Zapalenie błony naczyniowej oka a zapalenie jelit

Pozajelitowe manifestacje chorób jelit

Wiele osób cierpiących na nieswoiste zapalenia jelit, których głównymi przedstawicielami są wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna, manifestuje objawy ze strony innych układów i narządów, w tym także narządu wzroku. W tej grupie chorych zazwyczaj występuje pewna predyspozycja genetyczna – u większości pacjentów można wykryć antygen głównego układu zgodności tkankowej HLA-B27.

Często obecne jest również zapalenie w obrębie stawów krzyżowo-biodrowych o zróżnicowanym nasileniu. Wiele powikłań układowych nieswoistych zapaleń jelit, w tym zapalenie błony naczyniowej oka, ustępuje wraz z cofaniem się stanu zapalnego w jelitach. Wymienione powikłania dobrze reagują na terapię glikokortykosteroidami.

Proces zapalny w obrębie jelita cienkiego w przebiegu choroby Whipple'a również może być związany z procesem zapalnym, toczącym się obrębie błony naczyniowej, jednak z uwagi na rzadkość tego schorzenia, rozpoznanie jest trudne.

Zapalenie błony naczyniowej a wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Czym jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego występuje na całym świecie, jest jednak częściej obserwowane u osób rasy białej i w krajach rozwiniętych. Największą zachorowalność odnotowuje się w grupie wiekowej 20-40 lat, a zapadalność w Europie szacowana jest na 10 przypadków na 100 tys. osób rocznie. Istotą choroby jest rozlany oraz nieswoisty proces zapalny w obrębie błony śluzowej odbytnicy i okrężnicy, który prowadzi do powstania owrzodzeń.

Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej jest objawem pozajelitowym, który można zaobserwować u około 5-ciu procent wszystkich pacjentów cierpiących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Może się ono wystąpić równocześnie z zaostrzeniem zmian zapalnych w obrębie jelita grubego. Zapalenie błony naczyniowej obserwuje się znamiennie częściej u pacjentów ze współistniejącym zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK).

Inne okulistyczne manifestacje wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Do innych występujących niezwykle rzadko pozajelitowych manifestacji okulistycznych w przebiegu wrzodziejącego zapalenie jelita grubego możemy zaliczyć:

• nacieki w obrębie obwodowej części rogówki,
• zapalenie spojówek,
• zapalenie tarczy nerwu wzrokowego (II nerwu czaszkowego).

Zapalenie błony naczyniowej a choroba Leśniowskiego-Crohna

Czym jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest obserwowana przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych. Największa zachorowalność jest odnotowywana w grupie wiekowej pacjentów będących między 15 a 25 rokiem życia. Niewiele częściej chorują kobiety. Zapadalność w Europie szacowana jest na 5 przypadków na 100 tys. osób rocznie. Istotą choroby jest pełnościenne, przeważnie ziarniniakowe zapalenie, mogące dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego.

Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna

Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej jest manifestacją pozajelitową choroby Leśniowskiego-Crohna, która jest obserwowana u około 3 procent wszystkich osób cierpiących na to schorzenie.

Inne okulistyczne manifestacje

Do innych rzadkich pozajelitowych manifestacji okulistycznych w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna możemy zaliczyć pojawiające się okazjonalnie:

• zapalenie spojówek,
• zapalenie nadtwardówki,
• nacieki w obrębie obwodowej części rogówki,
• zapalenie okołożylne siatkówki.

Zapalenie błony naczyniowej a choroba Whipple'a (lipodystrofia jelitowa)

Czym jest choroba Whipple'a?

Choroba Whipple'a występuje niezwykle rzadko – aktualnie notuje się około 30 przypadków rocznie na całym świecie. Schorzenie występuje znacznie częściej w krajach rozwiniętych Europy i Ameryki Północnej. Opisano pojedyncze przypadki występowania choroby u osób ras innych niż biała. Najczęściej chorują osoby w wieku około 50 lat, z przewagą płci męskiej. Istotą choroby jest układowe zakażenie wywołane przez laseczkę Tropheryma whipplei. Główne objawy związane są z zajęciem przez proces chorobowy jelita cienkiego.

Okulistyczne manifestacje choroby Whipple'a

Zapalenie błony naczyniowej w przebiegu chroby Whipple'a jest obserwowane dość rzadko. Jeśli już występuje, to przybiera postać (równocześnie):

• przewlekłego zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego,
• zapalenia ciała szklistego,
• zapalenia siatkówki.

Do innych rzadkich pozajelitowych manifestacji okulistycznych w przebiegu choroby Whipple'a możemy zaliczyć pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego (II nerwu czaszkowego) i inne zaburzenia neurookulistyczne.

Kliniczne cechy poszczególnych postaci zapalenia błon naczyniowej w chorobach jelit

Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej

Ostre zapalenie przedniego odcinka odcinka błony naczyniowej przebiega ze światłowstrętem oraz bólem i zaczerwienieniem gałki ocznej (jako tzw. przekrwienie okołorąbkowe). Chory szybko zauważa rozwój postępującego spadku ostrości wzroku. Szpara powiekowa jest zwężona, a źrenica jest wąska oraz słabo reaguje na światło.

Lekarz okulista badając oko w urządzeniu zwanym lampą szczelinową zauważyć może:

• tzw. tyndalizację płynu komorowego – wysięk w komorze przedniej oka, spowodowany wzrostem stężenia białka w cieczy wodnistej lub przedostawaniem się do niej komórek zapalnych;
• zwiększenie ilości włóknika oraz wzrost liczby komórek w płynie komorowym w postaci precypitatów – osadów komórkowych na tylnej powierzchni rogówki, najpierw białych później brunatnych;
• poziom ropy (tzw. ropostek) na dnie komory przedniej – spowodowany opadaniem dużej ilości wysięku komórkowego;
• zatarcie prawidłowego rysunku tęczówki – w wyniku obrzęku związanego z zapaleniem;
• poszerzenie naczyń – przekrwienie skutkuje zmianą barwy tęczówki na zieloną, jeżeli wcześniej była niebieska;
• zwężenie źrenicy – jako wynik podrażnienia przez proces zapalny mięśnia zwieracza;
• słabą ruchomość tęczówki – skutkuje to jej przyleganiem na dużej powierzchni do przedniej powierzchni soczewki, co wraz ze współistniejącym wysiękiem zapalnym przyczynia się do pojawiania się zlepów w tej okolicy (powstają tzw. zrosty tylne tęczówki, czyli tęczówkowo-soczewkowe).

Przewlekłe zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej

Przewlekłe zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej (tj. przewlekłe zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego) może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się pojawieniem zaczerwienienia gałki ocznej o umiarkowanej intensywności. Według obowiązującej definicji zapalenie takie trwa dłużej niż 3 miesiące, a początek często jest podstępny lub bezobjawowy.

W przebiegu może pojawiać się ostre lub podostre nasilenie stanu zapalnego, a pacjent może wtedy postrzegać pływające męty. Powikłaniami przewlekłego lub nawrotowego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej są:

• zaćma,
• jaskra,
• keratopatia taśmowata,
• obrzęk plamki,
• zanik gałki ocznej,
• powstanie błony źreniczej.

Zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej

Zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej zazwyczaj występuje wraz z towarzyszącym zapaleniem ciała szklistego i zapaleniem siatkówki, bardzo rzadko natomiast ogranicza się do naczyniówki.

Zmiany w ciele szklistym obejmują przymglenia, zmętnienia, obecność komórek i tylne odłączenie ciała szklistego. Czasem tylna powierzchnia ciała szklistego pokryta jest osadami zapalnymi podobnymi do tych występujących w rogówce.

Proces zapalny w obrębie siatkówki nadaje jej biały oraz mętny wygląd. Dochodzi do zwężenia naczyń siatkówkowych, a granice ogniska zapalnego nie są wyraźne.