw. sztywność poranna zwykle trwająca ponad jedną godzinę, wywołana gromadzeniem się płynu obrzękowego w zmienionych zapalnie tkankach w czasie snu.
Poniżej zostaną krótko scharakteryzowane wczesne i późne zmiany w obrębie poszczególnych stawów w przebiegu RZS:
- stawy rąk – w objawy RZS we wczesnym stadium to wrzecionowaty obrzęk stawów międzypaliczkowych bliższych i śródręczno-paliczkowych, zanik mięśni międzykostnych i glistowatych oraz rumień dłoniowy; w późniejszym okresie choroby dochodzi do deformacji stawowych, takich jak:
- ulnaryzacja palców rąk – czyli odchylenie łokciowe palców rąk,
- podwichnięcie dłoniowe paliczków,
- palce w kształcie szyi łabędziej – przykurcz zgięciowy w stawach międzypaliczkowych dalszych i przeprost w stawach międzypaliczkowych bliższych,
- palce butonierkowate – trwały przykurcz zgięciowy w stawie międzypaliczkowym bliższym,
- palce teleskopowe – znaczne skrócenie paliczków palców rąk wskutek resorpcji chrząstki i kości,
- palce zatrzaskujące – guzki reumatoidalne w ścięgnach zginaczy i prostowników palców,
- usztywnienie nadgarstka;
- stawy łokciowe – najpierw ból łokci i ograniczenie wyprostu, potem trwały przykurcz zgięciowy;
- stawy barkowe – ból i ograniczenie ruchomości, obrzęk stawu, podwichnięcie stawów;
- stawy śródstopno-paliczkowe – początkowo bolesność uciskowa, następnie deformacje palców stóp podobne jak w przypadku rąk;
- stawy skokowe – zajęte w ciężkiej i postępującej postaci RZS; występuje obrzęk okolicy stawu oraz może dochodzić do niestabilności w stawie skokowym dolnym i ustawienia stopy w odwróceniu; zmiany w ścięgnie Achillesa w postaci guzków reumatoidalnych mogą powodować ból przy chodzeniu lub zerwanie tego ścięgna;
- stawy kolanowe – ból i obrzęk stawu często poprzedzają zanik mięśnia czworogłowego uda; obecny jest wysięk w stawie kolanowym (dający objaw balotowania rzepki) mogący w przypadku wzrostu ciśnienia w jamie stawowej prowadzić do powstania torbieli Beckera pod kolanem; może dojść do pęknięcia torebki stawowej i przenikania płynu do tkanek podudzia, co powoduje jego znaczny obrzęk, przykurcz w stawie kolanowym oraz dolegliwości bólowe;
- stawy biodrowe – wczesnym objawem RZS jest ograniczenie ruchomości, głównie rotacji wewnętrznej, później występuje ból w pachwinach oraz narastające trudności w chodzeniu, a wysięk w stawie biodrowym powoduje ustawienie kończyny dolnej w zgięciu i rotacji zewnętrznej;
- stawy kręgosłupa – zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa występują u większości chorych i mogą obejmować wiele stawów; polegają one na podwichnięciach, mikrozłamaniach, destrukcji chrząstki krążka międzykręgowego i jego wypadnięciu; do najczęstszych objawów należą bóle odcinka szyjnego kręgosłupa oraz ograniczenie ruchomości; groźne jest podwichnięcie w stawie szczytowo-obrotowym, które objawia się bólem promieniującym do potylicy i parestezjami (mrowieniami) w obrębie obręczy barkowej i kończyn górnych.
Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy pozastawowe
Aktualnie szacuje się, że u niespełna połowy chorych na reumatoidalne zapalenie stawów mogą występować objawy pozastawowe. Co więcej, u co trzeciego pacjenta z objawami pozastawowymi mają one poważny charakter. Jako regułę można przyjąć, że pojawiają się one u osób u których występują wysokie miana markerów immunologicznych RZS, tj:
- czynnika reumatoidalnego,
- przeciwciał anty-CCP.
Guzki reumatoidalne w RZS
Guzki reumatoidalne występują u co czwartego pacjenta chorego na RZS. Zwykle pojawiają się na strukturach okołostawowych, powierzchniach wyprostnych lub innych okolicach poddawanych mechanicznemu uciskowi. Mogą jednak wystąpić w innych miejscach, w tym na opłucnej czy oponach mózgowych. Do częstych lokalizacji należą:
- kaletka wyrostka łokciowego,
- ścięgno Achillesa,
- potylica.
Zaniki mięśniowe
Zaniki mięśni z wtórnym osłabieniem siły mięśniowej są stwierdzane dość często. Mogą się uwidocznić w ciągu kilku tygodni od wystąpienia choroby i na ogół są najsilniej wyrażone w mięśniach otaczających objęte chorobą stawy.
Zapalenie naczyń
Reumatoidalne zapalenie naczyń może dotyczyć niemal każdego narządu. Zaburzenia czucia w dystalnych okolicach ciała lub drobne ogniska brunatnych plamek w łożyskach paznokci, wałach paznokciowych i opuszkach palców mogą być jedynym objawem zapalenia naczyń. W swojej najbardziej agresywnej postaci może powodować:
- polineuropatię (uszkodzenie nerwu obwodowego z towarzyszącymi dolegliwościami),
- owrzodzenia,
- martwicę skóry,
- zgorzel palców,
- zawały trzewne.
Objawy płucne
Płucne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów obejmują:
- zmiany w opłucnej,
- włóknienie śródmiąższowe,
- zapalenie płuc,
- guzki opłucnowo-płucne – mogą występować pojedynczo lub w skupiskach i jeśli pojawiają się u osoby z pylicą, może dojść do rozwoju rozlanego guzkowego włóknienia (jest to tzw. zespół Caplana).
Objawy sercowe
Objawy ze strony mięśnia sercowego w przebiegu RZS najczęściej przybierają postać bezobjawowego zapalenia osierdzia. Niezwykle rzadko może nastąpić zgon w mechanizmie tamponady serca. Ostatnio odnotowuje się wzrost częstości występowania zastoinowej niewydolności krążenia i liczby zgonów z powodów sercowo-naczyniowych wśród chorych na RZS.
Objawy neurologiczne
Objawy neurologiczne w reumatoidalnym zapaleniu stawów mogą być skutkiem podwichnięcia w stawie szczytowo-obrotowym lub stawach środkowego odcinka kręgosłupa szyjnego. Ucisk nerwów wtórny do deformacji stawów obwodowych może powodować neuropatie:
- nerwu pośrodkowego,
- nerwu łokciowego,
- nerwu promieniowego,
- nerwu piszczelowego przedniego.
Objawy oczne
W reumatoidalnym zapaleniu stawów objawy oczne występują u mniej niż 1 proc. chorych. Dwoma głównymi objawami są zapalenie nadtwardówki, zwykle o łagodnym przebiegu, oraz zapalenie twardówki, które jest poważniejszym schorzeniem.
Objawy ze strony nerek
Na zespół Felty'ego składa się:
- przewlekłe RZS,
- powiększenie śledziony,
- neutropenia,
- czasem niedokrwistość oraz małopłytkowość.
Osteoporoza
Osteoporoza wtórna do reumatoidalnego zapalenia stawów występuje relatywnie często, zarówno w sąsiadującej z chorym stawem kości, jak i w kościach długich odległych od zmienionych chorobowo stawów.
Reumatoidalne zapalenie stawów – badania
W rozpoznaniu reumatoidalnego zapalenia stawów objawy należy skonfrontować z wynikami badań. Diagnostyka RZS oparta jest o badania laboratoryjne i badania obrazowe:
- czynnik reumatoidalny RF – nie rozstrzyga o występowaniu gośćca, ponieważ może występować także w przebiegu innych chorób reumatycznych;
- przeciwciała anty-CCP – u większości chorych występuje podwyższony poziom przeciwciał przeciwko cytrulinowanym peptydom;
- OB, CRP – wskaźniki stanu zapalnego, pomagają ocenić stopień zaawansowania choroby.
Do badań obrazowych pomocnych w rozpoznaniu RZS zalicza się RTG stawów, rezonans magnetyczny, tomografię komputerową, USG.
Wypowiedź fizjoterapeuty na temat objawów RZS
Zdaniem eksperta
U większości chorych RZS rozwija się podstępnie. Może minąć kilka tygodni, a nawet miesięcy, zanim dolegliwości staną się na tyle dokuczliwe, że skłonią do szukania pomocy lekarskiej. Rzadziej mamy do czynienia z nagłym rozwojem choroby, w ciągu kilku lub kilkunastu dni.
Na początku często pojawiają się objawy „ogólne”, przypominające grypę, takie jak: uczucie osłabienia, stan podgorączkowy, ból mięśni, utrata apetytu, a także zmniejszenie masy ciała. Mogą one wyprzedzać objawy „stawowe” lub im towarzyszyć. W przebiegu choroby mogą również wystąpić objawy zajęcia innych narządów. Natomiast gdy dojdzie już do zajęcia stawów, RZS najczęściej objawia się bólem, stanami zapalnymi, ograniczeniem ruchomości i sztywnością stawów.
Zazwyczaj choroba atakuje te same miejsca po obu stronach ciała. Początkowo są to drobne stawy rąk i stóp, a w miarę postępu choroby wiele innych stawów. Nietypowym, ale możliwym początkiem choroby jest zapalenie jednego dużego stawu (np. kolanowego lub barkowego) albo wędrowanie choroby po wielu stawach.
Główne objawy RZS to: ból i sztywność – najbardziej uciążliwe po obudzeniu się lub po okresie nieruszania stawem, gdy dochodzi do nagromadzenia płynu zapalnego i obrzęku tkanek. Charakterystyczna jest sztywność poranna, która w RZS trwa zwykle ponad godzinę. Następny objaw to obrzęk, który jest wynikiem rozrostu błony maziowej, może mu towarzyszyć wysięk spowodowany nadprodukcją płynu stawowego o charakterze zapalnym. Kolejny objaw to tkliwość stawu na ucisk – charakterystyczny jest na przykład bolesny uścisk dłoni przy podawaniu ręki choremu na RZS. Następny objaw to ograniczenie ruchomości – zajęty staw traci zdolność do wykonywania pełnego zakresu ruchów; a jeśli dojdzie do uszkodzenia struktur stawu w wyniku zapalenia i wtórnych zmian zwyrodnieniowych, upośledzenie funkcji stawu staje się nieodwracalne. Na skutek długotrwałej choroby dochodzi do deformacji stawów.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Dr med Wolfgang Bruckle, Reumatoidalne zapalenie stawów, Warszawa 2000, wyd.1.
- Jacek Szechiński, Piotr Wiland, Wczesne reumatoidalne zapalenie stawów, Wrocław 2004, wyd.1.
- Piotr Wiland, Marta Madej, Remisja w reumatoidalnym zapaleniu stawów, Wrocław 2010, wyd.1
Opublikowano: 22.11.2017;
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Rafał Drobot
Lekarz
Absolwent Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studiów podyplomowych Prawo w Ochronie Zdrowia na Uniwersytecie Śląskim. Doświadczenie zawodowe początkowo zdobywał w Oddziale Urologicznym WSZ w Koninie. Od 2017 roku związany z Oddziałem Urologii i Onkologii Urologicznej Centrum Uronefrologii MSS w Warszawie. Pracuje również w kilku poradniach urologicznych na terenie Warszawy. Członek Polskiego Towarzystwa Urologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Biegle posługuje się językiem angielskim oraz francuskim.
714
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 22.03.2021