Wole guzkowe (guzowate) tarczycy nietoksyczne – objawy, leczenie, operacja

Czym jest wole tarczycowe nietoksyczne?

Wole tarczycowe nietoksyczne jest objawem chorobowym, który polega na zwiększeniu objętości tarczycy z występowaniem guzków, bez współistniejących zaburzeń czynności tarczycy (poziomy hormonów tarczycy pozostają w normie). Wole guzkowe nietoksyczne rozpoznawane są w badaniu USG nawet wtedy, gdy dotyczą tylko pojedynczego guzka, bez powiększenia objętości całego gruczołu.

Wole guzkowe nietoksyczne w przypadku populacji o prawidłowej podaży jodu dotyczą około 5,3% kobiet i 0,8% mężczyzn.

Wole tarczycowe nietoksyczne – przyczyny

Na obszarach o prawidłowej podaży jodu w diecie mieszkańców, główną przyczyną wola guzkowego nietoksycznego są predyspozycje genetyczne, natomiast w miejscach deficytu jodu przyczyny objawów mogą być różnorakie, takie jak na przykład:

• niedobór jodu w diecie,
• predyspozycje genetyczne,
• oddziaływanie substancji wolotwórczych i hormonów płciowych,
• palenie tytoniu,
• promieniowanie jonizujące,
• zapalenia tarczycy,
• choroby autoimmunologiczne.

Substancje wolotwórcze są to związki chemiczne niekorzystnie wpływające na przyswajanie jodu przez organizm. Substancje wolotwórcze występują między innymi w zielonych warzywach, takich jak kapusta czy brukselka, w soi, kalafiorze, rzepie, a także orzeszkach ziemnych. Ze względu na swój niekorzystny skład produkty te są niewskazane w chorobach tarczycy, zwłaszcza w postaci surowej. Gotowanie zmniejsza zawartość substancji wolotwórczych występujących w warzywach o około jedną trzecią.

Przeczytaj też: Laserowe usuwanie guzków tarczycy – na czym polega?

Wole tarczycy nietoksyczne – objawy i diagnostyka

Wole guzkowe nietoksyczne często pozostają bezobjawowe. Pacjenci tylko w niektórych przypadkach wyczuwają powiększony gruczoł tarczowy czy guzki w miąższu. Częstym, a zarazem dość charakterystycznym objawem, zwłaszcza wśród męskiej części chorych, jest objaw „zbyt ciasnego kołnierzyka koszuli”. Pacjenci zazwyczaj zaczynają skarżyć się na objawy powiększenia tarczycy dopiero wtedy, gdy znacznie powiększony gruczoł zaczyna uciskać na drogi oddechowe lub przełyk, powodując trudności w oddychaniu i połykaniu pokarmów.

Wole guzkowe nietoksyczne rozpoznaje się na podstawie wyników badania fizykalnego wykonywanego przez lekarza już podczas pierwszej wizyty, wyników badania ustrasonograficznego oraz wysokości poziomów hormonów tarczycy w surowicy krwi. Podstawowe badania hormonalne obejmują w tym przypadku oznaczenie TSH oraz hormonów fT3 i fT4.

W każdym przypadku podejrzenia wola guzkowego nietoksycznego wskazana jest również biopsja tarczycy (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC). Przyczyną takiego postępowania jest duże ryzyko występowania raka tarczycy. BAC wykonujemy pod kontrolą USG.

W przypadku podejrzenia choroby lekarz pierwszego kontaktu kieruje pacjenta do specjalisty zajmującego się chorobami tarczycy – endokrynologa, który podejmie decyzje dotyczące dalszego leczenia.

Leczenie wola tarczycowego nietoksycznego

Leczenie wola guzkowego nietoksycznego obejmuje trzy główne rodzaje postępowania:

• obserwacja,
• leczenie farmakologiczne – głównie preparatami lewotyroksyny. Decyzja o takim sposobie leczenia podejmowana jest tylko w wybranych przypadkach i skuteczna u kilkunastu procent chorych,
• zabieg operacyjny – podstawowa i najskuteczniejsza metoda leczenia wola guzkowego nietoksycznego.

Leczenie jodem radioaktywnym w przypadku wola guzkowego nietoksycznego odgrywa mniejsze znaczenie terapeutyczne i decyzja o jego zastosowaniu podejmowana jest dość rzadko.

Podstawowymi wskazaniami do podjęcia decyzji o leczeniu zabiegowym są:

• podejrzenie choroby nowotworowej – raka tarczycy,
• duże wole uciskające drogi oddechowe i przełyk, utrudniające oddychanie i połykanie pokarmów,
• wole zamostkowe – operacje wykonywane są zawsze, niezależnie od wielkości wola.

Dodatkową metodą leczenia wola guzkowego nietoksycznego jest ostrzykiwanie guzka alkoholem, w wyniku którego dochodzi do martwicy. Zabiegi takie często powodują znaczną redukcję masy guzka, ale mogą być wykonywane jedynie po uprzednim niezwykle dokładnym wykluczeniu raka. Metodę tą można stosować jedynie w guzkach pojedynczych. Niestety, metoda ta obciążona jest ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, takich jak przejściowe zaburzenia wydawania głosu. Do „minusów” takiej metody należy konieczność powtarzania zabiegu oraz jego bolesność.

Operacja wola tarczycowego nietoksycznego

Odstąpienie od metody operacyjnej oraz podjęcie decyzji o leczeniu zachowawczym wymaga dużej dokładności i skrupulatności zarówno od lekarza prowadzącego, jak i samego pacjenta. Podczas leczenia nieinwazyjnego konieczne są regularne, obowiązkowe kontrole stanu gruczołu tarczowego pacjenta, wykonywane w poradni endokrynologicznej. Częstotliwość tych kontroli zależna jest od zaawansowania choroby oraz od ryzyka wystąpienia nowotworu.

Początkowo, przez około 2 lata pacjent powinien przychodzić na wizytę kontrolną do endokrynologa co około pół roku. Potem kontrole mogą być rzadsze, ale nigdy nie mogą być zaniechane. Obowiązkowymi kontrolami endokrynologicznymi objęci są nie tylko pacjenci będący pod obserwacją, ale również pacjenci pooperacyjni lub będący po innym leczeniu zabiegowym, np. ostrzykiwaniu etanolem. Profil badań kontrolnych podobny jest do wykonywanego podczas diagnostyki choroby i składa się z hormonalnych badań laboratoryjnych (oznaczenia TSH i hormonów tarczycy), badania palpacyjnego wykonywanego przez lekarza oraz ultrasonografii. W razie wystąpienia nieprawidłowych wyników badań podstawowych lekarz może podjąć decyzję o ponownym wykonaniu BAC.

Poza planowymi badaniami kontrolnymi pacjent zobowiązany jest do natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza w przypadku każdego niepokojącego pogorszenia się stanu zdrowia, takiego jak wystąpienie gorączki niewiadomego pochodzenia, powiększenia węzłów chłonnych lub nagłego, wyraźnego powiększenia się tarczycy.