Nawadnianie dziecka – co robić przy odwodnieniu spowodowanym biegunką i wymiotami?

Nawadnianie dzieci – ile powinno pić dziecko?

Podstawowe zapotrzebowanie na płyny u dziecka przeliczane jest w zależności od masy ciała. Dziecko ważące poniżej 10 kg potrzebuje 100 ml wody na każdy kilogram masy ciała. Maluchy o wadze 10–20 kg wymagają podaży 1000 ml wody + 50 ml na każdy kilogram powyżej 10 kg. Natomiast dzieci ważące powyżej 20 kg – 1500 ml + 20 ml na każdy kilogram powyżej 20 kg.

Dodatkowo konieczne staje się uzupełnianie strat, do których dochodzi w przebiegu biegunki, wymiotów czy gorączki u dzieci. W takiej sytuacji niezwykle istotne jest udzielenie rodzicom odpowiedzi na pytanie, jak nawadniać dziecko.

Co dawać dziecku do picia? Najlepszymi płynami służącym do nawadniania na co dzień są niesłodzone napary ziołowe oraz woda niegazowana. Podawanie dziecku do picia wyłącznie słodkich napojów (takich jak np. soki czy słodzone herbatki) jest błędem, gdyż są to tzw. płyny hiperosmolarne, które mają tendencje do „ściągania” wody do jelit, dając efekt przeciwny do zamierzonego.

Spożywanie zbyt dużych objętości napojów słodkich może ponadto skutkować biegunkami u dziecka. Błędem jest także podawanie malcowi napojów zawierających kofeinę (np. coli), która ma działanie moczopędne. Zakazane są tak zwane napoje energetyzujące.

Należy pamiętać, że dodatkowego nawodnienia wymagają dzieci: bardzo aktywne fizycznie, uprawiające sport i przebywające w wysokich temperaturach, ponieważ w takich warunkach szybciej dochodzi do odwodnienia.

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

Odwodnienie dziecka – przyczyny i typy

Najczęstszą przyczyną odwodnienia u dzieci jest niedostateczna podaż płynów (często ma ona miejsce w przebiegu infekcji, takich jak np. zapalenie gardła, zapalenie migdałków, zapalenie jamy ustnej itd., a także w przypadku zmian w jamie ustnej związanych np. z podrażnieniem śluzówek). Odwodnienie organizmu to także objaw biegunki, wymiotów oraz wysokiej temperatury ciała i towarzysząca jej duża potliwość (gorączka u dziecka zwiększa zapotrzebowanie na płyny – wzrost temperatury o 1 stopni Celsjusza zwiększa zapotrzebowanie na płyny o 12 proc.).

Rzadziej spotykanymi stanami prowadzącymi do odwodnienia są: krwawienia, mukowiscydoza, choroby układu wewnątrzwydzielniczego (moczówka prosta, choroba Addisona, zespół nadnerczowo-płciowy z utratą soli), wzmożone oddawanie moczu (poliuria) w przebiegu chorób nerek czy cukrzycy itp., utrata płynów przez przetoki przewodu pokarmowego.

Najczęstszym typem odwodnienia jest odwodnienie izotoniczne. Utrata wody jest taka sama, jak utrata elektrolitów. Przyczyną tego typu odwodnienia są: biegunka i wymioty.

Z kolei odwodnienie hipotoniczne oznacza sytuację, kiedy utrata elektrolitów przewyższa utratę wody; jest to typ spotykany rzadko, może wystąpić w przebiegu biegunki u dziecka, gdy nawadnianie organizmu jest nieprawidłowe.

Ostatni rodzaj – odwodnienie hipertoniczne oznacza stan, w którym utrata wody przewyższa utratę elektrolitów. Najczęściej ma to miejsce w przebiegu biegunki u niedostatecznie nawadnianego dziecka, wzmożonej potliwości, wzmożonego oddawania moczu. Ten typ odwodnienia jest szczególnie niebezpieczny dla pacjenta z racji tego, że w jego przebiegu dochodzi do ucieczki płynów m.in. z komórek mózgowych, co skutkuje objawami neurologicznymi (drgawkami, niepokojem itp.). Kliniczne objawy odwodnienia tego typu mogą imitować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jakie są objawy odwodnienia u dziecka?

Widoczne objawy odwodnienia u dzieci pojawiają się w stadium umiarkowanym, które oznacza utratę 5–10 proc. wagi ciała.

Jeżeli chodzi o odwodnienie, objawy u dziecka to: silny niepokój i widoczne pragnienie – malec pije łapczywie oraz dopomina się płynów. Mały pacjent ma zapadnięte gałki oczne, podsychające śluzówki i nalot na języku. Inne objawy odwodnionego organizmu to: zmniejszone oddawanie moczu, przyspieszona czynność serca, obniżone ciśnienie tętnicze.

W przypadku ciężkiego odwodnienia dziecko jest apatycznye, zwykle niezdolne do samodzielnego picia, czasem nawet traci przytomność. Jego gałki oczne są znacząco zapadnięte, a śluzówki bardzo suche. Pojawiają się zaburzenia oddychania, a odwodnione dziecko oddaje niewielką ilość moczu lub nie oddaje go wcale oraz ma niskie ciśnienie tętnicze. W przebiegu odwodnienia mogą pojawić się także objawy neurologiczne, np. drgawki.

W badaniu przedmiotowym poza podsychającymi śluzówkami lekarz może stwierdzić wydłużenie czasu powrotu włośniczkowego (sprawdzanego na płytce paznokciowej) oraz powolne rozprostowanie się fałdu skórnego (najczęściej sprawdzane na skórze jamy brzusznej).

Odwodnienie po biegunce i wymiotach – nawadnianie dziecka

Najlepszym sposobem na nawadnianie dziecka jest stosowanie tzw. doustnych płynów nawadniających,dostępnych w aptekach, o składzie zalecanym przez WHO (zawierają one glukozę w stężeniu 74–111 mmol/l oraz sód w stężeniu 60 mmol/l). Płyny te posiadają w składzie także niezbędne elektrolity, do utraty których dochodzi podczas biegunki i wymiotów. Ten unikalny skład zapewnia szybkie oraz skuteczne przywrócenie równowagi w organizmie małego pacjenta.

Dziecko można nawadniać także: wodą mineralną, niesłodzonymi herbatkami, mlekiem, napojami mlecznymi, jogurtami. Nie zaleca się stosowania napojów słodkich, w tym soków. Jeżeli dziecko wymiotuje, należy zachęcać je do spożywania płynów małymi porcjami, ale często. Dziecko powinno być obficie nawadniane w przypadku wysokiej, utrzymującej się gorączki. Nawadnianie w tym przypadku należy połączyć ze stosowaniem zimnych kompresów.

Szczególnej obserwacji (często szpitalnej) w trakcie doustnego nawadniania dziecka wymagają niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia, a także dzieci z silnymi objawami nieżytu żołądkowo-jelitowego (więcej niż 8 stolców na dobę, więcej niż 4 epizody wymiotów na dobę).

Zdarza się, że odwodnione dziecko wymaga nawadniania dożylnego. Wskazaniami do podawania dziecku płynów za pomocą kroplówek są: brak efektu nawadniania doustnego lub odmowa przyjmowania płynów doustnie, ciężkie odwodnienie, wstrząs, utrata przytomności, niedrożność przewodu pokarmowego, uporczywe wymioty.