Retrowirusy to najbardziej rozpowszechniona grupa wirusów, odpowiadająca za onkogenezę u ptaków, ssaków i innych kręgowców. Charakteryzują się obecnością RNA jako głównego materiału genetycznego, a przy tym mają zdolność do przepisywania informacji z RNA na DNA. Jakie choroby zakaźne wywołują? Kiedy mogą się uaktywnić geny endogennych retrowirusów? Odpowiedzi na najważniejsze pytania znajdują się w treści artykułu.
Retrowirusy – czym są i w jakich sytuacjach mogą się uaktywnić?
Spis treści
Czym są retrowirusy?
Retrowirusy (Retroviridae) to grupa wirusów, których materiał genetyczny zawiera się w kwasie rybonukleinowym. Wykazują zdolność do przepisywania informacji na obecny w komórkach kwas deoksyrybonukleinowy. Retrowirusy to groźne patogeny, które mogą doprowadzić do rozwinięcia się wielu nowotworów i chorób zakaźnych. Mnożą się w komórce gospodarza w procesie odwrotnej transkrypcji, czyli konwersji jednoniciowego RNA do dwuniciowego DNA.
Budowa retrowirusów
Retrowirusy składają się z materiału genetycznego zamkniętego w otoczce białkowej, która została otoczona błoną. Przypominające plaster miodu szkielety złożone są z sześciokątnych elementów. W komórce gospodarza znajdują się komponenty niezbędne do powstania niedojrzałego wirusa. Dzięki mikroskopii elektronowej i metod komputerowych można zbadać, jakie części kluczowych białek sklejają się oraz przyczyniają do utworzenia otoczki w kształcie plastra miodu.
Genom retrowirusa zawiera dwie identyczne kopie jednoniciowego RNA, które są połączone wiązaniem wodorowym. Zawiera on cztery podstawowe regiony: gag (kodujące białka nukleokapsydu, kapsydu i macierzy), pol (koduje odwrotną transkryptazę, RNazę H i integrazę), env (kodujący wirusowe białka) oraz prt (koduje proteazę). Genom retrowirusa może zawierać onkogeny i geny oraz jest oflankowany długimi sekwencjami powtórzonymi. W jego rdzeniu znajdują się enzymy, które uczestniczą w procesie odwrotnej transkrypcji.
Zobacz też: Czym są enterowirusy?
Rodzaje retrowirusów
W obrębie rodziny Retroviridae wyróżnia się następujące podrodziny.
- Onkowirusy (np. ludzki retrowirus T-limfocytotropowy – HTLV) mają zdolność unieśmiertelniania komórki zakażonej i wywoływania proliferacji oraz transformacji nowotworowej. W materiał genetyczny wbudowany jest cały genom wirusa lub jego część, co powoduje modyfikację funkcji biologicznych. Onkowirusy przyczyniają się do nabycia cech charakterystycznych dla komórek nowotworowych.
- Lentiwirusy (np. HIV) mają cylindryczny kształt, co różnicuje je od typowych wirusów RNA. Najczęściej atakują makrofagi i monocyty oraz wywołują długotrwałe zakażenia prowadzące do chronicznych chorób. Najdokładniej poznanym retrowirusem jest wirus nabytego niedoboru odporności człowieka HIV, który powoduje chorobę o nazwie AIDS.
Przeczytaj też: Czy HIV da się wyleczyć?
Typologia retrowirusów
W ramach rodziny Retroviridae wyróżnić można dwie podrodziny Orthoretrovirinae oraz Spumaretrovirinae. Retrowirusy są sferycznymi i jednoniciowymi RNA wirusami o średnicy ok. 100-150 nm. Do podrodziny Orthoretrovirinae zalicza się:
- wirusy HTLV-BLV (Deltaretrovirus, np. wirus białaczki ludzkiej);
- retrowirusy ptaków typu C (Alpharetrovirus, np. wirus ptasiej mieloblastozy);
- retrowirusy ssaków typu C (Gammaretrovirus, np. wirus białaczki kotów);
- retrowirusy ssaków typu B i retrowirusy typu D (Betaretrovirus, np. wirus raka sutka myszy);
- lentiwirusy (rodzaju Lentivirus, np. wirus HIV).
Z kolei do podrodziny Spumaretrovirinae należą spumawirusy R (Spumavirus), wyizolowane od gatunków naczelnych, m.in. goryli, szympansów i ludzi. Nie ustalono jednoznacznie, jaką drogą może dojść do zakażenia nimi. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że spumawirusy biorą udział w rozwoju przewlekłych chorób degeneracyjnych.
Sprawdź też: Czy wirusy mogą powodować raka?
Przyczyny zakażeń retrowirusowych
Do retrowirusów patogennych dla człowieka zalicza się nie tylko te rodzaju Lentivirus, ale też ludzkie wirusy limfotropowe typu HTLV-1 i HTLV-2. Szacuje się, że ich nosicielami może być ok. 15-25 mln ludzi na całym świecie. Do najczęstszych transmisji HTLV-1 dochodzi:
- podczas kontaktu seksualnego;
- przy przetaczaniu krwi;
- podczas karmienia piersią;
- przez wspólne używanie igieł i strzykawek.
Po wielu latach od zakażenia HTLV-1 może dojść do rozwoju chorób o charakterze złośliwym oraz neurologicznych zespołów degeneracyjnych, na przykład chłoniaka, białaczki, mielopatii, zapalenia śródmiąższowego płuc. Do transmisji HTLV-2 dochodzi zazwyczaj wśród osób dorosłych używających skażonego sprzętu do wstrzyknięć dożylnych. Materiałem zakaźnym może być krew, nasienie lub mleko kobiece zawierające zakażone limfocyty T.
To też może Cię zainteresować: Wirusy coxsackie – co to jest?
Leczenie zakażenia retrowirusowego
Retrowirusy wywołują niektóre nowotwory oraz wiele chronicznych chorób. Leczenie zakażenia retrowirusowego jest najbardziej skuteczne w pierwszej fazie AIDS. Na rynku znajduje się kilka leków antyretrowirusowych, zawierających w składzie zydowudynę, stawudynę, lamiduwinę oraz zalcytabinę. Szacuje się, że liczba dostępnych preparatów na wirusa HIV będzie się stale zwiększać.
Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Retrowirusy – w jakich sytuacjach mogą się uaktywnić?
Obecnie prowadzi się coraz więcej badań nad endogennymi retrowirusami człowieka HERV. Na ogół wirusy te są ciche, nieaktywne i uśpione w limfocytach krwi oraz tkankach. W pewnych warunkach mogą jednak ulegać aktywacji, np. na skutek zakażenia SARS-CoV-2 i przyczyniać się do komplikacji w przebiegu COVID-19. Większość drzemiących w naszym genomie retrowirusów HERV nie ulega jednak ekspresji, tylko jest wyciszana za pomocą mechanizmów epigenetycznych.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Ewelina Iwan, Maria Szczotka, Jacek Kuźmak, „Retrowirusy i ich znaczenie w zakażeniach zwierząt”; Życie Weterynaryjne • 2015 • 90(2), dostęp online https://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-ffa0bd19-8ab9-496c-85cc-4cd742e14b4b/c/2.pdf.
- Andrzej Brodziak, „Choroby uwarunkowane genetycznie, czy też raczej powodowane przez perinatalne uaktywnienie tkwiących w nas od milionów lat endogennych retrowirusów”, Borgis - Postępy Nauk Medycznych 10/2010, s. 813-818, http://www.czytelniamedyczna.pl/3477,choroby-uwarunkowane-genetycznie-czy-tez-raczej-powodowane-przez-perinatalne-uak.html.
- Katarzyna Zwolińska, „Sekwencje pochodzenia retrowirusowego w genomie człowieka. Ludzkie endogenne retrowirusy (HERV)”, Postepy Hig Med Dosw. (online), https://studylibpl.com/doc/757036/sekwencje-pochodzenia-retrowirusowego-w-genomie-człowieka.
Opublikowano: 21.03.2022;
Oceń:
0.0
Dagmara Osińska
dziennikarka
Dziennikarka z wieloletnim doświadczeniem, autorka tekstów reklamowych. Absolwentka studiów magisterskich na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Prywatnie jest miłośniczką podróży, kuchni włoskiej i zdrowego stylu życia.
70
Komentarze i opinie (0)