Czy nowalijki są zdrowe?
Okres wiosenny to czas, kiedy na rynku pojawiają się nowalijki. Powszechne w ostatnich latach stały się informacje o szkodliwości środków ochrony roślin takich jak pestycydy czy metale ciężkie, którymi mogą być one zanieczyszczone. Warto wiedzieć, że działanie odpowiednich instytucji, ekspertów, narzędzi i procedur do przeprowadzania kontroli zgodnie z przepisami prawnymi reguluje ściśle te kwestie. Różne programy monitoringowe oraz raporty dają możliwość patrzenia producentom żywności na ręce. Na bieżąco jesteśmy informowani o wykryciu niedozwolonych środków ochrony roślin. Pozwala to eliminować nieuczciwe praktyki rolników i chroni konsumenta przed kupnem gorszej jakościowo żywności.
O przekroczeniu dopuszczalnej ilości substancji niedozwolonych w produkcie spożywczym ostrzega wskaźnik NDP (najwyższa dopuszczalna pozostałość) zgodnie z określonymi normami. Z raportów wynika, że co prawda, wiele warzyw i owoców posiada wykrywalne pozostałości pestycydów, ale mniej niż 0, 5 proc. przekracza dopuszczalne normy. W przypadku nowalijek mówimy o głównie o uprawie szklarniowej. Pewne niepokoje w tym kontekście budzi nawożenie warzyw nadmierną ilością środków zawierających azotany, które prowadzi do ich kumulacji. W ludzkim organizmie mogą być one redukowane do azotynów, które są prekursorami związków o działaniu rakotwórczym. Niewielkie ilości azotanów naturalnie występują w młodych warzywach. Aby uniknąć ewentualnych negatywnych skutków warto spożywać nowalijki rozważnie jedynie jako dodatek, a nie jedyne źródło warzyw, dokładnie myć je przed spożyciem i obierać ze skórki, a także wybierać produkty bez przebarwień, pleśni, uszkodzeń czy zżółkniętych liści, unikając warzyw przerośniętych.
Które warzywa są najbardziej zanieczyszczone?
Pomimo tego, iż dążymy do całkowitej eliminacji zanieczyszczeń z żywności, ta narażona jest na działanie wielu czynników mających wpływ na ich kumulowanie. Wyróżniamy zanieczyszczenia chemiczne, biologiczne i fizyczne. Chemiczne dostają się do żywności poprzez działalność człowieka lub zjawiska naturalne (pozostałości nawozów, środków ochrony roślin, metali ciężkich). Zanieczyszczenia fizyczne to różne ciała obce, które przypadkiem znalazły się w artykułach spożywczych np.: włosy czy tworzywa sztuczne.
Zanieczyszczenia biologiczne to z kolei występujące w przyrodzie bakterie, pleśnie, pasożyty, szkodniki wywołujące zatrucia pokarmowe po spożyciu produktu. Do warzyw kumulujących najwięcej zanieczyszczeń możemy zaliczyć m. in.:
- marchew, buraki, rzodkiewki,
- rzepa, ziemniaki,
- kapusty, szpinak, sałaty.
Uwzględniając skażenie gleby, wody oraz powietrza metalami ciężkimi, można wskazać pewną grupę warzyw, która wyróżnia się znacznie większą zdolnością do ich wchłaniania. To warzywa korzeniowe, liściaste oraz warzywa młode tzw. nowalijki. Przykładem takiego produktu jest sałata. Charakteryzuje się stosunkowo dużą tendencją do kumulacji tego typu związków. Nie oznacza to, że powinniśmy całkowicie rezygnować z jej konsumpcji. Aby zminimalizować narażenie na metale ciężkie z sałaty warto usuwać jej zewnętrzne liście, (jako najstarsze i wierzchnie są bardziej zanieczyszczone niż wewnętrzne) oraz dokładnie płukać ją po podzieleniu na pojedyncze liście.
Warzywa gromadzące mniejsze ilości pestycydów
Do grupy tej zaliczamy najczęściej warzywa, których jadalną częścią są owoce. Miąższ owocu jest chroniony przez skórkę, co umożliwia częściową eliminację zanieczyszczeń zewnętrznych.Są to min.:
- pomidory, ogórki, papryka,
- warzywa strączkowe,
- warzywa cebulowe,
- warzywa dyniowate,
- kukurydza cukrowa,
- bakłażany.
Należy pamiętać, że warzywa to grupa produktów o wysokiej wartości odżywczej. Należy spożywać je w ilości około 800 g na dobę. Oznacza to, że powinny stanowić dodatek do każdego posiłku w ilości 150–200 g. Warto konsumować je w postaci surowej, gotowanej, przecieranej czy tez soków. Ich odpowiednie spożycie znacznie obniża ryzyko występowania chorób, takich jak otyłość, cukrzyca, nowotwory czy choroby układu sercowo-naczyniowego.
Jak myć warzywa, by pozbyć się zanieczyszczeń?
Dokonując świadomych wyborów podczas zakupów, należy kierować się ich wyglądem, zapachem i strukturą. Pozwoli to zaopatrzyć się w produkt świeży, dojrzały o nienaruszonej strukturze. Warto wybierać warzywa pakowane luzem, wcześniej nieumyte. Te foliowane ulegają szybszemu zepsuciu. Najlepsze warzywa to sezonowe i krajowe. Produkty pochodzące z importu zanim zostaną przetransportowane i trafią na rynek muszą być dodatkowo zakonserwowane. Zmniejszając ilość pestycydów, dobrze wyrobić sobie nawyk oczyszczania warzyw. Pozostałości środków ochrony roślin mają konsystencję oleistą by nie ulegały zmywaniu przez opady atmosferyczne. Wszystkie warzywa należy koniecznie dokładnie myć przed spożyciem. Co więcej celem skuteczniejszego usuwania pozostałości pestycydów zaleca się płukać je najpierw w wodzie z dodatkiem octu (aby uzyskać odpowiednio kwaśny odczyn na 1 litr wody dodajemy około 1/2 szklanki octu), następnie w wodzie z dodatkiem sody oczyszczonej ( czubata łyżka na 1 litr wody), na koniec myjąc je dokładnie w czystej wodzie.
Uprawiając warzywa samodzielnie musimy mieć świadomość niewielkiego wpływu na stan gleby w kontekście zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Dlatego, aby ograniczyć skalę ryzyka kumulacji tych substancji, warto uprawiać warzywa pod szkłem oraz wszelkimi innymi osłonami oddzielającymi rośliny od środowiska zewnętrznego. Jesienią, przekopując działkę, dobrze jest wykorzystać węgiel brunatny (posiadający wyjątkowe zdolności wchłaniania szkodliwych metali). Zaleca się także profilaktycznie przeprowadzać co kilka lat badanie gleby na zawartość metali ciężkich.
