Podwójne widzenie (diplopia) – przyczyny, objawy, leczenie

Na czym polega podwójne widzenie?

Wyróżnia się dwa rodzaje podwójnego widzenia – podwójne widzenie fizjologiczne oraz podwójne widzenie patologiczne.

Fizjologiczne podwójne widzenie występuje u zdrowych osób, ale tylko niektórzy są w stanie je zauważyć. Kiedy aparat wzroku funkcjonuje prawidłowo, po ufiksowaniu wzroku na jakimś obiekcie, przedmiot ten jest widziany pojedynczo, natomiast punkty leżące dalej i bliżej, widziane są podwójnie.

Patologiczne podwójne widzenie występuje stosunkowo często i może ono mieć charakter jedno- lub dwuoczny. U osób bez zaburzeń widzenia, obraz odbierany jest przez plamki żółte znajdujące się na siatkówkach obu oczu – mówimy wtedy, że siatkówki korespondują ze sobą. W diplopii obuocznej mamy do czynienia z plamkami niekorespondującymi ze sobą – obrazy w lewym i prawym oku powstają niezależnie od siebie.

Obuoczne podwójne widzenie jest najczęściej wywołane przez choroby prowadzące do zaburzenia symetrii ruchów gałek ocznych lub powodujące ich nieprawidłowe ustawienie

Jednooczne podwójne widzenie obserwuje się znacznie rzadziej i występuje ono w astygmatyzmie, podwichnięciu soczewki, jak również w zaburzeniach umysłowych i u pacjentów z rozpoczynającą się zaćmą.

Mózg naturalnie chroni się przed podwójnym widzeniem często ignorując dodatkowy obraz – zjawisko to nazywane jest tłumieniem. Zdolność tłumienia zaobserwować można szczególnie u małych dzieci, których mózg nadal się rozwija. Tak więc dzieci mające zeza bardzo rzadko skarżą się na podwójne widzenie, w przeciwieństwie do dorosłych. Chociaż zdolność do tłumienia może wydawać się pozytywną adaptacją do zeza, to bywa ona jednak przyczyną nieprawidłowego rozwoju wzroku w chorym oku.

Przyczyny podwójnego widzenia i choroby oczu

Otwierając oczy i widząc jasno i wyraźnie konkretny obiekt, nie zastanawiamy się, w jaki sposób powstaje obraz. Natomiast ten pozornie automatyczny proces zależy od wielu obszarów narządu wzroku i drogi wzrokowej, które muszą prawidłowo funkcjonować. Rogówka stanowi przednią część oka, przez którą światło wnika do wnętrza gałki ocznej. Za źrenicą znajduje się soczewka, której zadaniem jest skupianie światła na siatkówce. Mięśnie gałkoruchowe umożliwiają poruszanie gałką oczną, a nerwy przenoszą informację z oczu do mózgu, w którym przetwarzane są wrażenia wzrokowe.

Problemy z jakimkolwiek elementem wchodzącym w skład toru wizyjnego, często przyjmujące postać choroby oczu, mogą prowadzić do zdwojenia widzenia.

Zaćma jest najczęstszą chorobą soczewki, prowadzącą do rozwoju diplopii. Jeśli występuje w obu oczach, obraz z obu oczu będzie zniekształcony. Pacjenci zgłaszają także podwójne widzenie po operacji zaćmy. Jest to jedno z powikłań po zabiegu.

Diplopia może być również efektem nieprawidłowego funkcjonowania mięśni zewnętrznych gałki ocznej. Jeżeli mięśnie w jednym oku są słabe, to nie może się ono poruszać razem ze zdrowym okiem. Wpatrywanie się w kierunkach kontrolowanych przez słabsze mięśnie powoduje podwójne widzenie. Jedną z przyczyn osłabienia mięśni gałkoruchowych jest Miastenia gravis – autoimmunologiczna choroba blokująca stymulację mięśni przez nerwy.

Również choroba Gravesa Basedowa wpływa na mięśnie zewnętrzne oczu. Dotyczy ona tarczycy i często powoduje podwójne pionowe widzenie.

Inne potencjalne przyczyny podwójnego widzenia to m.in.: nadciśnienie tętnicze, odwarstwienie siatkówki, uszkodzenie rogówki spowodowane infekcją, zez ukryty, guzy oczodołu.

Neurologiczne przyczyny diplopii

Zdwojenie widzenia wywołują także stany chorobowe prowadzące do uszkodzenia nerwów, które kontrolują mięśnie oczu. Do chorób, w przebiegu których uszkodzone mogą zostać nerwy zaopatrujące mięśnie gałkoruchowe należą: stwardnienie rozsiane, cukrzyca, zespół Guillain-Barre'a.

Przyczynami podwójnego widzenia mogą być również procesy chorobowe rozwijające się w mózgu, między innymi: udary, tętniaki, guzy mózgu, migrenowe bóle głowy, jak też podwyższone ciśnienie śródczaszkowe z powodu urazu, krwawienia lub zakażenia.

Podwójne widzenie w jednym oku – przyczyny

Częstą przyczyną diplopii w jednym oku są zaburzenia funkcjonowania rogówki. Zakrycie chorego oka powoduje wówczas ustąpienie dolegliwości. Zaburzenia zewnętrznej powierzchni gałki ocznej zniekształcają wpadające do niej światło, co skutkuje podwójnym widzeniem. Często występuje uszkodzenie rogówki spowodowane infekcją, na przykład w przebiegu półpaśca. Blizny rogówki powodują tworzenie nierównych obrazów w obu oczach, a w przebiegu zespołu suchego oka można zaobserwować dwojenie obrazu.

Objawy diplopii

Podwójne widzenie może występować samodzielnie bez innych objawów. W zależności od przyczyny można jednak zaobserwować dolegliwości towarzyszące, takie jak:

• nieprawidłowe ustawienie jednego lub obu oczu;
• ból podczas ruchu gałek ocznych;
• ból w okolicach oczu, skroni, brwi;
• nudności;
• bóle głowy;
• opadające powieki.

Świeżo wykryte lub niewyjaśnione podwójne widzenie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Przy tak wielu potencjalnie poważnych przyczynach diplopii, ważne jest, aby niezwłocznie odkryć, co ją wywołało. Podstawą diagnostyki jest dobrze zebrany wywiad od pacjenta, uwzględniający początek objawów, ich możliwy związek z urazem, porą dnia i ogólnym stanem zdrowia chorego. Oprócz dokładnego badania okulistycznego i neurologicznego, lekarz może zlecić badania laboratoryjne, jak również obrazowe, między innymi tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Jak leczyć podwójne widzenie?

Aby zniwelować objawy podwójnego widzenia kluczem do sukcesu jest rozpoznanie przyczyny diplopii u danego chorego. Jeśli przyczyną są słabe mięśnie zewnętrzne gałki ocznej, lub uległy one uszkodzeniu, leczenie operacyjne może pomóc. Należy jednak odczekać kilka miesięcy od wystąpienia się objawów, gdyż niedowład może ustępować samoistnie. Miastenię można kontrolować lekami, a chorobę Gravesa Basedowa leczyć zachowawczo lub operacyjnie. Jeżeli podwójne widzenia występuje u cukrzyków, to należy utrzymywać prawidłowy poziom glukozy we krwi za pomocą leków doustnych i insuliny.

W przypadku gdy stopień nasilenia diplopii jest niewielki można zastosować okulary pryzmatyczne. Okulary te mają zdolność przesunięcia obrazu na plamkę z niewłaściwego miejsca na siatkówce, co prowadzi do prawidłowego postrzegania oglądanych obiektów. Gdy podwójne widzenie występuje na skutek zeza porażennego, można podać toksynę botulinową A do mięśnia działającego przeciwstawnie do porażonego mięśnia w chorym oku. Ta metoda leczenia stosowana jest najczęściej w diplopii spowodowanej porażeniem mięśnia prostego bocznego oka.