Biegunka u dzieci – przyczyny
Biegunka to często występujące i wodniste stolce spowodowane zwykle infekcją przewodu pokarmowego. Infekcje wywoływane są przez wirusy, bakterie lub pasożyty. Biegunki często pojawiają się u dzieci. Najgroźniejszym powikłaniem jakie może wystąpić w przebiegu biegunki jest odwodnienie.
Najczęściej występujące bakteryjna biegunka u dziecka zazwyczaj nie trwa długo. Biegunki są najczęściej wynikiem infekcji bakteryjnej, która rozprzestrzenia się np. wskutek spożycia skażonej wody pitnej lub zatruć pokarmowych w przypadku spożycia produktów skażonych bakteriami w wyniku nieprawidłowego ich przechowywania. Niemal zawsze patogeny wywołujące biegunkę są wysoce zakaźne. Możliwość zakażania innych osób trwa tak długo, jak długo występuje biegunka.
Biegunka może być także objawem licznych chorób niezakaźnych, szczególnie, jeśli trwa kilka tygodni lub dłużej. Może wskazywać na obecność alergii pokarmowej, nietolerancji laktozy lub chorób układu pokarmowego, np. celiakii i zapalnej choroby jelit.
Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów
Infekcje powodujące biegunkę mogą przenosić się przez:
- brudne ręce,
- skażone pożywienie lub wodę,
- niektóre zwierzęta domowe,
- bezpośredni kontakt z odchodami (np. z brudnymi pieluchami lub zanieczyszczoną toaletą).
Skażone zostać mogą wszelkie powierzchnie, z którymi kontakt ma bakteria lub wirus wywołujący biegunkę u dziecka. Dotyczy to także zabawek, stolików do przewijania, powierzchni w toaletach, a nawet rąk osób przygotowujących jedzenie. Dzieci zarażają się dotykając skażonych powierzchni, np. toalety lub zabawek, a następnie dotykają okolicy jamy ustnej, przez co przenoszą patogeny. Mycie rąk jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania infekcjom. Biegunka towarzyszy niekiedy grypie u dziecka.
Przeczytaj też: Biegunka po jedzeniu – przyczyny i leczenie
Grypa jelitowa u dziecka
Pospolitą przyczyną biegunki jest wirusowe zapalenie żołądka i jelit (często nazywane potocznie grypą jelitową lub jelitówką). Zapalenie to może być przyczyną dokuczliwych nudności i wymiotów. Chorobę tę może wywoływać wiele różnych wirusów, szybko rozprzestrzeniających się w domu, szkole lub przedszkolu. Choć objawy infekcji utrzymują się zaledwie kilka dni, chore dzieci (szczególnie niemowlęta) nie otrzymujące odpowiedniej ilości płynów, mogą ulec odwodnieniu.
Częstą przyczyną wirusowego zapalenia żołądka i jelit są rotawirusy. Powodują one nagłą, wodnistą biegunkę, choć objawy te nie występują u wszystkich. Rotawirusy często wywołują epidemie biegunki w miesiącach zimowych i wczesnowiosennych, szczególnie w przedszkolach i szpitalach pediatrycznych. Obecnie istnieje zalecana szczepionka dla niemowląt, zapobiegająca większości przypadków infekcji rotawirusowych.
Inną grupą wirusów, które mogą powodować biegunkę u dziecka, są enterowirusy (np. wirus coxsackie). W przypadku wirusowego zapalenia żołądka i jelit, u dzieci często pojawia się najpierw gorączka i wymioty, a dopiero potem biegunka.
Biegunka u dzieci a bakterie i pasożyty
Infekcje przewodu pokarmowego i biegunkę u dziecka może powodować wiele rodzajów bakterii i pasożytów.
Bakterie a biegunka u dziecka
Bakterie, które mogą wywoływać biegunkę u dziecka to:
- E. coli – pojawia się ona w skażonym pożywieniu lub wodzie (np. w niewysmażonym mięsie lub na nieumytych owocach, które miały kontakt z nawozami pochodzenia zwierzęcego); infekcje E. coli, zwykle występujące u dzieci w okresie kilku pierwszych lat życia, mogą się także rozprzestrzeniać w basenach publicznych i przez kontakt ze zwierzętami;
- Salmonella enteritidis – znajduje się w surowym lub niedogotowanym mięsie, a także w jajach, stanowiąc główną przyczynę zatruć pokarmowych;
- Campylobacter – infekcji tą bakterią najczęściej ulegają niemowlęta i dzieci, szczególnie latem; drobnoustroje te najczęściej spotykane są w surowym lub niedogotowanym mięsie kurcząt;
- Shigella (szigeloza) – infekcja tą bakterią pojawia się głównie wśród osób przebywających wspólnie w szpitalach i wśród dzieci w żłobkach i przedszkolach; prawdopodobieństwo infekcji jest najwyższe dla dzieci w wieku od 2 do 4 lat.
Pierwotniaki a biegunka u dziecka
Pierwotniaki, które mogą być przyczyną biegunki u dziecka to:
- pasożyt Giardia – infekcja tymi pierwotniakami szczególnie łatwo rozprzestrzenia się w przedszkolach oraz za pośrednictwem skażonej wody, np w zbiornikach wodnych, basenach.
- pasożyt Cryptosporidium – najczęściej spotykany w wodzie, zarówno pitnej, jak i basenowej, często jest przyczyną epidemii biegunki w przedszkolach i innych placówkach publicznych; drobnoustrój ten powoduje wodnistą biegunkę, która może utrzymywać się przez wiele dni.
Objawy biegunki u dzieci
Objawy biegunki u dziecka zaczynają się zwykle od bólu brzucha, po którym następuje biegunka, utrzymująca się zwykle nie dłużej niż kilka dni. Infekcji mogą towarzyszyć:
- gorączka,
- brak apetytu,
- wymioty,
- nudności,
- spadek masy ciała,
- zmęczenie,
- senność,
- odwodnienie.
Jak zapobiegać biegunce u dziecka?
Wyeliminowanie ryzyka zakażenia bakterią lub innym patogenem powodującym biegunkę u dziecka jest trudne lub nawet niemożliwe. Zakażeniu ulegają najczęściej dzieci będące często w skupiskach i uczęszczające do placówek wychowawczych. By zapobiec wystąpieniu infekcji, należy:
- dopilnować, aby dziecko często myło ręce, szczególnie po wyjściu z toalety i przed jedzeniem,
- utrzymywać czystość w toalecie, co zapobiega roznoszeniu się zakaźnych drobnoustrojów,
- myć warzywa i owoce,
- unikać jedzenia owoców runa leśnego,
- wyrzucać produkty spożywcze, których termin przydatności do spożycia minął,
- unikać kontaktu z surowym mięsem,
- całkowicie wyeliminować z diety produkty na bazie surowego mięsa i surowych jaj,
- żywność przechowywać w lodówce,
- unikać picia wody ze strumieni, źródeł lub jezior,
- zachować ostrożność kupując potrawy przygotowane na ulicznych straganach.
Biegunka u dzieci – kiedy iść do lekarza?
Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, jeśli dziecko ma biegunkę i następujące objawy:
- silne lub długotrwałe epizody biegunki,
- gorączka 39°C lub wyższa,
- wielokrotne wymioty,
- dziecko odmawia przyjmowania płynów,
- dziecko skarży się na silny ból brzucha,
- dziecko staje się słabsze i apatyczne,
- w kale widoczne są ślady krwi.
Najszybciej jak to możliwe należy skontaktować się ze specjalistą, jeśli dziecko ulega odwodnieniu wskutek trwania biegunki. Oznakami odwodnienia są:
- suche usta,
- bladość i apatia,
- mała ilość łez,
- niewielkie ilości moczu lub jego brak,
- sucha, chłodna skóra,
- ogólne zmęczenie.
Biegunka u dzieci – nawadnianie dziecka
Łagodna biegunka u dziecka nie stanowi zwykle powodu do szczególnego zmartwienia, jeśli dziecko pije odpowiednią ilość płynów. Najgroźniejsze dla dzieci, szczególnie tych najmniejszych, jest odwodnienie. Łagodna biegunka mija zwykle w ciągu kilku dni i dziecko wraca całkowicie do zdrowia odpoczywając w domu i pijąc dużą ilość płynów.
W przypadku łagodnej biegunki u dziecka, które nie jest odwodnione ani nie wymiotuje, nie musi stosować restrykcyjnej diety. Takie dzieci mogą pić mleko matki (niemowlęta) i mleko krowie (dzieci po 1 roku życia). Brak zmiany diety może się nawet przyczynić do skrócenia występowania biegunki, a jednocześnie zapewnić odpowiednie odżywienie.
W przypadku biegunek wywoływanych przez bakterie i wirusy nie zapisuje się antybiotyków, ponieważ w większości wypadków objawy ustępują samoistnie. Czasami antybiotyki są podawane bardzo małym dzieciom oraz tym, których układ odpornościowy jest zbyt słaby, aby mógł zapobiec rozprzestrzenieniu się infekcji w całym organizmie (np. w przypadku salmonellozy). Jeśli choroba jest spowodowana obecnością pasożyta, można ją leczyć lekami przeciwpasożytniczymi. Lekarz może zlecić wykonanie badania kału, w celu określenia, jaki drobnoustrój powoduje biegunkę (bakteria, wirus czy pasożyt).
Głównym problemem i zadaniem rodzica podczas leczenia biegunki u dziecka jest uzupełnianie poziomu płynów (nawadnianie dziecka) i elektrolitów (soli i minerałów), traconych przez organizm z biegunką i wymiotami. W zależności od stanu dziecka, lekarz może zalecić:
- kontynuację dotychczasowej diety dziecka i podawanie większej ilości płynów w celu uzupełnienia wody utraconej u dzieci nie wykazujących cech odwodnienia,
- zapewnienie dodatkowej ilości mleka matki lub preparatu odżywczego dla niemowląt,
- zastosowanie doustnego płynu nawadniającego (w celu uzupełnienia strat u dzieci odwodnionych).
Nie należy podawać dziecku wody, wody sodowej, herbaty, soków owocowych, napojów dla sportowców, napojów energetyzujących. Nie zawierają one odpowiedniej mieszaniny cukrów i soli, a nawet mogą zaostrzyć biegunkę. Niemowlętom i małym dzieciom nie należy podawać samej wody, ponieważ nie zawiera ona odpowiedniej ilości sodu i innych ważnych składników mineralnych i odżywczych.
Najlepszym sposobem na nawodnienie dziecka i jednoczesne uzupełnienie elektrolitów jest zastosowanie proszku do sporządzenia roztworu. Napój taki nawodni i uzupełni mikroelementy.
