Objaw Trousseau (klasyczny i żylny) − przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Objaw Trousseau – co to jest?

Objaw Trousseau to przymusowe ułożenie palców dłoni w sposób, jaki przypomina rękę położnika badającego kobietę ciężarną. Objaw ten pojawia się zwykle po uciśnięciu ramienia mankietem ciśnieniomierza napompowanym o 20 mm Hg wyżej niż wynosi ciśnienie skurczowe pacjenta. Ucisk ramienia powoduje przejściowe niedokrwienie kończyny. Jest to tzw. klasyczny objaw Trousseau.

Objaw Trousseau w niektórych przypadkach może również pojawić się samoistnie, bez użycia mankietu. Dłoń pacjenta przybiera wówczas mimowolne ułożenie opisane wyżej – palec IV i V ulega zgięciu dłoniowemu (do wewnątrz). Wymuszone w ten sposób ustawienie ręki może powodować dyskomfort i sprawiać pacjentowi ból.

Dodatni objaw Trousseau – tężyczka

Objaw Trousseau uważa się za przejaw patologii w obrębie układu nerwowo-mięśniowego. Jest on charakterystycznym objawem tężyczki – stanu wywołanego niedoborem wapnia w organizmie. Tężyczka może przebiegać zarówno w sposób jawny, jako pełnoobjawowy napad tężyczkowy, jak i w sposób utajony, kiedy szansą na rozpoznanie jest wywołanie objawu Trousseau lub objawu Chvostka. Objaw Chvostka polega na gwałtownym skurczu mięśni mimicznych twarzy, unerwionych przez nerw twarzowy, w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem w pień nerwu twarzowego (około 2 cm do przodu od płatka ucha).

Objawy tężyczki mogą pojawić się również w postaci tak zwanych równoważników tężyczkowych. Zalicza się do nich: skurcz powiek, światłowstręt, podwójne widzenie, skurcz mięśni krtani, skurcz oskrzeli (dający objawy astmy), skurcz tętnic wieńcowych (ból w klatce piersiowej przypominający dławicę piersiową), brzusznych (dolegliwości bólowe jamy brzusznej), obwodowych (ochłodzenie, zasinienie palców dłoni i stóp) czy mózgowych (napad migrenowy). Wszystkie te objawy nie wskazują jednoznacznie na tężyczkę jako przyczynę zaburzeń, stąd wywołanie objawu Chvostka i objawu Trousseau bywa bardzo pomocne dla lekarza klinicysty.

Inne przyczyny objawu Trousseau

Tężyczka i wywołujący ją niedobór wapnia jest spowodowana wieloma czynnikami. Zalicza się do nich:

• stany nieprawidłowego wchłaniania tego pierwiastka z przewodu pokarmowego,
• niedostateczną podaż wapnia z pożywieniem (zwłaszcza u osób, które nie jedzą nabiału),
• niedobór witaminy D₃ , który upośledza wchłanianie wapnia,
• nadmierne wydalania wapnia z moczem, jak i jego odkładanie się w tkankach miękkich i kościach.

Odrębną grupę schorzeń związaną z niskim poziomem wapnia stanowią choroby przytarczyc – ich niedoczynność lub zespół po wycięciu tych gruczołów. Do usunięcia przytarczyc dochodzi często po tyroidektomii – całkowitym wycięciu tarczycy.

Żylny objaw Trousseau w chorobach nowotworowych

Istnieje również inny objaw Trousseau opisany przez tego samego lekarza i nazwany od jego nazwiska. Żylny objaw Trousseau definiuje się jako wędrujące zakrzepowe zapalenie żył w przebiegu choroby nowotworowej. Co ciekawe, jego odkrywca Armand Trousseau rozpoznał go po latach u samego siebie, co doprowadziło go do postawienia diagnozy raka żołądka, który był później przyczyną jego śmierci.

Wędrujące zakrzepowe zapalenie żył wywołane jest stanem zwiększonej krzepliwości krwi, związanej z czynnikami prozapalnymi produkowanymi przez guz i wiąże się najczęściej z takimi schorzeniami onkologicznymi, jak rak płuc, rak trzustki czy rak żołądka. U podłoża żylnego objawu Trousseau nie leżą zaburzenia metabolizmu wapniowego.

Objaw Trousseau – diagnostyka i leczenie

Samo wystąpienie objawu Trousseau nie równa się jeszcze rozpoznaniu określonej patologii klinicznej. Do pełnego procesu diagnostycznego konieczne jest wykonanie szeregu badań laboratoryjnych, w tym najważniejszego – oznaczenia poziomu wapnia w surowicy krwi. Prawidłowy poziom wapnia wynosi 2,25–2,75 mmol/l (9–11 mg/dl). Wartości te mogą się nieznacznie różnić, w zależności od laboratorium, które wykonuje badania przy użyciu różnych odczynników.

W przypadku stwierdzenia hipokalcemii (niskiego poziomu wapnia) włączane jest leczenie suplementujące. Leczenie tężyczki może obejmować zarówno dożylne wlewy zawierające określone stężenie glukonolaktobionianiu czy chlorku wapnia, jak i kontynuację terapii w warunkach domowych poprzez przyjmowanie preparatów doustnych. W przypadku jatrogennej (na przykład pooperacyjnej) niedoczynności przytarczyc suplementacja preparatami wapnia bywa konieczna przewlekle.

Przyczyna hipokalcemii powinna być rozważona w dalszym etapie diagnostyki, o ile nie wynika ona ze znanych wcześniej zaburzeń (na przykład stan po usunięciu przytarczyc). Aby ustalić podłoże niskiego poziomu wapnia, oznaczane są zwykle parametry funkcji nerek, stężenie innych jonów (fosforanów, magnezu, potasu) oraz witaminy D₃ i hormonów.

Hipokalcemia może być też wynikiem zbyt niskiego poziomu albumin – białek surowicy krwi. W tym przypadku jest to tylko hipokalcemia rzekoma – po uzupełnieniu niedoborów albuminowych poziom wapnia w surowicy może wrócić do normy. Hipokalcemia rzekoma występuje też u pacjentów po podaniu kontrastu do badań zawierających gadolin. W celu poszukiwania nieprawidłowości w układzie kostnym pacjent może mieć wykonane badania obrazowe (RTG, tomografia komputerowa).