Marskość wątroby to choroba nieodwracalna, która wpływa na stopniowe pogarszanie się funkcji narządu. Jeżeli przebiega bez większych komplikacji, dobrym sposobem wspomagającym leczenie będzie wprowadzenie odpowiedniego jadłospisu. Dieta przy marskości wątroby powinna uwzględniać odpowiednią objętość i ilość posiłków. Zaleca się stosowanie diety lekkostrawnej z ograniczenim tłuszczów. Co można jeść, a czego należy unikać w diecie na marskość wątroby?
Dieta przy marskości wątroby – zasady i jadłospis w diecie na marskość wątroby
Spis treści
Dieta w leczeniu marskości wątroby
Marskość wątroby jest chorobą przewlekłą i nieodwracalną. Może przebiegać na dwa sposoby. Bez powikłań, jako marskość wyrównana lub też z komplikacjami – marskość niewyrównana. W pierwszym przypadku dieta w marskości wątroby raczej nie stanowi wyzwania. Zazwyczaj mimo paru modyfikacji oraz wprowadzenia dodatkowego posiłku wieczornego nie różni się zbyt mocno od diety osoby zdrowej. Z kolei dieta w marskości niewyrównanej często wiąże się z licznymi wyrzeczeniami uzależnionymi od stopnia zwłóknienia wątroby i powinna być dobierana indywidualnie.
Marskość jest stanem, w którym na skutek włóknienia wątroby zdrowa tkanka zastępowana jest przez tkankę łączną. Wpływa to na stopniowe pogarszanie się funkcjonowania tego narządu, a ostatecznie skutkuje jego niewydolnością. Zdrowe komórki wątroby powoli ulegają zwyrodnieniu oraz martwicy. Z czasem wątroba zaczyna zmieniać swój kształt. Staje się pofałdowana i nierówna.
Po pewnym czasie prawidłowe krążenie zaczyna być utrudnione, co z kolei prowadzi do nadciśnienia wrotnego. Schorzenie to występuje dosyć powszechnie. Szacuje się, że może dotyczyć nawet 200–300 przypadków na 100 000 osób. Wśród głównych przyczyn powstawania marskości wątroby wymienić można między innymi wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, działanie różnych toksyn oraz nadużywanie alkoholu. Do rozwoju alkoholowej marskości wątroby dochodzi u ok. 15 proc. osób uzależnionych od alkoholu.
Należy pamiętać, że nieracjonalne żywienie skutkuje niedoborami pokarmowymi wpływającymi na pogorszenie stanu zdrowia chorego oraz prowadzi do powikłań. Z kolei dbanie o właściwa dietę,
Przeczytaj też: Czym jest choroba alkoholowa?
Dieta przy marskości wątroby – podstawowe zasady
Największym problemem osób z marskością wątroby jest niedożywienie białkowo-kaloryczne. Jest ono dosyć częstym zjawiskiem. Szacuje się, że dotyczy ok. 65–90 proc. osób z przewlekłą chorobą wątroby. W związku z tym bardzo istotne znaczenie w przypadku tej jednostki chorobowej ma ocena stanu odżywienia. Mimo że zazwyczaj standardowa dieta jest bardzo dobrze tolerowana, to jednak występujący wówczas brak apetytu często prowadzi do obniżenia masy ciała oraz utraty białka.
Aby możliwe było zapobieganie niedożywieniu, które w znaczny sposób pogarsza rokowania konieczne jest zadbanie o odpowiednią objętość posiłków i właściwe proporcje składników odżywczych. A przede wszystkim o dostateczną zawartość białka w diecie na marskość wątroby.
W codziennym jadłospisie osoba chora powinna uwzględniać od 4 do 6 niewielkich posiłków. Wśród zaleceń dla chorych z marskością wątroby wyróżnia się konieczność spożycia późnym wieczorem dodatkowej przekąski bogatej w węglowodany, np. gotowany ryż z jabłkiem. Dzięki której możliwe jest właściwe wytwarzanie energii z dostarczanej glukozy.
Często u chorych z marskością wątroby występują niedobory witamin i składników mineralnych, szczególnie w przypadku osób nadużywających alkoholu. Wówczas często dochodzi do niedoborów witamin B1, B3, B6, kwasu foliowego i witaminy C, a także witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E oraz K. Wśród składników mineralnych najczęstsze niedobory dotyczą cynku oraz selenu. Powinny być one uzupełniane poprzez stosowanie odpowiednio skomponowanej diety wątrobowej. Jednak zdarza się, że konieczne jest wdrożenie odpowiedniej suplementacji.
Dieta w marskości wątroby – białko
Niedożywienie białkowo-kaloryczne w przypadku marskości wątroby dotyczy znacznej części pacjentów. Wówczas dieta powinna dostarczać ok 35–40kcal/kg wagi ciała/dobę ze źródeł niebiałkowych. Z kolei ilość białka w diecie powinna wynosić ok. 1,5g/kg wagi ciała. W przypadku gdy u chorego nie występuje niedożywienie, zapotrzebowanie na białko nie odbiega od standardowej normy i wynosi 1g/kg wagi ciała/dobę.
Źródło białka w diecie na marskość wątroby powinny stanowić produkty o niskiej zawartości tłuszczu, między innymi: jogurty, maślanki, kefiry, mleko, twaróg, drób oraz chude gatunki mięs np. cielęcina, a także ryby, takie ja dorsz czy leszcz.
Przy niedożywieniu białkowym występującym w przypadku chorej wątroby dochodzi do zaburzenia proporcji pomiędzy aminokwasami we krwi. W związku z tym zalecane jest rozważenie wzbogacenia diety o aminokwasy rozgałęzione BCAA. Jednak decyzję o zastosowaniu suplementacji zawsze podejmuje lekarz.
Dieta na marskość wątroby – co jeść?
W diecie osób z marskością wątroby ilość tłuszczu powinna pozostać taka sama, zmiana dotyczy tylko jego jakość. Wskazane jest spożywanie tłuszczów w postaci zemulgowanej, które są najlepiej tolerowane. Do łatwostrawnych źródeł tłuszczu w diecie należą przede wszystkim masło, mleko, śmietanka, oleje (np. rzepakowy) oraz oliwa z oliwek. Modyfikacja taka sprawia, że możliwe jest ograniczenie roli żółci podczas trawienia. Zależnie od tego jak mocno uszkodzona jest wątroba stopień tolerancji tłuszczów może być zróżnicowany. Warto obserwować reakcje swojego organizmu po konkretnych produktach. Jeżeli po spożyciu jakiegoś z produktów pojawia się ból brzucha, biegunka lub wzdęcia, to należy rozważyć jego ograniczenie lub całkowite wykluczenie z diety. Z diety zdecydowanie należy wyeliminować: smalec, słoninę, tłuste gatunki mięs, ciasta – tłuszcze cukiernicze oraz zabielacze do kawy.
Podobnie jak w przypadku żywienia osoby zdrowej, tak i w diecie na marskość wątroby, podstawę powinny stanowić produkty węglowodanowe. Ograniczenie ilości w diecie dotyczyć może wyłącznie błonnika, jednak tylko w przypadku gdy przyczynia się on do powstawania dolegliwości bólowych i biegunek.
Źródłem węglowodanów w przypadku marskości wątroby powinny być przede wszystkim pieczywo pszenne lub w miarę możliwości graham, cienkie makarony, ziemniaki oraz drobne kasze, a także warzywa, między innymi marchew, kalafior, szpinak, dynia i buraki. Znajdująca się w owocach i miodach fruktoza jest dobrze tolerowana. Do diety warto włączyć produkty posiadające naturalne właściwości chroniące hepatocyty(komórki wątroby)– kurkumę czy też borówki amerykańskie, które skutecznie zapobiegają włóknieniu wątroby.
Marskość wątroby – dieta – czego unikać?
Uszkodzona wątroba może czasami wymagać zastosowania diety wątrobowej. Jest to sposób żywienia pozwalający odciążyć chory organ, a także zmniejszyć jego aktywność wydzielniczą i jednocześnie dostarczyć wszelkie niezbędne składniki odżywcze konieczne do regeneracji hepatocytów oraz wyrównania niedoborów.
Dieta na wątrobę powinna być lekkostrawna z ograniczeniem ilości spożywanego tłuszczu. Zalecane jest spożywanie od 5 do 7 niewielkich objętościowo posiłków, co 2–3 godziny. Dzięki temu możliwe jest odciążenie niewydolnej wątroby. Temperatura posiłków powinna wynosić ok. 40 stopni. Spożywane produkty powinny być zawsze świeże. Warzywa i owoce należy spożywać po obróbce cieplnej – gotowane i rozdrobnione lub w postaci soków czy drobno startych surówek. Zupy najlepiej przygotowywać na wywarach warzywnych. Można je doprawiać odtłuszczonym jogurtem naturalnym, mlekiem lub chudym twarożkiem. Zaleca się unikanie gęstych sosów przygotowywanych na wywarach mięsnych lub warzywnych.
W diecie na chorą wątrobę należy ograniczyć spożycie tłuszczu, w związku z czym konieczne jest wyeliminowanie tłustych gatunków mięs, smalcu czy boczku. Unikać należy również pełnotłustego mleka, serów topionych, żółtych i pleśniowych, a także pełnotłustych twarogów. W jadłospisie zaleca się uwzględnić niewielkie ilości masła, oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego czy lnianego.
W przypadku uszkodzonej wątroby dieta powinna ograniczać spożycie błonnika pokarmowego, ponieważ może się on przyczyniać do powstawania biegunek oraz wzdęć. Najkorzystniejsze są produkty jak najmniej przetworzone. Zdecydowanie należy wyeliminować wszelkie konserwy, produkty wędzone i wędliny. W przypadku marskości wątroby nie wolno zapominać o wieczornym posiłku węglowodanowym.
Co jest zabronione w diecie przy marskości wątroby?
Osoby cierpiące z powodu marskości wątroby powinny unikać produktów wzdymających oraz drażniących przewód pokarmowy. Z jadłospisu należy wykluczyć rośliny strączkowe (fasola, groch i soja), a także: alkohol, ostre przyprawy oraz kapustę, cebulę, szparagi, gruszki, śliwki i czereśnie. Zdecydowanie należy zrezygnować z cukrów prostych znajdujących się w słodyczach oraz wyrobach cukierniczych. Odstawić należy również produkty przetworzone (zupy instant czy gotowe pizze).
Tolerancja poszczególnych produktów w niewydolności wątroby to kwestia bardzo indywidualna. Istotne jest słuchanie swojego własnego organizmu, który podpowiada, jaką żywność należy wykluczyć z diety. Usuń z jadłospisu wszelkie produkty przyczyniające się do powstawania: biegunek, wzdęć, odczuwania ucisku i przepełnienia w żołądku oraz dolegliwości bólowych. Warto pamiętać, że powszechnie zalecane ograniczenie spożywania jaj, masła czy też zakaz picia kawy, poza nielicznymi wyjątkami, np. choroba Wilsona nie mają stosowanego uzasadnienia.
Duże znaczenie ma także sam sposób przygotowywania potraw. Zdecydowanie należy unikać smażenia. Zamiast tego dieta przy marskości wątroby powinna składać się z potraw: gotowanych tradycyjnie lub na parze, duszonych bez wcześniejszego obsmażania, pieczonych w foli lub pergaminie.
Zioła na wątrobę w diecie wątrobowej
Wątrobę wspomóc można także przy pomocy ziół. Jednym z najpopularniejszych jest ostropest plamisty. Dzięki zawartości sylimaryny (naturalnego kompleksu flawonoidów) doskonale chroni wątrobę przed toksynami, posiada właściwości przeciwzapalne i regenerujące, a także wspomaga profilaktykę marskości wątroby oraz tworzenia się kamieni żółciowych. Ostropest na wątrobę posiada również właściwości wspomagające pracę narządu w przypadku alkoholowej marskości.
Działanie poprawiające funkcje wątroby posiada również karczoch zwyczajny, niezwykle popularny w kuchni śródziemnomorskiej. Jego kwiatostany są istotnym źródłem cennych przeciwutleniaczy oraz inuliny. Dla wątroby jednak zdecydowanie lepsze będą wyciągi z liści oraz korzeni karczocha na wątrobę, w których obecna jest cynaryna pobudzająca wydzielanie żółci oraz przyspieszająca opróżnianie pęcherzyka żółciowego. Substancja ta pomaga także obniżać poziom cholesterolu.
Mniszek lekarski posiada działanie tonizujące, żółciopędne oraz łagodnie przeczyszczające. Ma właściwości odciążające wątrobę poprzez odtruwanie organizmu za pomocą nerek. Oddziałuje przeciwzapalnie, a także obniża poziom cholesterolu we krwi. Aby osiągnąć zauważalne efekty wpływu spożywania mniszka lekarskiego na wątrobę konieczne jest podjęcie kilkumiesięcznej kuracji. Należy jednak pamiętać, że przyjmowanie jakichkolwiek ziół czy tabletek na wątrobę powinno być za każdym razem konsultowane z lekarzem.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Drywień M. E., Dźwigała J., Staszewska-Skurczyńska M.: Znaczenie aminokwasów rozgałęzionych w żywieniu człowieka oraz profilaktyce i przebiegu niektórych chorób, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 18, 3, s. 379–384, 2013.
- Jaczewska-Schuetz J.: Żywienie w chorobach wątroby, IŻŻ, Zakład Żywienia i Dietetyki z Kliniką Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii.
- Jarosz M., Pol K.: Ostre i przewlekłe zapalenie wątroby, [w: Jarosz M.: Praktyczny podręcznik dietetyki, IŻŻ, s. 262–268, 2010.
- Kasińska E., Jarosz M.: Marskość wątroby, [w:] Jarosz M.: Praktyczny podręcznik dietetyki, IŻŻ, s. 268–274, 2010.
- Kowal-Piaskowska A. i wsp.: Niedożywienie w marskości wątroby. Hepatologia, 14, 90–93, 2014.
- Plauth M., Kunecki M.: Leczenie żywieniowe w chorobach wątroby, [w:] Sobotka L.: Podstawy żywienia klinicznego, PZWL, s. 321–325, Warszawa 2008.
- Rejman-Gruszka B., Simon K.: Niedożywienie białkowo-kaloryczne w zaawansowanych stadiach przewlekłych chorób wątroby, Medycyna Rodzinna, 1, s. 11–14, 2009.
- Toshikuni N., Arisawa T., Tsutsumi M.: Nutrition and exercise in the management of liver cirrhosis, World J Gastroenterol.; 20 (23): 7286–7297, 2014 Jun 21.
- Wawrzynowicz-Syczewska M.: Marskość wątroby, gastrologia.mp.pl/choroby-i-objawy/watroba/ 50969,marskosc-watroby.
- Wawrzynowicz-Syczewska M.: Marskość wątroby, w: Szczeklik A.: Choroby wewnętrzne, tom 1, 946–959, 2005.
Opublikowano: 24.10.2017;
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Diana Chmielowiec
Dietetyczka
Absolwentka Technologii Żywności i Żywienia Człowieka oraz Bezpieczeństwa Żywności w Łańcuchu Żywnościowym Warszawskiej SGGW. Ukończyła również Poradnictwo dietetyczne w Instytucie Żywności i Żywienia. Przez 3 lata pracowała jako dietetyk specjalizujący się w alergiach pokarmowych. Obecnie zajmuje się jakością i bezpieczeństwem żywności.
324
Komentarze i opinie (0)